بخشی از مقاله
چکیده
با پیدایش مدرنیسم و توجه روز افزون به صنعتی شدن، شهرها دچار یک توسعه شتاب زده شدند و دگرگونی های بسیاری اتفاق افتاد. این تغییرات، استخوان بندی اصلی شهرهای قدیم را در هم کوبید و سبب شد ارتباط و پیوستگی بین فضاهای شهری از هم بپاشد و بافت های باارزش نابود شوند. همچنین استفاده بیش از حد از اتومبیل و حرکت سواره باعث شد بعد انسانی و حرکت پیاده نادیده گرفته شوند و نه تنها فرصت های عبور پیاده به عنوان شکلی از حمل و نقل کاهش پیدا کرد بلکه این روش توسعه، کارکردهای اجتماعی و فرهنگی فضاهای شهر را نیز به محاصره درآورد.
در این میان شهر بجنورد نیز به عنوان یکی از شهرهای کوچک ایران با این دگرگونی ها دست و پنجه نرم می کند. با وجود این که شهر بجنورد قدمت زیادی ندارد ولی این شهر نیز در گیر و دار این توسعه شتاب زده، بافت قدیمی و بارزش خود را از دست داده است. این پژوهش تلاش کرد، مسیر بین دو مجموعه با ارزش شهر یعنی سبزه میدان و مجموعه مفخم را که در بافت قدیم شهر واقع شدند، با ارتباط بخشی مناسب و توجه لازم و کافی به مقیاس انسانی و فضاهای پیاده محور طراحی کند.
این پژوهش یک تحقیق کاربردی است و روش جمع آوری اطلاعات ابتدا متکی بر مطالعات کتابخانه ای و عمدتأ مراجعه به کتاب ها و مقاله های مرتبط با برنامه ریزی و طراحی شهری بوده و سپس برای کسب اطلاعات در حول نمونه موردی، مطالعات میدانی از روش مشاهده - عکاسی و فیلم برداری - انجام گرفته است.
-1 مقدمه
با وجود این که مشکلات شهرها در نقاط مختلف جهان و در سطوح مختلف توسعه اقتصادی مشابه نیست، اما تفاوت های مربوط به در نظر گرفتن بعد انسانی در برنامه ریزی شهری بسیار جزئی است. الگویی مشابه در همه جا وجود دارد و آن این است که در طول دهه های گذشته بعد انسانی در ارتباط با توسعه شهری به طور جدی نادیده گرفته شده است. در شهرهای توسعه یافته اقتصادی این نادیده انگاشتن عمدتأ به این دلایل است: دیدگاه های برنامه ریزی، موتوریزه شدن سریع و مشکلات ناشی از تغییر سبک زندگی و در شهرهای سریعأ در حال رشد کشورهای در حال توسعه رشد جمعیت، شکوفایی فرصت های اقتصادی و توسعه شدید عبور و مرور مشکلات اصلی را در خیابان های شهر به وجود می آورند.
مسئله این است که اصول مقیاس انسانی خوب باید بخشی طبیعی از بافت شهر باشد تا بتواند مردم را به راه رفتن دعوت کند. به دلایل مختلف در آینده مجبور خواهیم بود مجتمع های بزرگ و ساختمان هایی با ابعاد بزرگ و طبقات زیاد بسازیم. اما نادیده گرفتن مقیاس انسانی هیچ گاه گزینه درست نیست. کلید برنامه ریزی شهری خوب برای انسان ها بدن انسان، حواس و توان حرکتی است. همه پاسخ ها دقیقأ همین جا است: خلاصه شده در بدن انسان. مسئله ساختن شهرهایی فوق العاده در سطح ارتفاع چشم انسان با ساختمان هایی بلند است که روی طبقات زیرین زیبایی قرار گرفته اند.
در همین راستا، نیاز به فضاهایی که بتواند استخوان بندی اصلی و ارتباط بین عناصر مختلف شهر را حفظ کند و حضور انسان را با تمام جنبه های پیچیده آن پشتیبانی کند، ضروری به نظر می رسد. نباید فراموش کرد که حرکت پیاده طبیعی ترین، قدیمی ترین و ضروری ترین شکل جابه جایی انسان در محیط می باشد و هنوز هم مهم ترین امکان برای مشاهده مکان ها، فعالیت ها و احساس شور و تحرک زندگی و کشف ارزش ها و جاذبه های نهفته در محیط است. پس می توان با طراحی فعالیت ها وکاربری های متنوع و جاذب، ایجاد پیوستگی و هماهنگی در کالبد فضا مانند جداره ها، نورپردازی، مبلمان، سنگ فرش و از همه مهم تر طراحی فضاهایی با مقیاس و اولویت انسانی در طول مسیر، ارتباطی مناسب بین دو مجموعه قدیمی و با ارزش شهر بجنورد ایجاد کرد تا فضایی سرزنده، امن، متنوع و پویا برای شهروندان و گردشگران برقرار شود.
تصویر 1 و :2 تفاوت های استفاده از خیابان در جوامع شهری
-2 طرح مسئله
استخوان بندی شهر مجموعه ای است مرکب از یک ستون فقرات و شبکه ای به هم پیوسته از کاربری ها و عناصر مختلف و متنوع که شهر را در کلیت آن انسجام می بخشد .[2] با گذشت زمان و توسعه شتاب زده، شهرها ناگزیر از پذیرفتن تغییرات زیادی شدند و عدم آگاهی از اهمیت بافت های کهن باارزش - خواسته یا ناخواسته - و همچنین عمل به شعار »آینده را باید از گذشته رها کرد« سالیان سال استخوان بندی اصلی شهرهای قدیم را در هم کوبید و به نابودی کشاند.
علاوه بر استخوان بندی شهر، موضوع مهم دیگری که در آن دگرگونی بسیاری اتفاق افتاد، مقیاس شهر است. شهرهای سنتی، شهرهایی بودند با مقیاسی منطبق بر حواس و ظرفیت انسان. اما امروزه تصمیمات طراحی شهری روی میز نقشه کشی گرفته می شود و مناطق شهری جدید معمولأ با مقیاسی ساخته می شود که با آن چه انسان، با معنا و راحت می داند، بسیار فاصله دارد. مسئله این است که اصول مقیاس انسانی خوب باید بخشی طبیعی از بافت شهر باشد تا بتواند مردم را به راه رفتن دعوت کند.
تصویر 3 و :4 تفاوت مقیاس در شهرها
شهر بجنورد همانند بسیاری از شهرهای دیگر از این دگرگونی ها در امان نبوده است و به استخوان بندی، بافت با ارزش و مقیاس انسانی آن لطمه خورده است. مجموعه سبزه میدان واقع در مرکز شهر و مجموعه مفخم واقع در شمال شهر، دو عنصر مهم و با ارزش شهر هستند که در بافت قدیمی قرار گرفته اند ولی به مرور زمان این بافت، پیوستگی و انسجام خود را از دست داده و این دو مجموعه کاملأ از هم جدا افتاده اند. نادیده گرفتن مقیاس انسانی و چیره شدن حرکت سواره بر حرکت پیاده سبب شده تا کیفیت های مطلوب فضای شهری در عرصه عمل رنگ ببازند.
-3 ضرورت تحقیق
با توجه به مسائلی که مطرح شد، این چنین به نظر می رسد که نیاز به فضاهایی که بتواند استخوان بندی اصلی و ارتباط بین عناصر مختلف را حفظ کند و حضور انسان را با تمام جنبه های پیچیده آن پشتیبانی کند، ضروری به نظر می رسد. طراحی شهری بیش از آن که با »عناصر« سیستم کالبدی شهر سر و کار داشته باشد، به کیفیت »رابطه« بین آن عناصر توجه دارد و »ایجاد ارتباط« از جمله ویژگی های بنیادین این حرفه معرفی شده است. [3]
پس می توان به کمک این حرفه:
-1 با طراحی فعالیت ها و کاربری های متنوع و جاذب،
-2 ایجاد پیوستگی و هماهنگی در کالبد فضا مانند جداره ها، نورپردازی، مبلمان و سنگ فرش
-3 از همه مهم تر طراحی فضاهایی با مقیاس و اولویت انسانی در طول مسیر، ارتباطی مناسب بین دو مجموعه قدیمی و با ارزش شهر بجنورد ایجاد کرد تا فضایی سرزنده، امن، متنوع و پویا برای شهروندان و گردشگران برقرار شود.
-4 اهداف تحقیق
اهداف اصلی:
-1 تقویت ارتباط فضایی بین دو مجموعه مفخم و سبزه میدان شهر بجنورد
-2 طراحی فضاهایی با مقیاس انسانی و پیاده محور بین دو مجموعه مفخم و سبزه میدان
اهداف فرعی:
-1 تقویت سرزندگی
-2 تقویت ایمنی و امنیت
-3 تقویت خوانایی
