بخشی از مقاله
مقدمه:
یکی از مباحث مهم در روانشناسی امروز که توجه بسیاری از پژوهشگران و روانشناسان را به خود جلب کرده عزت نفس می باشد به طوری که نظریه های متعددی به دنبال راهکارهای افزایش عزت نفس و یا پرورش آن بوده اند (فرقانی و همکاران، .(1391 عزت نفس یکی از عوامل مهم و اساسی در رشد شخصیت و شکوفایی انسانهاست و از آنجا که سطح عزت نفس در سلامت روحی و روانی نقش بسزایی دارد، روان شناسان بالینی و اجتماعی بر اهمیت عزت نفس تاکید دارند. مزلو از عزت نفس به عنوان یک نیاز یاد کرده و بیان می کند که همه افراد جامعه به یک ارزشمندی ثابت و استوار و معمولا" عالی از خود رسیده اند وبه احترام به خود یا عزت نفس یا احترام به دیگران تمایل یا نیاز دارند (اسلامی نسب، .(1373 نیاز به عزت نفس یا خود ارزشمندی و احترام به خود از جمله نیازهای طبیعی انسان است، انسان موجودی است به طور ذاتی اجتماعی، زمانی که نیاز به احترام به خود ارضاء شود، انسان احساس خوشایندی از اعتماد به نفس و خودارزشمندی، توانایی، قابلیت، لیاقت و کفایت پیدا می کند و وجود خود را در زندگی مفید، موثر و مولد می یابد (افروز، .(1376
همچنین عزت نفس درجه تصویب، تایید، پذیرش و ارزشمندی است که شخص نسبت به خود احساس می کند (دانلی ِ،.(2001 روتّ (2002) تحقیقی با عنوان تفاوت جنسی در خود پنداره در جوانان و ارتباط آن با عزت نفس انجام داد. و نتایج نشان داد که خود پنداره به جنس بستگی دارد و بین خود پنداره و عزت نفس در زنان تفاوت بیشتری نسبت به مردان وجود دارد.
کوپر اسمیتْ (1967) در تحقیق خود به این نتیجه رسید که کودکان و نوجوانان برخوردار از عزت نفس بالا افرادی هستند که با احساس اعتماد به نفس و بهره گیری از استعداد و خلاقیت خود ابراز وجود می کنند. آنها به راحتی تحت تاثیر عوامل محیطی قرار نمی گیرند.
یکی از مشکلات عمده افراد، به خصوص کودکان، ناتوانی در ابراز وجود است که کم رویی و به دنبال آن، گوشه گیری و یا پرخاشگری و عدم پختگی رفتار را در پی دارد، که تمام این مسائل می تواند تاثیر در خور ملاحضه ای بر سازگاری اجتماعی آنان داشته باشد. هر گونه انزوا و کناره گیری می تواند دلایل متعددی از جمله نداشتن فرصت کافی برای تمرین مهارتهای فردی، عدم توفیق مشاهده الگوی مناسب، احساس خطا کاری و اشتباه و گاهی
-1کارشناسی ارشد روانشناسی دانشگاه علامه طباطبایی
-2کارشناسی ارشد
-3کارشناسی ارشد -4دانشجوی کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی دانشگاه ازاد واحد اردبیل
5-Donnly 6-Roote 7-Cooper smith
1
یادگیری رفتارهای نامناسب داشته باشد. موانعی که از یادگیری مهارتهای اجتماعی جلوگیری می کنند و در نهایت، منجر به عدم خودباوری و کاهش عزت نفس در کودکان می شوند(بحری، .(1388
برخورداری از عزت نفس را به عنوان عامل مرکزی و اساسی در سازگاری عاطفی و اجتماعی افراد می دانند. شخصی که از عزت نفس بالای برخوردار است، خودش را به گونه مثبت ارزیابی کرده، برخورد مناسبی نسبت به خود و دیگران دارد. در مقابل کسی که عزت نفس پایینی دارد اغلب منزوی شده و در اتباط با دیگران اجتناب می کند(بوریٌ، .(1994
اساسی ترین مشکلاتی که امروزه، دانش آموزان در زمینه سلامت روان و سازگاری اجتماعی با آن مواجه می باشند، مسأله عزت نفس پایین است (استاکٍ، .(1995
مثلا نتایج بررسی بولگنینیَ((1996نشان داد که دختران به نسبت پسران در ابعاد مختلف عزت نفس ضعیف تر می باشند. و در مورد رابطه عزت نفس و بهداشت روان نتایج نشان داد که این ارتباط برای دختران به نسبت پسرها عمده تر است و افرادی که دارای عزت نفس پایین هستند، به طور مشخص از جهت خلق افسرده نمره بالایی دارند. در بررسی باغبان بر روی دانش آموزان دبیرستانی کاشان نیز نتایج نشان داد که حدود 0/021/5 جامعه مورد بررسی دارای اعتماد به نفس پایین بودند(آکله چی و مهری، .(1389
1-Buri 2-Stak, J 3-Bolognini
2
مقدمه و بیان مساله:
همه روزه در مدارس نوجوانانی مشاهده می شوند که به علت زد و خورد، دعوا و رفتارهای پرخاشگرانه تنبیه انضباطی می شوند و با عکس العمل اولیا ی آن مدارس مواجه می گردند. در اغلب موارد والدین و اولیای مدارس با آنها درگیری پیدا می کنند و حرکات آنها گاهی به حدی باعث آزار و اذیت اطرافیان می شود که به اخراج آنها از مدرسه می انجامد. آنچه که باعث توجه محققان به این رفتار شده است اثرات نا مطلوب آن بر رفتار بین فردی و همچنین اثر ناخوشایند آن بر حالات درونی و روانی افراداست(صادقی، احمدی و عابدی،.(1381
به نظر می رسد که رفتارهای مشکل ساز،نتیجه پاسخها و راهبردهای مقابله ای نا کارآمد به اضطراب و خشم، بویژه ابراز شدید و کنترل نشده خشم ایجاد می شوند و خشم می تواند نقش میانجی را برای به راه انداختن پاسخ های مقابله ای غیر انطباقی به صورت اعمال بزهکارانه بازی کند (اسپیلبرگرٌ و ساراسونٍ،2005؛ نقل از نادری، پاشا و مکوندی، .(1386
مقابلــه بــه روش هــای مــورد اســتفاده بــرای اداره موقعیــت هــای اســترس زا تعریــف شــده اســت (مــوریسَ و همکاران ، .(2003مقابله به عنوان تلاش هـای رفتـاری و هیجـانی تعریـف شـده اسـت کـه افـراد بـرای غلبـه، تحمل و کاهش اثرات حوادث استرس زای زندگی به کار می برند(فرجی، آریا پوران و عبدی، .(1390
تغییرات ناگهانی و گسترده ای که در تمامی جنبه های زندگی نوجوانان ایجاد می شود، مرحله ای بحرانی را ایجـاد می کند، که طبعا" مشکلات و ناسازگاریهایی به همراه خواهـد داشـت،بنابراین بـا توجـه بـه اهمیـت ایـن دوران و راهکارهای کنار آمدن نوجوانان با این مشکلات، ارائه اطلاعات و آگاهیهای لازم به نوجوانـان و کسـب مهارتهـای لازم برای مقابله با مشکلات ناشی از این تغییرات، امری بسیارمهم و حساس تلقی می شود.
لازاروسُ نیــز در اهمیــت مقابلــه، بــه دوکــارکرد مهــم آن اشــاره دارد: تنظــیم هیجــان هــای نــاگوار و درمانــده کننده، ودرپیش گرفتن کنش برای بهبـود مسـئله ای کـه باعـث نـاراحتی شـده اسـت. و بـر پایـه آن دو دسـته از شیوه ها ی کلی مقابله را بر شمرده انـد کـه عبارتنـد از، مقابلـه معطـوف بـه حـل مسـاله و مقابلـه هیجـان مـدار (مسعود نیا، .(1386
با توجه به کارایی مقوله مهارتهای اجتماعی در سلامت افراد، وکنار آمدن موثر با مسائل در پژوهش حاظر به بررسی تاثیرآموزش این مهارت و بررسی این که چه کارایی در روی راهبردهای مقابله ای دانش آموزان دارد؟ پرداخته می شود.
1-Spilberger 2 - Sarason 3 - Moris 4-Lazarus
3
به این دلیل متغییر مستقل این پژوهش، آموزش مهارتهای اجتماعی است که به رفتارهای آموختـه شـده و مقبـول جامعه اطلاق می شود. رفتارهای که شخص می تواند با دیگران به نحوی ارتباط متقابل برقرار کند که به بروز پاسخ های مثبت و پرهیز از پاسخ های منفی انجامد ( کارتلجٌ و میلبرنٍ، .(1978
در تعریــف دیگــر، مهارتهــای اجتمــاعی بــه عنــوان مجموعــه ای از تواناییهــا مطــرح شــده کــه یــک فــرد بتوانــد روابــط اجتمــاعی مثبــت و مفیــد را آغــاز و حفــظ نمایــد، دوســتی و صــمیمیت بــا همســالان را گســترش دهــد، سـازگاری رضـایت بخشــی را در مدرسـه ایجـاد کنــد، بـه افـراد اجــازه دهدکـه خـود را بــا شـرایط وفـق دهنــد و تقاضاهای محیط اجتماعی را بپذیرند (نادری، پاشا و مکوندی، .(1386
سه عامل اولیه مهم برای بروز رفتار های نوجوانان گزارش شده است که عبارتند از خانواده، همسالان و مدرسـه، در حالی که عوامل زمینه ای یا محیطی دیگری مثل رسانه و محیط اجتماعی نیز در این امر موثر اسـت امـا ایـن سـه عامل اجتماعی اولیه در بروز رفتار نوجوانان مهم هستند(اسوایمَ، هنریُو کلیِ، .(2006
بنــابراین، بــا توجــه بــه تــاثیر مثبــت اســتفاده از مهارتهــای مقابلــه ای مــوثر در ســلامت جســمی و روانــی و بــا عنایت بر ا ین مسئله که آموزش شیوه هـای مواجهـه بـا فشـار روانـی بـه نوجوانـان مفیـدتر و آسـانتر از دور نگـه داشتن آنان از فشارهای روانی است. این پـژوهش قصـد دارد بـه ایـن سـوالات پاسـخ دهـد:1ــ آمـوزش مهـارت اجتماعی چقدر مـی توانـد در روش هـای سـازگاری و کنـار آمـدن بهتـر بـا مشـکلات مـوثر باشـد؟ 2ــ آیـا دارا بـودن مهــارت اجتمــاعی منجــر بــه کنــار آمــدن موثربــا مشـکلات و فشــارهای روانــی مــی شــود؟ 3ــ آیــا بــین افرادی که این آموزش را دیده اند با افرادی که ندیده اند تفاوت وجود دارد؟
بــا در نظــر گــرفتن ایــن مســاله کــه مدرســه یــک عامــل وزمینــه ای بــرای بــروز رفتــار در کودکــان اســت. از اینرو،مــوقعیتپژوهش، مدرســه در نظــر گرفتــه شــد. در همــین راســتا پژوهشــگران دریافتــه انــد کــه راهبردهــای مقابله ای فعال و کارآمد، هـم موفقیـت تحصـیلی و هـم سـازگاری شخصـی وهیجـانی را پـیش بینـی مـی کنـد. مطالعات دیگـر نیـز حـاکی از آن اسـت کـه اسـتفاده از راهبردهـای مقابلـه ای فعـال، نظیـر راهبردهـای متمرکـز بر مساله با جسـتجوی اجتمـاعی و سـازگاری بهتـر در مقابـل رویـدادها ی فشـارزا ارتبـاط دارد (ربیعـی، مولـوی، کلانتری و عظیمی، .(1388
