بخشی از مقاله
چکیده
پــژوهش حاضــر بــا هــدف بررســی رابطــه میــان مــدیریت دانــش و اســترس در دانشــگاه سیســتان و بلوچســتان انجــام پذیرفتــه اســت. جامعــه آمــاری شـامل اعضــای هیئــتعلمـی ایــن دانشــگاه بــه تعــداد 440 نفــر بــوده کـه نمونــه آمــاری آن بــر اســاس جــدول مورگــان بــه تعــداد 205 نفــر گــزینش گردیدند. پژوهش حاضر بـا توجـه بـه هـدف آن، عمـد تـا پژوهشـی کـاربردی اسـت. از لحـاظ ماهیـت و روش تحقیـق، توصـیفی و از نـوع پیمایشـی مــیباشــد. پرسشــنامههــای مــورد اســتفاده در پــژوهش، پرسشــنامه مــدیریت دانــش محقــق رفعتــی (1387) و پرسشــنامه اســترس روانــی شــغلی موسســه ســلامت و ایمنــی انگلســتان (2004) بــا ضــریب پایــایی بــه ترتیــب 0,89 و 0,78 مــیباشــد. بــرای تجزیــه تحلیــل دادههــا از نــرم افــزار 18 Spss اســتفاده شــده اســت. بــرای تعیــین توزیــع جامعــه نمونــه از آزمــون کلمــوگروف- اســمیرنوف و بــرای بررســی ارتبــاط بــین مــدیریت دانــش و اســترس از آزمــون همبســتگی پیرســون اســتفاده شــده اســت. بــا عنایــت بــه نتــایج آزمــون، رابطــه معنــادار و مثبــت بــین مــدیریت دانــش و اســترس تائید میگردد؛ به عبارت دیگر میتوان گفت افزایش مدیریت دانش به طور طبیعی استرس را افزایش میدهد.
واژگان کلیدی: استرس شغلی، دانایی محوری، فشار روانی، مدیریت استرس، مدیریت دانش
1. مقدمه
امروزه فشار روانی شغلی به یکی از رایج ترین و پرهزینه ترین مشکلات محیط های کاری تبدیل شده است. فشار روانی1، پاسخ غیر اختصاصی بدن به هرگونه فشاری است که بر آن وارد می شود (سلیه،.(1974 این پاسخ می تواند در مقابل هر محرک درونی، شناختی یا محرک های بیرونی و محیطی (عوامل استرس زا) بروز داده شود. هر چند سلیه( 1974 ) 2 بین استرس سودمند و استرس مضر ، تفاوت قایل است و میزانی از استرس برای ادامه ی زندگی را لازم می داند(کوردون3،.(1997 افراد به دلیل تفاوت های فردی، در برابر فشار روانی به شیوه های گوناگون پاسخ می دهند و شدت فشار ادراک شده و چگونگی واکنش به آن ، به طرز تلقی و برداشتی که فرد از آن دارد وابسته است .[22] در تبیین استرس، عده ای بر ویژگی های محرک های محیطی که موجب بهم ریختگی و تنش می شود،تاکید می کنند(کاکس4،.(1993 حفظ و نگهداری کارکنان سازمانها و تامین سلامت روانی آنان نقش تعیین کننده ای در موفقیت سازمان دارد پر واضح است فشارهای روانی شغلی تاثیر بسیار زیان بخشی بر عملکرد مدیران و کارکنان نیز دارد افرادی که مورد حمله فشار روانی شغلی قرار می گیرند مسلماً در تصمیم گیری، برنامه ریزی، برقراری ارتباط با دیگران به شیوه اجرای اثر بخشی کار، در نهایت کارایی و بهره وری فردی دچار مشکل خواهند شد مهمتر اینکه یک کارمند دچار استرس می تواند همه کارکنان در ارتباط با خود را دچار استرس نماید و بدین ترتیب است که استرس در سازمان همچون آفتی نیروها را تحلیل می برد و تلاش ها را عقیم می سازد.[16] شرایط حاکم بر محیط کار و فعالیت اعضای هیئت علمی به گونه ای است که به علت تدریس به طور تمام وقت در طول هفته و مشکلات آموزشی، اداری واقتصادی، اغلب این سرمایه های علمی بسیار پایین تر از میزان توانمندی های علمی و پژوهشی خود به فعالیت مشغولند که از سویی این فرایند به شرایط نامناسب محیط کار در دانشگاه ها و از دیگر سو از برخوردار نبودن از سلامت عمومی و طراوت و شادابی در زندگی روزمره و عدم رضایت شغلی نشئت می گیرند واین می تواند برکیفیت و کمیت حرفه ای و زندگی آنان اثر منفی بگذارد و این سرمایه های علمی و پژوهشی جامعه را در معرض معضلات جسمی و روانی قرار دهد و از این رهگذر به نسل برگزیده تحت تربیت ایشان لطمه وارد آید.[20] اهمیت این مسئله و تاثیر آن در زندگی افراد به جایی رسیده که دکتر پل روش رئیس انستیتوی آمریکایی استرس در یونکرس(نیویورک) با کمال تعجب می گوید که : فشارهای روانی ناشی از شرایط اجتماعی امروز نسلی خواهان هیجان به وجود آورده که غالبا به میل و اراده شخصی، نا آرامی را بر آرامش و امنیت ترجیح می دهند. تا جائیکه حتی مدیران سطح بالا
مخصوصا در آخرین دقایق پرواز هواپیمایشان خود را با عجله و سراسیمه به فرودگاه می رسانند گویی که امروزه مردمان به ترشح زیاد آدرنالین در بدن خود معتاد گشته اند. حال این سوال در ذهن نقش می بندد که نسل امروز که نسبت به گذشته گام های بلندی در جهت تکامل علم برداشته است حال این همه پیشرفت در دانش، روی متغیر استرس که از گذشته با انسان همراه بوده و در عصر حاضر " بیماری قرن" از آن یاد می شود چه تاثیری بر جای گذاشته است؟ البته قدر مسلم قضاوت در مورد نقشی که مدیریت دانش در فشارهای روانی شغلی اعضای هیئت علمی دانشگاه داشته باشد نیازمند
1 Stress 2 Selye 3 Cordon 4 Cox
1
مطالعه نظری و تجربی بسیاری است که در این راستا هنوز مطالعات بسیار اندک می باشد لذا پژوهش در پی آن است تا مشخص کند چه رابطه ای بین مدیریت دانش و استرس (فشار روانی شغلی) وجود دارد. در این راستا تلاش شده است که رابطه ی هر یک از عوامل استرس(فشار روانی شغلی) بر مدیریت دانش را مورد بررسی قرار دهیم و در خاتمه سعی می شود تا راهکارهایی مناسب جهت مدیریت صحیح دو متغیر دانش و استرس ارائه داده شود.
2. سابقه و ضرورت اهمیت انجام تحقیق
در رابطه با اهمیت پژوهش حاضر باید گفت: ارتقای سلامت روانی محیط کار به عنوان یکی از مهمترین ابعاد توسعه و بهسازی منابع انسانی در سازمانها است.برای پیشرفت و رشد کشور در همه زمینه ها ابتدا باید از نیروی انسانی سالم و متفکر و خلاق استفاده کرد ، زیرا استفاده از نیروهای سالم جسمی و فکری در موسسات اقتصادی ، خدماتی، آموزشی و صنعتی در بالا بردن سطح بهره وری تاثیر بسزایی دارد.[17] از آنجا که در این پژوهش هدف بررسی نقش مدیریت دانش در ایجاد استرس(فشارهای روانی شغلی) در دانشگاه سیستان و بلوچستان می باشد باید اشاره نمود که قرار گرفتن مدیریت دانش در وضعیت نا مناسب پیامد های بسیار ناگوارتری به دنبال خواهد داشت. دانشگاه سیستان و بلوچستان برای توسعه و بهبود عملکرد خود به شدت نیازمند سرمایه انسانی از جمله دانشگران است و ضعف دانش و خلاقیت و نوآوری اساتید آن مستقیما بر سطح دانش محصلان و به طبع دانش جامعه تاثیرگذار خواهد بود. همچنین فشارهای روانی شغلی روند توسعه سازمانی را کند می کند همچنین منجر به تحلیل رفتگی فعالیت های بدنی می شود. اساسا" در بحث از تحقیقات علمی به سه کارکرد اشاره می شود. تحقیقات علمی دارای کارکرد شناختی است یعنی دانش موجود را در زمینه ای خاص ارتقا می بخشد و شناخت جامعه را از آن موضوع خاص بالا می برد. بدهی است که مطالعه رابطه مدیریت دانش و استرس (فشار روانی شغلی) در ایجاد سرمایه فکری می تواند چنین کارکردی داشته باشد. کارکرد دوم،کارکرد فلسفی است. بر پایه این کارکرد پژوهش گر یک نگرش جدید را مطرح می کند.این کارکرد در ایران اهمیت ویژه ای دارد چرا که مسولان ایرانی معتقدند راه توسعه اقتصادی،سیاسی وفرهنگی سرمایه گذاری اقتصادی است در حالی که مطالعات حکایت از آن دارد که مدیریت دانش و فشار روانی شغلی(استرس) سهم بسزایی در این مورد دارند. بالاخره سومین کارکرد پژوهش علمی،کارکرد کاربردی است که از مقوله ی حل مسائل تلقی می شود.پژوهش حاضر نیز می تواند به برنامه ریزان فرهنگی و سیاسی و همچنین مدیران دانشگاه در انتخاب سیاست های مناسب کمک شایانی نماید.امید است تا بر پایه این پژوهش راه حل های مناسبی ارایه گردد و به اجرا درآید.لذا می توان گفت بر پایه هر سه کارکرد پژوهش علمی تحقیق حاضر ضروری و با اهمیت بوده و مهمتر آنکه اولویت دارد. بنابراین با توجه به اهمیت موضوع در حوزه آموزش، انجام چنین تحقیقی به منظور استفاده محققین و مدیران لازم به نظر می رسد.
بوشی1،استانتون( 2004) 2 ، تحقیقی تحت عنوان»اثر برنامه مدیریت استرس بر دانش و خود کارآمدی درک شده میان شرکت کنندگان از یک جامعه ی مذهبی « انجام دادند که، مدیریت استرس دانش و خود کارآمدی درک شده میان شرکت کنندگان را افزایش داده است.
نجفی (1388)، تحقیق » مدیریت استرس مبنای ارتقای بهره وری دانشگران« را انجام داده بود و به این نتیجه رسیده بود که، استرس در کارهای دانشی بیشتر نمایان می شود و به طور کلی دانش و استرس می توانند منبع مولد یکدیگر باشند و به عنوان فاکتور، کلیدی اساسی برای یکدیگر تلقی می شوند
.3 ادبیات تحقیق مدیریت.3,1 دانش
مائی هوته(1997)3 معتقد است: مدیریت دانش و دانایی شامل فعالیت ها و فرایندهایی سازمانی است که ترکیبی از ظرفیت پردازشسازمان در زمینه دادهها و اطلاعات را با توانمندی سازمان در زمینه خلاقیت و نوآوری کارکنان جستجو میکند.
به اعتقاد فراپائولو(2000)4 مدیریت دانش با بهکارگیری و رشد سرمایههای دانش یک نهاد و با در نظر داشتن اهداف آن نهاد سروکار دارد آرمسترانگ(1999)5 میگوید: مدیریت دانش عبارتست از استفاده از اطلاعات برای دستیابی به واقعیات کسب و کار و هنر ایجاد ارزش با استفاده از دارایی های نامشهود برای نیل به این مقصود،به بیان دیگر مدیریت دانش،استراتژی ایجاد دانش به موقع توسط افراد در زمان واقعی است و به افراد کمک میکند تا اطلاعات را به اشتراک بگذارند و عملکرد سازمانی را بهبود بخشند[4] و .[21]
