بخشی از مقاله
مقدمه
بیماریها قلبی ـ عروقی به عنوان علت اصلی مرگ و میر
در دنیای صنعتی مطرح هستند.۱ کاهش میزان
اولین راهکار در کاهش خطر بیماریهای کرونری قلب است و توصیههای جدید برای افراد در معرض خطر بالا، رساندن LDL-C به کمتر از mmol/L۸/۱(mg/dL۰۷) است.۳،۲ حفظ چنین میزانی از LDL-C بدون مداخلهی دارویی غیرمحتمل
است. داروهای استاتینی کلسترول را به طور مؤثری کاهش میدهند و به طور وسیع تجویز میشوند اما این داروها گران بوده، باعث ایجاد اثرهای جانبی بسیار و حتی مرگ
میشوند.۶-۴ بنابراین کاهش دادن میزان LDL-C از طریق
راهکارهای غیردارویی نظیر دریافت مواد غذایی خاص مفید است. ترکیبات گیاهی مختلفی در کاهش کلسترول مؤثر هستند که شامل استرولهای گیاهی نظیر سیتواسترول
میباشند. غذاهای گیاهی و محصولات غنی از آنها
حمایتکنندهی قلب و افزایش دهندهی سلامتی هستند. هرچند محصولات گیاهی گاه حاوی ترکیبات مضر میباشند. از طرفی بالا بودن میزان LDL-C و پایین بودن HDL-C علت
اصلی بیماریها قلبی ـ عروقی، آترواسکلروز، حملهها و ایست قلبی است.۱۱ ترکیبات حاوی اسیدهای چرب غیر اشباع با یک یا چند پیوند دوگانه نسبت به چربیهای اشباع و
Sprague-Dawly
۴۲۴ مجلهی غدد درونریز و متابولیسم ایران دورهی نهم, شمارهی ۴، اسفند ۶۸۳۱
ترانس در پیشگیری از این بیماریها بسیار کارآمدتر هستند.۴۱-۲۱ گیاه شاهدانه که به نامهای ماریجوانا، ماریهوانا و چتنه نیز شناخته میشود دارای الیاف ساختاری در ساقه و تنهی خود و رزین روغنی در برگ و گل است و از دیرباز در کشورهای مختلف از جمله افغانستان برای تولید حشیش استفاده شده است.۷۱-۵۱ دانهی این گیاه حاوی ۵۲ درصد پروتئین با کیفیت عالی و ۰۴ درصد چربی شامل ۷۵ درصد اسید لینولئیک و ۹۱ درصد اسیدلینولنیک به نسبت سه به یک است که ظاهراﹰ بهترین نسبت تغذیهای اسیدهای چرب ضروری برای انسان است.۱۲-۸۱ در این دانه ۷/۱ درصد اسید گاما ـ لینولنیک نیز وجود دارد.۱۲،۶۱ در این گیاه ترکیبات ترپنی به نام تتراهیدروکانابینولها (THCS)
وجود دارد که میزان آن در پایهی گیاه نر و ماده برابر است و ریشهی گیاه و ساقههای ضخیم و دانه حاوی مقداری از این ماده است که در واقع جزﺀ فعال شاهدانه به شمار میرود.۲۲ در اوایل دههی نود میلادی به کمک لیگاند THC گیرندههای کانابینوئیدی ( CB1,CB2) یافت شدند که از نوع گیرندههای متصل به G پروتئین است. کشف این گیرندهها
راه را برای شناسایی لیگاندهای داخلی نظیر ترکیبات آمیدی اسید چرب مانند آناندامید باز کرد.۵۲-۳۲ امروزه از ترکیبات مشتق از شاهدانه و آگونیستها و آنتاگونیستهای صناعی آن در مواردی چون درمان اسکلروئید چندگانه، آب مروارید، مهار تهوع و استفراغ متعاقب شیمی درمانی، غلبه بر سندرم هضم و جذب ناشی از ایدز و سرطان و درمان چاقی استفاده میشود.۶۲،۶۱ به مجموعه لیگاندهای داخلی و گیرندههای آن در بدن سیستم اندوکاناببینوئید میگویند که در بسیاری از اعمال فیزیولوﮊیک نظیر جذب غذا، ایمنی و باروری دخالت دارند.۸۲،۷۲،۲۲ در این مطالعه اثر تغذیه با شاهدانه بر پروفایل لیپید سرم موش صحرایی نر بررسی شد. تا آنجایی که میدانیم، پیش از این هیچگونه مطالعهای در این زمینه انجام نشده است.
مواد و روشها
پنج موش صحرایی نر بالغ به طور تصادفی انتخاب
شدند. موشها از نژاد تهیه شده از
دانشکدهی دامپزشکی ارومیه با محدودهی وزن ۴۸۱ تا ۸۱۲ گرم بودند و در دمای ◦c۲±۰۲ در شرایط ۲۱ ساعت تاریکی
و ۲۱ ساعت روشنایی و نیز در سیستم قفس به مدت ۷ روز برای طی دورهی انطباق با محیط شدند. در مدت آزمون،
حیوانات دسترسی آزاد به غذا (پلت AIN-93M تعدیل شده)
و آب داشتند. در صبح روز اول مطالعه پس از ۴۱ ساعت گرسنگی موشها با محلول زایلازین g۰۰۱mg/ ۱+ کتامین g۰۰۱mg/ ۸-۴ به طریق درون صفاقی بیهوش شدند و از
قلب آنها توسط سرنگ هپارینه با گیج ۱۲ خونگیری شد. سرمها توسط سانتریفیوﮊ با سرعت ۰۰۰۳ دور در دقیقه به مدت ۵۱ دقیقه جدا و تا زمان انجام آزمایشهای بیوشیمیایی در سرمای ◦c۰۲- نگهداری شد. سپس موشها به مدت ۰۳
روز روزانه یک بار و در ساعت ۹ صبح با محلول پودر شاهدانه ۰۴ درصد g/Kg)۵) از طریق گاواﮊ تغذیه شدند و
مجدداﹰ در صبح روز سی و یکم از موشها پس از ۴۱ ساعت گرسنگی خونگیری شد و مانند روز اول سرم آنها جدا و در سرمای c۰۲- نگهداری شد.
برای تهیهی شاهدانهی مصرفی، ۰۴ گرم شاهدانهی آسیاب شده در ۰۰۱ میلیلیتر آب مقطر حل و به مدت ۰۱ دقیقه به هم زده شده و به منظور برداشتن فیبرهای سلولزی صاف شد. محلول حاصل قبل از مصرف در دمای ◦c۴
نگهداری شد و چنانچه پس از سه روز محلول استفاده نمیشد، دور ریخته و محلول تازه تهیه میشد.
اندازهگیری متغیرهای بیوشیمیایی به روش آنزیمی کالریمتری با استفاده از کیتهای تشخیص کمی تهیه شده از شرکت پارس آزمون (تهران ـ ایران) انجام شد. ضریب تغییرات برای کلسترول و تریگلسیرید به ترتیب ۲۶/۱ و ۳۹/۰ درصد بود.
یافتهها با نرمافزار SPSS نسخهی ۳۱ تحلیل آماری و توسط آزمون تی جفتی بررسی شد. مقادیر P برابر یا کمتر
از ۵۰/۰ از لحاظ آماری معنیدار در نظر گرفته شد.
یافتهها
جدول ۱ متغیرهای لیپیدی در روز اول و پایان مطالعه را تریگلسیرید موشهای مصرفکنندهی شاهدانه به طور غیر معنیداری (۸۲۱/۰(P= از مقدار (۰۶/۵±۶/۸۸) در روز
اول تا (۲۷/۵۱±۶/۸۰۱) میلیگرم در دسیلیتر در روز آخر افزایش یافت. میزان کلسترول تام موشهای مصرف کنندهی شاهدانه به طور غیر معنیداری (۴۸۵/۰(P= از (۳۰/۵±۴/۵۷)
در روز نخست تا (۵۸/۶±۸/۰۸) میلیگرم در دسیلیتر در روز آخر مطالعه افزایش یافت. HDL-C موشهای مصرفکنندهی شاهدانه به طور غیر معنیداری (۱۲۱/۰(P=
دکتر حسین حیات غیبی و همکاران تأثیر شاهدانه بر لیپیدهای سرم ۵۲۴
از (۷۶/۰±۴/۱۲) در روز نخست تا (۴۲/۲±۶۰/۷۱) میلیگرم در دسیلیتر در روز آخر مطالعه کاهش یافت. LDL-C نیز به طور غیر معنیداری (۶۲۸/۰(P= از مقدار (۲۸/۲±۱۴) در روز
نخست تا (۶۲/۶±۶/۲۴) میلیگرم در دسیلیتر در روز آخر مطالعه افزایش یافت. وزن موشهای مصرفکنندهی شاهدانه در طول مطالعه تغییر معنیداری نشان نداشت.
