بخشی از مقاله
چکیده
مهمترین شاخص موفقیت یک پروژه علاوه بر دست یابی به اهداف مورد نظر و مقرون به صـرفه بـودن ، اتمـام آن در زمـان پیشبینی شده است . تاخیر در پروژهها یکی از عمده مشکلات اصلی عملیات ساخت می باشد که منجر بـه چنـد برابـر شـدن هزینه و آثار و تبعات منفی در رشد و شکوفایی یک منطقه میباشـد. اسـتان خوزسـتان بـا اختصـاص بیشـترین سـهم بودجـه عمرانی به خود یکی از استانهای پروژه محور بوده است. بنابراین بررسی تاخیرات پروژه ها و ارائه راهکـار، کمـک شـایانی بـه هدر رفتن منابع مالی مینماید. جهت انجام این تحقیق ابتدا مطالعه موردی بر روی چنـد پـروژه از پـروژههـای دانشـگاه علـوم پزشکی و شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی انجام شد. 24 علت موثر بر تاخیر در زمان بهرهوری از پروژه شناسایی شـد کـه این عوامل در چهار گروه کارفرما، مشاور، پیمانکار و شرایط آب و هوایی و سایر عوامل قـرار گرفتنـد. بـه هـر کـدام از عوامـل تاخیر موجود در پرسشنامه توسط 50 نفر از کارشناسان در طیف امتیازدهی 1 تا 5 نمره داده شـد و توسـط نـرم افـزارspss 18 مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. نتایج بدست آمده از این نرم افزار نشان داد که از میان 4 گروه مـورد مطالعـه، علتهـای تاخیر مربوط به کارفرما بیشترین سهم را بدست آورد و علتهای تـاخیر مربـوط بـه گـروه شـرایط آب و هـوایی و سـایر مـوارد کمترین سهم را داشته است. از میان علتهای مورد مطالعه در گروه کارفرما عدم تامین منابع مـالی بیشـترین تـاثیر را در ایجـاد تاخیر داشت.
کلمات کلیدی: تاخیر، برنامه زمانبندی، پروژه، کنترل پروژه
.1 مقدمه
استان خوزستان با داشتن بالاترین منابع نفت و گاز به نسبت سایر استانها و نیز استعدادهای فـراوان صـنعتی و نیـز بـا داشـتن رودخانه های فراوان جهت احداث سد و تاسیسات آبی و کشاورزی بـه عنـوان یکـی از اسـتانهای اسـتراتژیک و پـروژه محـور مطرح بوده است. طبق گزارش بودجه سال 1390استان خوزستان با اختصـاص بـالا تـرین درصـد اعتبـار((%47,1پـروژههـای عمرانی را به خود اختصاص داده است. میزان دستیابی به موقعیت هر پروژه تحـت تـاثیر سـه شـاخص عمـده هزینـه، زمـان و کیفیت است. بعبارت دیگر پروژه ای موفق است که با هزینه قابل قبول طی زمان پیشبینی شده و بـا کیفیـت مناسـب انجـام پذیرد. بنابراین تامل و تحقیق در خصوص وضعیت پروژهها خصوصا تاخیرات حاصله مـیتوانـد از بـه هـدر رفـتن بودجـههـای عمرانی و نیز خسارات ناشی از تاخیر در بهرهبرداری در تمـامی بخشـهای مربوطـه راهکارهـای مناسـبی جهـت جلـوگیری از تاخیرات در پروژهها جهت مدیران و دست اندرکاران مربوطه بنماید.
1
طاهریون مناسبترین طبقهبندی برای شناخت عوامل مؤثر بر علل تأخیرات پروژهها را عوامل دسـت انـدرکار برنامـهریـزی و اجرای طرحها تعیین سازمان مدیریت و برنامهریزی کشور، دستگاههای اجرایـی، مهندسـان مشـاور و پیمانکـاران مـیدانـد(.(3 سعید حسامی در اولویت بندی عوامل موثر برتاخیر در پروژههای عمرانـی سدسـازی را دلایـل تـاخیر را در 15مـورد شناسـایی کرده که اولین اولویت ضعف مدیریت کارفرما و آخرین اولویت وضعیت جوی میباشد(.(2 برایمـا در سـال 2008 در انگلسـتان تاخیرات پروژهها را مورد بررسی قرار داده که 18 عامل را شناسایی و در نهایت 6 عامل را بـه عنـوان شـرایط پـروژه، نیازهـای اجرایی، مشکلات برنامهریزی، ، فرمان آنالیز و ثبت امکانات(.(4 بتینـه گـزارش بیشـرفت 164 پـروژه سـاختمانی و 28 پـروژه بزرگراه را که در سال های 1999-1996 در اردن ساخته شده بود ارزیابی کرد. نتایج نشان میدهد که متوسط زمـان طراحـی شده برای پروژههای ساختمانی 120/3 درصد و برای پروژههای جاده ای 160/5درصد می باشد. همچنین در تحقیقی که بـین مشاوران و پیمانکاران انجام داد عوامل موثر بر ایجاد تأخیرات پروژهها را در 8 گروه طبقهبندی کرد .(5) رمـون فایـک غریـز در سال 2013 در طی بررسی تاخیر در پروژههای مصر 99 عامل تاخیر را شناسایی کرد که از میان آنها 9 عامل بیشترین تـاثیر را داشته که به ترتیب عبارتند از : عوامل مربوط به مشاور، پیمانکار، طراحی، تجهیزات اجرایی، عوامل خـارجی، نیـروی کـارگری، مصالح ساختمانی، کارفرما(.(6 سازمان برنامه و بودجه طی گزارشی کـه در سـال 1351 منتشـر نمـود، علـل تـأخیر در اجـرا را فقدان یا کمبود اطلاعات آماری، نارسا بودن قراردادهای خـدماتی فنـی، ضـعف دسـتگاههـای خـدمات فنـی، نقـص در تعیـین نیازمندیهای واقعی از طرف کارفرما ،اشتباهات احتمالی در خدمات فنی که به وسیله کارفرما تعهد شده اسـت و نتـایج آن جـز مبانی کار مهندسان مشاور است. نظر آزمایشات خاک و نقشهبرداری، تغییرات ضـمن اجـرای کـار از طـرف کارفرمـا، کمبـود و نارسا بودن دستورالعملهای اجرایی و فنی مورد نیاز در تهیه اجرا و نظارت بر بهرهبرداری از طرحها، روشن نمودن اختیـارات و مسئولیتهای عوامل اجرایی طرح، عدم تصمیمگیری به موقع، طبقهبندی نمود (1) .همه پاراگرافها، بـه جـز اولـین پـاراگراف بعد از متن، به صورت هماهنگ 10 میلیمتر فرورفتگی داشته باشد.
