بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش مذهب در تبیین سلامت عمومی در دانشجویان صورت گرفته است. بدین منظور 96 نفر از دانشجویان متأهل دانشگاه تهران در سال تحصیلی 48) 1389 دانشجوی زن و 48 دانشجوی مرد) از طریق نمونهگیری در دسترس انتخاب شده اند. در این پژوهش برای جمعآوری داده ها از مقیاس های جهت گیری مذهبی بهرامی احسان و سلامت عمومی گلدبرگ استفاده شد. در پایان نتایج تحلیل داده ها با استفاده از آزمونهای T، تحلیل واریانس، همبستگی و تحلیل رگرسیون نشان داده است که بین دو گروه دانشجویان زن و مرد از نظر متغیرهای جهت گیری مذهبی تفاوت معناداری وجود ندارد، ولی از نظر سلامت عمومی، میانگین زنان بالاتر از مردان بوده است. همچنین نتایج تحلیل رگرسیون نشان داده است که سلامت عمومی را می توان از روی جهت گیری مذهبی پیش بینی کرد.
کلید واژه ها: مذهب، روابط زناشویی، سلامت عمومی
ستاد احیا امر به معروف و نهی از منکر
استان هرمزگان
نخستین همایش اسلام و سلامت روان- بندرعباس، اسفندماه 1391
---------------------------------------------------------------
مقدمه
دین به عنوان وجه اصلی امتیاز بشر همواره در طول تاریخ به عنوان یک بخش از زندگی انسانی بوده است و در همه ابعاد تاریخ انسان قابل ردیابی است. حتی افراد غیرمذهبی ممکن است در زمانهای بحرانی به خدا یا قدرتهای غیرطبیعی متوسل شوند. از دیدگاه روانشناسی، برخی از نظریهپردازان مانند آلپورت، ویلیام جیمز، استانلی هال و یونگ به پدیده دین و دینداری نگرشی مثبت داشتند و آن را به عنوان یک موضوع مستقل و حائز اهمیت مورد توجه قرار دادند؛ و عدهای دیگر مانند فروید و واتسون با پدیده دین برخوردی منفی داشتند
و اصالت آن را نادیده گرفتهاند. در این راستا در سالهای اخیر پژوهشهای متعددی در ارتباط با سازه مذهب و تأثیر آن بر متغیرهای مختلف روانشناختی، سازمانیافتگی شخصیت، سازشیافتگی اجتماعی فردی و اجتماعی
و درمانهای مبتنی بر معنویت صورت گرفته است (احمدی و همکاران،2008؛ شهبازی،1379؛ آک و هورن1،2004؛ رودریگز و هندرسن2،2010؛ ویور3 و همکاران،2002؛ و آبدل- کالک4،.(2008
در حوزه آکادمیک و بر اساس رویآورد آلپورت و روس(1967) 5، رفتارهای مذهبی به دو صورت جهتگیریهای درونسو و برونسو6 مشخص شده است. افراد با جهتگیری دینی برونسو از مذهب برای رسیدن به اهداف شخصی استفاده می کنند ولی افراد با جهتگیری درونسو به مذهب به عنوان یک هدف در خود مینگرند. مطالعات بعدی بر روی نظریه آلپورت نشان داده است مدل آلپورت به صورت یک مدل سه بعدی بهتر عمل می کند، بدین صورت که جهتگیری مذهبی برونسو خود شامل دو عامل مجزا و مستقل بزرگ به نام جهتگیری های برونسو-شخصی و برونسو-اجتماعی میباشد(گورسوچ و مک فرسون7،1989؛ کرک پاتریک8،.(1989 شکل قبلی به یک فرم از جهتگیری برونسو که شخص محور بود اشاره میکرد، در
حالی که بعداً جنبههای بیرونی اجتماعیمحور نیز مد نظر قرار گرفت (تیلیوپولوس9 و همکاران،.(2007
در ارتباط با نقش دین و باورهای مذهبی بر سلامت روان تحقیقات متعددی در داخل و خارج از کشور انجام شده است. جانسن(2004)10 در پژوهش خود به این نتیجه رسیده است که باورهای دینی نقش عمدهای در سلامت روان و سازشیافتگی افراد بازی میکند. برگین11 و همکاران (1988) در فراتحلیل خود در ارتباط با بررسی مذهب با سلامت روانی نشان داده اند که بین مذهب و سلامت روانی رابطه مثبت وجود دارد و افراد با جهتگیری مذهبی درونسو نسبت به افراد با جهتگیری بیرونسو از سلامت روانی مثبتتری برخوردارند.
برگین و استینچ فیلد(1988)12 در تحقیق خود به این نتیجه رسیدند که دانشجویان مذهبی اغلب در دامنه بهنجار مقیاس های اضطراب و افسردگی، مفهوم خود، باورهای غیرمنطقی و سایر اندازه های عینی ارزشیابی شخصیت و سلامت روانی قرار می گیرند. این یافته ها و تحقیقات دیگری که از دهه 80 به بعد انجام شد نشان داده اند که اعتقاد مذهبی عملا در خدمت سلامت روانی هستند (بهرامی احسان،.(1380 بیکر و
1. Ake & Horen 2. Rodriguez & Henderson 3. Weaver 4. Abdel-Khalek 5. Alport & Ross
6. Intrinsic & Extrinsic 7. Gorsuch & McPherson 8. Kirkpatrick 9.Tiliuopoulos 10. Johnson 11. Bergin 12. Stinchfield
2
ستاد احیا امر به معروف و نهی از منکر
استان هرمزگان
نخستین همایش اسلام و سلامت روان- بندرعباس، اسفندماه 1391
---------------------------------------------------------------
گورساچ(1982)1 در افراد سالخورده رابطه ای مثبت میان سلامت جسم و روان آنها با مذهب به دست آورد. همچنین در تحقیق آلوارادو2 و همکاران((1995 مشاهده کردند که در سنین پیری، نگرش مذهبی قوی باعث کاهش اضطراب و افسردگی ناشی از مرگ می شود و اثر این نگرش مذهبی از انجام اعمال مذهبی به مراتب بیشتر است ( به نقل از بهرامی احسان و تاشک،.(1383
از دیگر تحقیقات انجام شده در خارج از کشور در این ارتباط میتوان به مطالعات الیسون(1991)3، پارک4 و همکاران(( 1990، لویس5 و همکاران(( 2005، هنینگسگارد و ارنا(2008)6؛ و در داخل کشور به تحقیقات احمدی و همکاران (2008)؛ شهبازی (1375)، جان بزرگی (1386)، بهرامی احسان (1380) و جمالی((1381 اشاره کرد.
در هرصورت با توجه به این که دین یک سازه پیچیده است که ممکن است اثرات چندگانهای بر سلامت روان داشته باشد(جیمز و والس7،(2003 و برخی پژوهش ها نتایج متناقضی با نتایج بالا به دست آوردهاند (الیس،1980؛ کینگ و همکاران،2006؛ آرگیل،(2000؛ پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش جهتگیری مذهبی در تبیین سلامت روان در دانشجویان متأهل در صدد پاسخگویی به سوالات زیر میباشد:
1. آیا بین جهتگیری مذهبی و سلامت روان در دانشجویان رابطه وجود دارد؟
2. سهم متغیر جهتگیری مذهبی در پیش بینی سلامت روان به چه میزان است؟
روش شناسی
طرح پژوهش: با توجه به موضوع پژوهش، یعنی بررسی روابط بین متغیرهای جهتگیری مذهبی و سلامت روان؛ روش پژوهش از نوع همبستگی می باشد. طرح پژوهش نیز از نوع طرحهای پیشبین در مطالعات همبستگی است. انواع جهتگیری مذهبی، متغیر پیشبین؛ و سلامت روان متغیر ملاک می باشد.
جامعه آماری، نمونه و روش اجرای پژوهش: جامعه آماری این پژوهش را کلیه دانشجویان متأهل دانشگاه تهران در سال تحصیلی 1389 تشکیل می دهند. حجم نمونه 96 دانشجوی متأهل دانشگاه تهران 48) دانشجوی زن و 48 دانشجوی مرد) میباشد که از طریق نمونهگیری در دسترس در مجتمعهای مسکونی دانشجویان متأهل انتخاب شدهاند. اطلاعات جمعیتشناختی افراد نمونه بدین صورت است که از لحاظ مقطع تحصیلی در بین مردان بیشترین درصد فراوانی مربوط به مقطع دکتری(66/8 درصد) و در بین زنان بیشترین درصد مربوط به مقطع لیسانس(75 درصد) بوده است. از لحاظ شغلی بیشتر افراد نمونه درگروه مردان مربوط به قشر دانشجو و در گروه خانمها مربوط به شغل خانهداری بوده است. همچنین از لحاظ سنی اکثر افراد نمونه در رده سنی 24 تا 29 سال بودند. بعد از انتخاب افراد مورد مطالعه و جلب رضایت و اطمینان خاطر آنان از نظر هدف پژوهش، پرسشنامههای وضعیت زناشویی و جهتگیری مذهبی به آنان داده شده و توضیحات لازم درباره چگونگی تکمیل و تحویل آن ارائه شده است.
ابزار سنجش: در این پژوهش به منظور جمعآوری اطلاعات از ابزارهای زیر استفاده شده است:
1. Baker & Gorsuch 2. Alvarado 3. Ellison 4. Park 5. Lewis
6. Henningsgaard & Arnau 7. James & Wells
3
ستاد احیا امر به معروف و نهی از منکر
استان هرمزگان
نخستین همایش اسلام و سلامت روان- بندرعباس، اسفندماه 1391
---------------------------------------------------------------
(1 مقیاس جهتگیری مذهبی: جهتگیری مذهبی توسط مقیاسی به همین نام که توسط بهرامی احسان((1380 مطالعات مربوط به اعتباریابی آن آغاز شده است، مطالعه و ارزیابی شد. ضرایب اعتبار این فرم بین 0/91 و 0/85 گزارش شده است. همچنین روایی محتوایی و سازه آن نیز بررسی و تأیید شده است. چارچوب اساسی این پرسشنامه مرجعیت بخشیدن به ساختار روانی و مناسبات انسانی در تمام ابعاد آن در پرتو روابط انسان و خداست. این پرسشنامه چهار عامل مذهبگرایی، سازمانیافتگی، مناسبتگرایی، و کامجویی را میسنجد (بهرامی احسان،.(1380
