بخشی از مقاله
چکیده
هدف این پژوهش بررسی تأثیر بهکارگیری روش شبیهسازی در محیط ساختنگرایی بر خلاقیت دانش آموزان در درس ریاضی متوسطه اول بود. در این پژوهش روش تحقیق از نوع شبه آزمایشی بود. جامعه آماری پژوهش 2820 نفر از دانش آموزان دختر متوسطه اول شهر مهاباد در سال تحصیلی 95-96 بودند. روش نمونهگیری، نمونهگیری گروه های در دسترس و تعداد نمونه نیز 40 نفر بودند که 20 نفر در گروه آزمایش و 20 نفر در گروه کنترل قرار داشتند. سپس برای گروه آزمایش برنامه مداخلهای آموزش به روش شبیهسازی در محیط ساختنگرایی اجرا گردید و گروه کنترل به شیوه سخنرانی آموزش دیدند. در این پژوهش جهت جمعآوری دادهها از پرسشنامه استاندارد خلاقیت تورنس استفاده شد. جهت تجزیه و تحلیل دادههای به دست آمده از آزمون تی مستقل استفاده شد. نتایج این تحقیق نشان داد که بین گروه آزمایش و کنترل از نظر مؤلفههای خلاقیت - سیالی، انعطافپذیری، بسط و گسترش و اصالت و ابتکار - در سطح 0/05 تفاوت معنی داری وجود دارد.
کلید واژهها: شبیه سازی، خلاقیت، ساختن گرایی.
مقدمه
امروزه شرایط آموزش در مدارس ما بر اساس نظریههای جدید یادگیری مهیا نیست ولی باید توجه داشت که با علم به سطح آگاهی دانشآموزان، انگیزهها و شرایط جدید جامعه، تأکید روی روشهای قدیمی تدریس و استفادهی محض از روشهای سنتی نیز مؤثر نیست. این سخن به معنای این است که دانشآموزان امروزی را نمیتوان با شیوههای قدیمی تدریس به صورت منفعل در کلاس نشاند و برای آنان مفاهیم ریاضی را تدریس کرد، تجربه و تحقیق نشان داده است که یادگیری در این روش سطحی بوده و قابل اعتماد نیست. کتب ریاضی با این هدف فعالیتها را در خود گنجاندهاند، هدف اصلی فعالیت کشف مفهوم جدید توسط خود دانشآموزان است. بهترین شرایط ایجاد این موقعیت کار در گروههای کوچک دانشآموزی است البته فعالیتهایی که جنبه خلاقیت دارند بهتر است به صورت فردی حل شوند.
هنگامی که دانشآموزان مشغول حل فعالیت هستند با پاسخ به سؤالات هدایت شده باید با استفاده از دانستههای قدیم خود دانش جدید را تولید کرده و در حقیقت مفهوم جدید را به مفاهیم موجود در ذهن خود پیوند بزنند. و نکتهی مهم برای درگیر کردن و غرق کردن دانشآموز در علم ریاضی در کلاس درس و نشان دادن مساله کاربردی و حل آن به کمک تکنولوژیهای جدید کارگاهی و روشهای جدید حل مسأله است.
روشهای جدید تدریس با کمک گرفتن از مواد جدید آموزشی و ict توانسته است ریاضیات انتزاعی را به صورت ملموس در بیاورد و دانشآموز کنجکاو را غرق در کاربردها و ریاضیات کاربردی در آورد.
امروزه تحقق توسعه و جامعه مبتنی بر دانش بیش از هر مؤلفهای وابسته به آموزش با کیفیت است. شواهد حاکی از آن است که یکی از عوامل مؤثر در ارتقاء کیفیت فرایند یادگیری، استفاده صحیح، مؤثر و کارآمد فناوریهای آموزش است [1] شناخت و کاربست فناوری آموزشی از آن روی اهمیت دارد که از طریق تسهیل یادگیری دانشآموزان و هم چنین کارآمد و اثربخش نمودن فرایند یاددهی- یادگیری معلمان به بهبود کیفیت فرایند یادگیری میانجامد - همان - .
از آن جا که هدف فناوری آموزشی تسهیل یادگیری و بهبود عملکرد است در این راستا شبیه سازی های آموزشی میتوانند به عنوان تکنیک و یا رسانهای موجب تحقق این هدف شوند. کاربرد شبیهسازی در زمینههای مختلف در سالهای اخیر رو به افزایش بوده است و یکی از مهمترین کاربرد آن در زمینه آموزش و یادگیری بوده است. در این پژوهش سعی شده است تا میزان تأثیر آن در یادگیری ریاضی و مؤلفههای خلاقیت شامل سیالی، انعطافپذیری، بسط و گسترش و اصالت و ابتکار بررسی شود.
در مدارس ما، نمره ریاضی، ملاک شناخت دانشآموزان ضعیف و قوی است و در پژوهش مولیس1 - 2001 - نتایج به دست آمده از شرکت کشور ایران در سومین مطالعه جهانی - تیمز - 2 ضعف دانشآموزان ما را در تجزیه و تحلیل مفاهیم ریاضی بر ملا ساخت. جمهوری اسلامی ایران از بین 41 کشور شرکت کننده در پایه دوم راهنمایی در درس ریاضیات، رتبه 37 و در پایه سوم راهنمایی، رتبه 38 را کسب کرد. هشتاد درصد آموختههای حاوی حقایق در مدت یک سال از یاد میروند؛ زیرا این اطلاعات به صورت مجزا تدریس میشوند و بدون این که دانش آموزان کاربرد مطالب آموخته شده را در زندگی واقعی درک کنند، چون اطلاعات حفظ میشوند و بعد از پشت سر گذاشتن آزمون نهایی فراموش میشوند [2]
نتایج پژوهش ذاکری - 1380 - نشان داد عملکرد دانشآموزانی که به وسیله نرمافزار آموزشی آموزش دیدهاند، در مقایسه با دانشآموزانی که به شیوه سنتی آموزش دیدهاند، در آزمون پیشرفت تحصیلی به طور قابل ملاحظهای بهتر بوده است. با توجه به نقش فناوریهای نوین در دنیای امروز که توانسته است، فرصتهای بیشتری برای تعلیم و تربیت فراگیر محور ایجاد کند و تأکید را از آموزش معلممحوری به یادگیرندهمحوری منتقل کند، موضوع اصلی این است که چگونه و با چه رویکردهایی میتوان ضمن ایجاد یادگیری پایدار و مؤثر در دانشآموزان، آنان را به سوی یادگیریهای خلاق که در آن فعالیت فرد در تعامل با امکانات و ابزارهای تسهیل کننده تقویت و به پیشرفت تحصیلی مناسب و مطلوبی منتهی شود، کشاند. از سویی، چگونه میتوان از فناوریهای نوین به شیوهای مطلوب بهره گرفت؟ تلفیق فناوری جدید مانند شبیهسازیها در محیط ساختن گرا یکی از رویکردهای جدید برای تحقق اهداف بالا در آموزش است.
از آنجا که تلفیق فناوریهای نوین آموزشی مانند شبیهسازیها در برنامه درسی به امکانات گوناگونی نظیر سختافزار، نرمافزار و نیروی انسانی ماهر و متخصص نیاز دارد، لذا پیش از تلفیق چندرسانهایها در برنامه درسی، لازم است پژوهشهای بیشتری درباره مزایا و معایب این رسانهها در آموزش صورت گیرد. نتایج مطالعات تطبیقی درباره برنامه درسی نظامهای آموزشی کشورهای مختلف نشان میدهد که دروس ریاضی به دلایل مختلف، بهترین زمینه برای تلفیق فناوری محسوب میشوند: مهمترین مسأله وجود نرمافزارهای وارداتی است، زیرا در سایر رشتهها، به دلایل فرهنگی ورود نرمافزار از سایر کشورها - مشکل زبان، عدم تطابق برنامه درسی - امکانپذیر نیست، ولی در دروس ریاضی مشکلات فرهنگی کمتر است [3] از سوی دیگر، درس ریاضی در دهههای کنونی اهمیت بسیاری پیدا کرده است ولی تحقیقات نشان داده است که همچنان دانشآموزان در تمام مقاطع تحصیلی از این درس گریزانند. از جمله مشکلات موجود که سبب افت تحصیلی در این رشته درسی شده، ضعف در دانش پایه ریاضی دورههای ابتدایی و راهنمایی، اضطراب و بیانگیزگی در یادگیری درس ریاضی، عدم آمادگی ذهنی و روانی و ناآگاهی از نقش و تأثیر درس ریاضی در موفقیت تحصیلی دانشآموزان است .[4]
با توجه به پیشینه پژوهش، هدف اصلی این پژوهش، بررسی تأثیر بهکارگیری روش شبیهسازی در محیط ساختن گرایی بر خلاقیت دانشآموزان در درس ریاضی پایه متوسطه اول شهر مهاباد در سال تحصیلی 95 - 96 میباشد.
مفهوم شبیهسازی شبیهسازی:1 شبیه سازی نسخهای از بعضی وسائل حقیقی یا موقعیتهای کاری است و تلاش دارد تا بعضی جنبههای رفتاری یک سیستم فیزیکی یا انتزاعی را به وسیلهی رفتار سیستم دیگری نمایش دهد که در بسیاری از متون شامل مدلهای سیستمهای طبیعی و سیستمهای انسانی است. همچنین آن نمایش مجدد یا خلق مجدد یک شئ یا موضوع واقعی یا موقعیت میباشد اگر چه این تکنیک همانند آینه واقعیات را همانندسازی میکند اما احتمال وارد آوردن صدمه یا آسیب به شرکتکنندگان وجود ندارد. .[5]
دلایل اهمیت شبیه سازی
این تکنیک یک موقعیت چندکاره و انعطافپذیر را به وجود می آورد که به وسیله آن انواع وسیعی از غایات و اهداف میتوانند تحقق یابند. در موقعیت گروهی، برای نیل به اهداف تمام حیطههای شناختی و عاطفی بلوم این روشها میتواند مورد استفاده قرار گیرد. اگر چه در تدریس حقایق مربوط به یک موضوع نسبت به روشهای دیگر مؤثرتر نیستند، اما برای تدریس اهداف شناختیِ سطح عالی چون تحلیل، ترکیب و ارزشیابی و همچنین برای دسترسی به انواع اهداف عاطفی - نگرش - بسیار باارزش هستند؛ بنابراین اغلب به عنوان مکمل و برای حمایت از روشهای تدریس معمولی مورد استفاده قرار میگیرند و همچنین برای کمک به مقاصد یا به منظور نشان دادن کاربردها و مناسبت یک موضوع میتواند به کار گرفته شود..[6]
استفاده از موقعتهای شبیهسازی شده به عنوان اساس تمرین گروهی، در مقابل موقعیتهای واقعی، سبب میشود که شرایط و تجربیات بهتری برای برآوردن نیازهای گروهی فراهم آید زیرا تمریناتی که در موقعیتهای واقعی طراحی می شوند دارای موانع و محدودیتهایی میباشند. تنها در موارد خیلی نادر موقعیت زندگی واقعی تمام خصوصیاتی را که طراحانِ تمرین مطالعه موردی میخواهند در آن - مطالعه موردی - وجود داشته باشد داراست - موقعیتهای واقعی همیشه خصوصیات و ویژگیهای مورد نظر طراحان را ندارند - . در
