بخشی از مقاله
چکیده:
در چند دهه اخیر، معنویت به یکی از نقاط ویژه توجه متخصصان سلامت روان تبدیل شده است و یکی از دلایل عمده این توجه شناخت محدودیتهای درمانهای روانی در کمک به رشد، مقابله و تغییر مراجعان می باشد. افراد مذهبی هنگامی که با مشکلی روبرو می شوند با اعتقاد خود به این که خدا کنترل امور را در دست دارد از مشکل خود فاصله می گیرند و خود را جزئی از دنیای بسیار بزرگتری می بینند، که این دیدگاه در بالا بردن قدرت مقابله فرد بسیار موثر است. عقاید دینی نمی توانند به سطح فرضیات کلامی تقلیل یابند چون آنها تجربیات دینی هیجانی هستند و نمی توانند با بحثهای منطقی تحت تأثیر قرار گیرند. بنابراین استفاده از ابزاری که بتواند این تجارب را ، به منظور استفاده از یکی از ابعاد گسترده و تاثیر گذار بر سلامت روان ، در دسترس قرار دهد ضروری به نظر می رسد. بدین منظور یک گروه نمونه 460 نفری 313) دختر و 147 پسر) از دانشجویان دانشگاه شیراز به تصادف انتخاب شد و پرسشنامه تجارب معنوی روزانه ( DSES) همراه با پرسشنامه CIRS که شامل دو قسمت: مقیاس درونی سازی مذهبی و پرسشنامه تعهد مذهبی است اجرا گردید. محاسبه اعتبار پرسشنامه تجارب معنوی روزانه مزبور از طریق بررسی میزان همسانی درونی نشان داد که ضریب اعتبار برای کل پرسشنامه آلفای کرونباخ 0 /87 می باشد. برای مطالعه روایی این پرسشنامه از سه روش روایی همزمان، همبستگی خرده مقیاس های آن با نمره کل و تحلیل عوامل استفاده شد. روایی همزمان پرسشنامه تجارب معنوی روزانه از طریق اجرای همزمان پرسشنامه CIRS که شامل دو قسمت : مقیاس درونی سازی مذهبی و پرسشنامه تعهد مذهبی بوده است انجام شد که بین پرسشنامه تجارب معنوی روزانه با درونی سازی و تعهد مذهبی روابط معنادار p< 0/001 مشاهده شد. از این رو، بر اساس نتایج این پژوهش این پرسشنامه برای استفاده در پژوهش ها و فعالیت های روانشناختی واجد شرایط لازم است.
کلید واژه ها: تجارب معنوی روزانه، درونی سازی مذهبی و تعهد مذهبی
1
ستاد احیا امر به معروف و نهی از منکر
استان هرمزگان
نخستین همایش اسلام و سلامت روان- بندرعباس، اسفندماه 1391
-------------------------------------------------
مقدمه:
در چند دهه اخیر، معنویت به یکی از نقاط ویژه توجه متخصصان سلامت روان تبدیل شده است و یکی از دلایل عمده این توجه شناخت محدودیتهای درمانهای روانی در کمک به رشد، مقابله و تغییر مراجعان می باشد. از سوی دیگر، مذهب و معنویت بخشی از دنیای فرهنگی مراجعان است که مطابق با تحقیقات این زمینه، تاثیر ویژه ای بر سلامت روان افراد دارد. معنویت بیانگر اعتقاد به جنبه غیر مادی است که در جهان مادی جریان دارد و نشانه وجودی است که در تجربه عرفانی و نیز زندگی پس از مرگ قابل وصول است . (1 )
مذهب و معنویت مجموعه ای از کلمات و چارچوبها ارائه می دهند که از طریق آنها انسان می تواند معنا و مفهوم زندگی خود را درک کند. برای تعریف معنویت طیف گسترده ای از مفاهیم ارائه شده که شامل معنوی بودن به عنوان همه اشکال خود آگاهی تا تمام حالات آگاهی می شود که دارای ارزشهایی ورای حد متوسط هستند .(2) بطور کلی بعضی رشد شخصی را بعنوان معنویت درونی قلمداد می کنند. گروهی از نویسندگان و پژوهشگران به کنکاش درباره مفهوم معنویت و تجارب معنوی و عرفانی پرداخته اند((3 در اواسط دهه 1980 در دانشگاه پپردین1 آمریکا گروهی از پژوهشگران به رهبری پروفسور الکینز معنویت را از دیدگاه انسانگرایی و پدیدار شناختی بررسی کردند و معنویت را از نظر افراد جامعه اینگونه تعریف کردند : (2 )
"معنویت از واژه لاتین اسپیرتیوس به معنی "روشی برای بودن" و "تجربه کردن" است که با آگاهی یافتن از یک بعد غیر مادی بوجود می آید و ارزشهای قابل تشخیص ، آن را معین می کند . این ارزشها به دیگران، خود، طبیعت و زندگی مربوط است و به هر چیزی که فرد بعنوان نمایی قلمداد می کند، اطلاق می شوند".
برخی روانشناسان معنویت را بعنوان "تلاش دائمی بشر برای پاسخ دادن به چراهای زندگی" تعریف کرده اند. پس رشد معنوی از زمانی آغاز می شود که کودک بدنبال دلیل می گردد و در مورد پدیده های موجود در اطراف خود کنکاش می کند. در نتیجه رشد و تکامل، بخش مهمی از معنویت را تشکیل می دهد(.(2
تجارب معنوی را می توان هر نوع تجربه ای از ابعاد متعالی دانست. در انسانهای مادی، با هر نوع مذهب و سلوکی، معمولا تجربه ای ناگهانی است که مشخصه آن وجد و سرور عظیم است و به دنبال آن تمایلی به تجربه کامل تر اتفاق می افتد. این تجارب را هر فردی به نوعی تفسیر می نماید اما درکل آثار ارزشمندی بر روح انسانها برجای میگذارند. حتی برخی محققین (2) ماهیت فراگیر تجربه عرفانی را به یک معنا ویژگی ذاتی روح تعریف کرده اند.
یونگ نیز تجربه دینی جهان را لازمه زیباتر دیدن زندگی برای افراد می دانست و بیان کرده است که آنچه مردم درباره تجارب خود فکر می کنند چندان اهمیتی ندارد بلکه فردی که این تجربه را درک کرده از گنجینه بزرگ چیزی برخوردار است که او را از سرچشمه حیات، مفهوم، معنی و زیبایی سرشار کرده و به جهان و انسان عظمت تازه ای بخشیده است. باید به این نکته توجه نمود که معنویت و مذهب اگرچه از نظر معنایی ممکن است همپوشی داشته باشند، اما شخص می تواند معنویت را تجربه نماید بی آنکه به مذهب خاصی وابسته باشد و این تجارب ممکن است در طول فعالیتهای روزانه، خواه مذهبی و خواه غیر مذهبی، احساس شوند . (4 )
