بخشی از مقاله
مقدمه:
ايجاد علاقه به مطالعه و تحقيق و تشويق آن مدت زمان طولاني است كه در سر لوحه برنامه هاي توسعه و پيشرفت كتاب قرار گرفته است. اگر چه دانستن آمار بي سوادان دنيا آسان است اما اطلاعاتي مناسب از بزرگسالان با سوادي است كه دست به مطالعه كتاب، مجله، روزنامه نمي توانند و از تعداد شاگردان مدارسي كه غير از كتابهاي درسي مطالب ديگري نمي خوانند در دست نيست، چرا كه خواندن و مطالعه به يك نوع ختم نمي شود بلكه داراي انواع زيادي است كه از طرفي عادت به مطالعه با در نظر گرفتن گروه سني، سطح آموزشي و زمينه هاي فرهنگي و اجتماعي بسيار متفاوت است( استيگر، ترجمه شكوفي 1377)
در دنياي امروز متغير قرن بيستم كه در هر لحظه در زمينه هاي متفاوت علمي، هنري، سياسي، اقتصادي و… يك اتفاق تازه اي پديد مي آيد اهميت و ضرورت مطالعه نمودار مي شود در اين عرصه پر ماجرا انسانها هستند كه رقابت مي كنند. كتاب و مطالعه و تحقيق در جهان كنوني ديگر كار افراد ويژه اي نيست، حجم اطلاعات و مطالب در شاخه هاي علمي مختلف به گونه اي است كه حتي براي رفع كوچكترين نياز فردي و يا شغلي بايد مقدار زيادي وقت صرف نمود امروزه به اثبات رسيده است كسي كه سخن گفتن فرا گرفته باشد به مشكلات نا محدودي فائق آمده كه قدرت بزرگترين رايانه هاي ساخت بشر را پشت سر نهاده است.
بهبود كيفيت خواندن و تحقيق مانند ساير توانائيهاي آموختني امري است كه از راه تورين و ممارست حاصل شود(طوسي 1371)
فرا گرفتن به كمال، مستلزم احراز عادت هاي تازه اي چه در نحوه انديشه و چه در شيوه هاي عمل مي باشد. امروزه بهبود اوضاع مطالعه و افزايش سرعت خواندن و درك مطلب يكي از اقدامات مهم آموزش به حساب مي آيد. تحقيقات مربوط به مطالعه و تحقيق كه تقريباً شاخه جديدي از علم مي باشد كليه رمزهايي را از اين امر فراهم آورده است كه هم براي فرد و هم براي جامعه مفيد است. سه عامل لازمه و توفيق در فرا گرفتن است: 1- شايستگي كه گاه به عنوان هوش و استعداد از آن ياد مي شود.2- علاقه به مطالعه كه معمولاً بر اساس ادراك صحيح از اهداف و مقاصد آينده پديد مي آيد.3- شيوه هاي مطالعه. ( اوتيس و موريس ترجمه آل رسول 1363)
بيان مسئله
در اين پژوهش علاقه به مطالعه و تحقيق به عنوان يك موضوع و مسأله اجتماعي در ميان جامعه،خصوصاً منتشر دانشجو مورد بررسي قرار مي گيرد مطالعه به مثابه آئينه فرهنگ يك جامعه است به اين معنا كه مطالعه و تحقيق نمودن و اهميت آن تا حد زيادي معرف فرهنگ آن جامعه است. مطالعه يك امر اكتسابي است كه افراد از طريق مختلف و بر حسب شرايط و محيط اجتماعي و سياسي خود سبك مي كنند متأسفانه در كشور ما حتي در مراكز علمي و آموزشگاهي اين مسأله از توجهات مذموم و كافي برخوردار نيست( استيگر ترجمه شكوهي 1377)
در جهان متمدن همه كودكان به آموزشگاه مي روند و برخي از آنها به دانشگاه راه مي يابند و عده بسياري كه به آموزش رسمي ادامه نمي دهند با گوش دادن به برنامه هاي راديويي و خاندن روزنامه و مجلات مورد علاقه خود به نحوي به مطالعه مي پردازند. هر طرح كلي ناچار بايد فشرده و تا اندازه اي گزيده و چكيده باشد از بررسي كامل فعاليتهاي مربوط – مطالعه به يك كتاب بزرگي پيرامون روانشناسي انساني نياز دارد تا كه پيرامون انسان و طبيعت او به بررسي و پژوهش بپردازد ( ميس ترجمه فرهمند پور 1368)
پژوهشگر بر مبناي پژوهشها و تحقيقات انجام شود و منابع موجود در اين رابطه مشتاق گشته كه تحقيق در اين زمينه در بين دانشجويان پسر و دختر رشته مديريت و برنامه ريزي دانشگاه آزاد اسلامي ( واحد رودهن) انجام دهد تا نقش عوامل مختلف و چتر فلسفي حاكم بر جامعه در اين رابطه مشخص و معين نمايد.
ضرورت و اهميت تحقيق
انسان در پي آن است كه تا سطح زندگي خود را حفظ و بهبود بخشد. خواست انسان تنها آن نيست كه با فرزندان خود زندگي جاودانه كند. بلكه او مي خواهد زندگي فرزندانش بهتر از زندگي خود او باشد، دانشجو مي خواهد مطالعاتش در خدمت اين سطح عاليتر زندگي مي باشد و در لذت بردن از زندگي او را كمك كند( ميس، ترجمه فرهمند پور 1368)
ضرورت و اهميتي كه تحقيقات در هر زمينه اي دارند بيانگر آن است كه مي تواند مسأله و مشكلات را هر چه بهتر شناسايي و راهكارهائي براي نشر و توسعه آنها ارائه داد. از آنجا كه مطالعه و علاقه به آن نمايانگر فرهنگ و تمدن جامعه و دولت است لذا در اين پژوهش تلا ش مي شود كه با بهره گيري از تمامي امكانات و ابزار مناسب و با استفاده از منابع و كتب علني مختلف سعي در روشن نمودن مسأله مورد تحقيق نمود تا مسبب حركتي جهت دار به سوي رشد و پويايي در قشر محصل خصوصاً اقشار دانشجو گردد.
اهداف تحقيق
هدف كلي بررسي راههاي مؤثر بر ميزان افزايش رغبت و علاقه جهت مطالعه و تحقيق در دانشجويان دانشگاه آزاد اسلامي ( واحد رودهن)
اهداف جزئي
1- تعيين ميزان رغبت و علاقه دختران و پسران دانشجو به مطالعه و تحقيق.
2- تشخص نمودن عوامل مثبت و منفي در ميزان رغبت علاقه دانشجويان نسبت به مطالعه و تحقيق
3- اولويت بندي و درجه بندي عوامل آموزش در تعيين ميزان رغبت و علاقه دانشجويان به امر مطالعه و تحقيق
4- شناخت روشهاي آموزشي كه موجب رغبت و علاقه دانشجويان به مطالعه و تحقيق مي گردد.
فرضيه هاي تحقيق
1- جامعه نقش مهمي در ميزان رغبتو علاقه دانشجويان به مطالعه دارد.
2- نقش طبقه بندي اجتماعي دانشجويان در ميزان رغبت و علاقه آنها به مطالعه و تحقيق مؤثر است.
3-خانواده از عوامل مهم در ايجاد ميزان رغبت و علاقه دانشجويان به مطالعه و تحقيق مي شود.
4-مكان و فضاي آموزشي مطلوب دانشگاهي موجب افزايش ميزان رغبت و علاقه دانشجويان به مطالعه و تحقيق مي شود.
5-شرايط تحصيلي نامتناسب موجب كاهش ميزان رغبت و علاقه دانشجويان به مطالعه و تحقيق مي شود.
6-عدم صلاحيت علمي و علاقة شغلي استادان از عوامل مؤثر در يمران رغبت و علاقه دانشجويان به شمار مي رود.
7-رسانه هاي گروهي و مطبوعات مي تواند موجبات افزايش رغلت و علاقه دانشجويان به مطالعه و تحقيق گردند.
سؤالات تحقيق
1-آيا جامعه نقش مهمي در ميزان رغبت و علاقه دانشجويان به مطالعه و تحقيق دارد؟
2-آيا نقش جامعه اجتماعي دانشجويان در ميزان رغبت و علاقه آنها به مطالعه و تحقيق مؤثر است؟
3-آيا خانواده از عوامل مهم در ايجاد رغبت و علاقه دانشجويان به مطالعه و تحقيق محسوب مي شود؟
4-آيا مكان و فضاي آموزشي مطلوب دانشگاهها موجب افزايش ميزان رغبت و علاقه دانشجويان به مطالعه و تحقيق مي شود؟
5-آيا شرايط تحثيلي نامتناسب موجب كاهش رغبت و علاقة دانشجويان به مطالعه و تحقيق مي شود؟
6-آيا عدم صلاحيت علمي و علاقه شغلي استادان از عوامل مؤثر در ميزان رغبت و علاقة دانشجويان به شمار مي رود؟
7-آيا رسانه هاي گروهي و مطبوعات مي توانند موجبات افزايش رغبت و علاقه دانشجويان به مطالعه و تحقيق گردند؟
تعاريف عملياتي واژه ها
براي روشن شدن موضوع و قابل درك و فهم بودن كلمات و لغات به كار رفته در اين پژوهش لازم است به تعاريف چند پيرامون اصطلاحات، رغبت، علاقه، مطالعه و تحقيق بپردازيم.
-رغبت: كلمة رغبت از راغب بودن مي آيد. يعني انگيزه و هدفي كه به فرد نيرو مي دهد جهت انجام كار.
-علاقه: يك آمادگي رواني يا شناختي است كه از تمركز و تركيب مجموعه اي از احساسات و هيجانها در بارة موضوعي معين به وجود مي آيد.
-مطالعه: مطالعه يا خواندن عبارتست از ارتباط كلي فرد با اطلاعات سمبوليك ـاطلاعاتي كه با علائم و ناشنه هاي گوماگون القا مي گردد) موجود در جنبة بصري يادگيري كه از طريق 1-تشخيص 2-جذب 3-ادراك (يا ادراك دروني) 4-درك نهايي (ادراك خارجي) 5-ضبط (حفظ) 6-ياآوري 7-ارتباط يا به كارگيري الف – كتبي ب- شفاهي ج – اصور چ- تفكر حاصل مي شود.
مطالعه همان خودآموزي است يعني مطالعه عملي است كه خود شخص آن را هدايت مي كند.
-تحقيق: عبارتست از يك برنامه و يا مجموعه اي از جستجوهايي است كه با اجراي ان محقق قادر مي گردد تا به شكل يا مسئله مورد مطالعه پاسخ قابل قبول بگويد. و براي تحقيق و پژوهش محقق مراحل زيادي را مي گذراند و از ابزار ئ ئسائل استفاده مي كند تا به هدف خود برسد.
به نظر محقق مطالعه و تحقيق شيوه اي است هدايت گرانه و مرتبط با اطلاعات گوناگون كه از طريق مختلف درفرآيند يادگيري براي هدفي خاص ايجاد مي شود.
هلاصة فصل
در پايان اين فصل پژوهشگر لازم مي داند ضمن بيان نمودن اهميت اهداف و موضوع تحقيق بر نقش حساس و كليدي آن در شرايط و اوضاع كنوني جامعه خويش و جهان بشري اشاره كند. بنيان هر جامعه را علم و دانش تشكيل مي دهد و اگر زماني جامعه در اين زمينه دچار كمبود و نقصان گشت كل بنيان آن جامعه دچار تزلزل مي گردد، لذا اين موضوع با داشتن چنين اهميتي بايد مد نظر همه افراد جامعه قرار گيرد و با گسترش فرهنگ مطالعه در جامعه و شكوفاسازي افراد خصوصاً استعدادهاي نهاني سعي در پيشرفت و ترقي كشور و جامعه داشته باشيم و در جهت كمال انساني گام برداريم.
فصل دوم: پيشينة تحقيق
مقدمه
به طور كلي مي توان گفت كه خواندن و مطالعه از ديرباز حتي به رواياتي مختلف از زمان خلقت انسان وجود داشت. زماني كه حضرت آدم (ع) به واسطة سرپيچي از فرمان الهي از بهشت بيرون شد پس از سالها ناراحتي و گريه به فرمان خداوند توسط فرشتة مقرب الهي به او كلمات استغفار آموخته شد تا بدين وسيله طلب بخشش نمايد اين حركت با به وجود آمدن خط در ميان انسانها رونق يافت و در پي آن زبانهاي مختلف شكل گرفت از طرف ديگر امامان و پيشوايان اهل دين اهميت و ارزش زيادي نسبت بژه اين مسئله داشتند، چنانچه مولاي متقيان حضرت علي (ع) مي فرمايد (هركس به من جمله اي بياموزد مرا بندة خويش ساخته است) در هر زمان بسته به سرايط و اوضاع حاكم بر جامعه مطالعه و كسب علم شدت و يا تضعيف مي شد. در عصر حاضر (عصر صنعتي شدن) و عصر رونق و پيشرفت آموزش از اولويت خاصي برخوردار است. هر جامعه با اتخاذ نظامها و متدهاي آموزشي و پرورش برتر سعي در سبقت و كمال انساني هستند. جامعه اي پيروز و سربلند خواهد بود كه به سلاح علم و دانش برتر و بهتر مجهز باشد و اين امر مستلزم مطالعه و تحقيق و آگاهي افراد و جامعه در زمينه هاي گوناگون است. به نقل از كتب در ورايات معتبر اشتغال به درس و كتاب به زمانهاي بسيار قبل برمي گردد. منصب نبوي پس از آدم الوالبشر و فرزندش شيت به حضرت ادريس رسيد دو مختصات نبوي و اسم اعظم و مقام وصايت نصيب وي گرديد. علت نامگذاري آن حضرت به ادريس نيز در روايات، كثرت اشتغال وي به درس و كتاب ذكر دشه است وي اولين كسي بود كه خط نوشت، جامه دوخت و علم خياطي را تعليم داد. آن حضرت را منشاء علم بسياري از علوم مانند نجوم، حساب، هتدسه، هيئت و ... دانسته اند. ادريس (ع) سياست و اداب تمدن و قوانين ممكلتي را به مردن ياد مي داد. همچنين طرز ادارة شهرها و ساختمان سازي را به مردن آموخت و بر اثر تعليمات آن حضرت 188 شهر برروي كرة زمين بنا گرديد. (قصص قرآن، رسولي محلاتي 1377)
در كشور ايران در 25 سال اخير توجه بيشتري به مسئله لزوم مطالعه و تحقيق و ايجاد عادات به مطالعه شده است. مقدار كتابخانه هاي عمومي در شهرها رو به افزايش است با تصويب قانون كتابخانه ها لزوم تشكيل كتابخانه هاي مدارس ايجاد و ادارة استفاده از آن در چند ماه مشخص شد و پيشرفت و ازدياد آنها تا حدودي تامين شد. اما طبق آخرين آماري كه چندي قبل از طرف يونسكو منتشر شده بود ميانگين زمان مطالعه در شبانه روز در كشورهاي مختلف بيان شده بود. ژاپن و آلمان را 4 ساعت ذكر كرده است و ايران، كشوري كه زماني پرچمدار علم و ادب و خطة دانشمندان و انديشمندان بوده است اين رقم به 2 دقيقه نزول كرده است (دارو، ترجمه حكيم جوادي 1377)
كتاب سازنده توسعه دهندة فرهنگ نخبگان است ادياني كه تا به امروز دوام آورده اند و صاحب كتاب بوده اند و جامعه اي كه به كتاب اهميت و اعتباري مي دهد و در نشر و توسعه و توزيع آن سرمايه گذاري مي كند، جامعه است كه به پژوهش و تحقيق بها مي دهد آن جامعه فرهنگي برپا و سازنده دارد. كتاب چه در زمينة شعر و قصه و چه در مضامين آموزشي و علمي مي تواند نقض مؤثر در رشد و تربيت صحيح كودكان بازي مي كند (خوش نظر، 1372)
محمود حكيمي نويسندة كتاب نوجوانان در بارة كتاب اين چنين مي نويسد: «كتاب خودب مي تواند در درك كودكان و نوجوانان شوق پرس و جو و كنجكاوي فراهم كند و او را به جهان انسان بودن يعني دنياي دانستن و آزاد زيستن رهبري كند» (خوش نظر 1372)
جوامع پويا در ازدياد كنابخانه ها سهمي دارند وجود كتابخانه منشاء پيشرفت جامعه و انتقال افكار و تجربيات و نجات كشورها از خطرات است كسانيكه اوقات فراغت خود را به كتابخانه كب روند از ضعف و پريشاني روح در امان هستند و آرامش بيشتري در زندگي دارند. كتابخواني علاوه بر استفاده علمي و اخلاقي بهترين سرگرمي و تفريح سالم است. پيشرفت كشورها را مي تواند بتيراژ كتابها و كيفيتع آنها و مقدار مطالعه كنندگان مورد بررسي قرار داد. همچنين مي تواند گفت كه كتاب رابطه مستقيمي با رشد فرهنگي آن جامعه دارد. براي هرچه بيشتر شركت كردن دانش آموزان در مسابقات فرهنگي و هنري و نيز شركت مداوم در كتابخانه هاي مدارس و يا كتابخانه هاي عمومي بايد انگيزه مطالعه را در آنان ايجاد كنند همچنين كتابخانه هاي مدارس را در نظر شركت دانش آموزان در آن فعال كرد.
(رفوث و همكاران ترجمه فرازي 1375)
يكي از اموري كه هر جوينده اهل علم و دانش با آنان سر و كار دارد و همواره در طول زندگي به ان نيازمند است مطالعه و تحقيق و تداوم و افزايش معبومات و اطلاعات است. اگر علم و. دانش اندك انسان با مطالعه و فراگيري و تحقيق و جستجو تكميل نگردد و به آگاهي علم و دانش بگذرد و از حقايق يا عالم هستي با خبر و از آنها بهره مند گردد. در ميان اقشار مختلف مردم كسانيكه به امر خطير و ظريف تعليم و تربيت و سازندگي و پرورش انسانها سر و كار دارند نياز بيشتري به مطالعه و كسب علوم و معارف علمي و معني دارند. (فروث و همكاران ترجمه زازي 1375)
سخني چند از بزرگان در باره مطالعه كتاب:
كتاب باغ و بوستان دانشمندان است (حضرت علي)
در دنيا لذتي كه با لذت مطالعه برابري كند نيست (تولستوي)
هركه مدرسه اي ايجاد كرد زنداني را خراب كرد (ويكتور هوگو)
كتاب بنياد تمدن است، كتاب بر عالم تمدن فرمانروائي مي كند. (ولتر)
كتاب بوستان خرمي است كه گلهاي آن از سليقه بزرگان مي رويد
كودك، كتاب، مطالعه
در عصر ما، ذكر اين نكته كه تا چه حد كتاب و كتابخواني موجبي براي رشد ديني، اخلاقي، فرهنگي . عقلاني آدمي است، نمي نمايد. زيرا همه مي دانتد كه كتابهاي مفيد و سودمند يكي از مهمترين ابزار رساندن پيام و استقلال فرهنگ و تمدن برشي به نسل ديگر است. با تأييئ نقش مؤثر كتاب در زندگي فردي و اجتماعي و حركات كمالي آدمي آنچه مهم است وجود نويسندگاني اسن كه رسالت و تعهد خود را تسهيل و سير صعودي كامل انساني و ارج معنوي اش را احساس كنند و بدانند كه چه و چگونه و براي چه كسي كتاب را مي نويسند. و بر خوانددگان است كه بدانند چه كتابهايي بخوانند و چگونه بخوانند تذكر اين نكته لازم و ضروري است كه مبادا در ميان ضرورت كتاب و كتاخوابي غلو كنيم زيرا بايد تا آن حد به كتال خواندن اعتنا داشت كه ادمي را از تفكر بازنگيرد و در حقيقت كتاب آدمي را از خود نگيرد (آشوري 1374)
ميلورال تبلچور در سال 1969 منشي بخش كودكان انجمن كتابداران امريكا بود توجهش بر امر ترجمه جلب شد و در اين مورد دست به تحقيقاتي زد. او در صدد بود نظر اروپائيان را در بارة كتابهاي انگليسي و ادبيات امريكا بداند و در ضمن در بارة آنچه كه امريكا از آثار اروپائي چاپ و منتشر مي شد نيز نظريابي كند.
نتيجه اين تحقيق معلوم داشت كه در دنياي كودكان نيز هميشه بهترين و مناسبترين كتابها مورد استفاده و نشر قرار نگرفته اند (لويتيس و موريس ترجمه آل رسول 1363)
بزرگترها در انتخاب كتاب براي كودكان نياز نياز خداميندانه جامعه بشيتر از نيازها و خواسته هاي كودكان در نظر دارند و هر يك ذوق و سليقه اي خاص خود را دارند. و خوش آمدن و بد آمدن آنان از كتابي، غالب بر اساس تجربه و خواسته هاي بزرگسالي خودشان است به احتياجات كودكان، حال آنكه با توجه به خصايص كودكان و نوجوانان و نيازهاي اين مراحل از زندگي آدمي، كتابي مفيد است كه محتوايضش صلاح آنان را ابلاغ كند و مطلب آن چيزي باشد كه در حضور بگنجد و با معاينه و مشاهده بتوان آنان را حاصل كرد شايد اين نكته كه گفته اند:
بچه ها را در حصار كتاب قرار دهيد و با فزوني خاص زمينه را براي علاقمندي آنان به كتاب و كتابخواني فراهم كنيد براي آن است كه آنچه به او ارائه مي دهيم پسند بزرگترهاست.
حال آنكه كودكان از بدو تولد مطلوباتي دارند كه در پي آنها مي گردند و آنها را مي جويند اگرچه آنچه را كه مي خواهند به ايشان ارائه دهيم خود به مطالعه راغب خواهند شد آنچه مهم است اين است كه خواسته هاي كودكان خيچ گاه رها نشود و غير از دنياي آنها چيزي موضوع قرار داده نشود. (آدله و درون، ترجمة صراف تهران 1374)
بررسي نتايج تحقيقاتي كه در اتريش بر بيش از 40000 شاگرد در مدرسه انجام شد نشان مي دهد كه يكي از عوامل در پرورش عادان واقعي به مطالعه ارتباط دادن مطالب خواندن است. به مهارت بچه ها در خواندن در مراحل سني مختلف براي جوابگوئي اين نياز لازن است كه:
اولاً: درج مشكل بودن مطالب خواندني به وسيله يك فرمول خاص معلوم مي شود.
ثانياً: سن خواندن هر شاگرد معلوم شده است سني كه اغلب با سن تقريبي او فرق دارد. (اوتيس و موريس ترجمة آل رسول 1363)
تدارك محيط مناسب براي مطالعه
ايجاد محيطي كه بريا مطالعه شخص شما مناسب باشد اهميت بسيار دارد. عناصر تشكيل دهنده يك محيط كاملاً مناسب بريا مطالعه و تحقيق براي همه يكسان نيست و هركگس بايد خود آنها را كشف و تعيين كند. براي نيل به اين مقصود ابتدا بايد اطاقي مختص مطالعه تعيين كنيد. اطاقي را انتخاب كنيد كه هر روز در هر صورت امكان در ساعتهاي معيني از روز، در اختيار شما باشد، زيرا استفاده از يك مكان ثابت سبب آمادگي ذهني براي تمركز حواس در حين مطالعه مي شود اين اطاق بايد داراي شرايطي باشد، آن بايد از بروز هر صدا و ساير موجباتي كه به از هم گسيختگي حواس مي شود دور باشد، جريان هواي تازه در اطاق تأمين باشد، درجة حرارت اطاق را ملايم نگهداريد و براي اطاق مطالعه نور مناسب در نظر بگيريد. ميزي كه براي مطالعه از آن استفاده مي كنيد بايد راحت و به حد كافي بزرگ و جادار باشد، سطح ميز نبايد براق باشد چرا كه اين امر موجب انعكاس نور در چشم و سرانجام سبب خستگي شديد مي شود، ايستايي را كه موجب انحراف حواس است از روي ميز برداريد. براي تحقيق بايد محيطي و افرادي را انتخاب كنيد كه مناسب باشند، بدانيد كه آن محيط براي تحقيق كار شما محيطي مناسب است و يا آن افراد با شما همكاري دارند يا نه و اطلاعات كافي براي پاسخگويي به سؤالهاي شما دارند (اونيس و موريس، ترجمنه آل رسول 1363)
اصول مطالعه و تحقيق و فراگيري بهتر آنها
براي بهبود افزايش توان يادگيري مي بايست اصول ذيل را با دقت به اجرا بگذاريد 1-اصولي كه قبل از مطالعه و تحقيق بايد رعايت كرد 2-اصولي كه هنگام مطالعه و تحقيق بايد رعايت كرد 3-اصولي كه بايد بعد از مطالعه و تحقيق مراعات كرد. (سيف 1374)
اصول قبل از شروع مطالعه و تحقيق
تعيين دقيق هدف: انگيزه و هدف يكي از مهمترين، عوامل در هر امري است كه روند آن را آسان و سريع مي كند. بنابراين بايد از آغاز مطالعه اي دقيق براي خود هدفي را مشخص كنيم تعيين مدت زمان مطالعه و تحقيق و مقدار مطالعه كتاب: اولين اقدامي كه بعد از تعيين هدف انجام مي دهيم بايد تعيين مدت زماني باشد كه مي خواهيم مطالعه و تحقيق نمائيم. چه مقدار از كتاب و درجه زماني و چه مدت زماني و چند سؤال براي تحقيق. انتخاب محيط مناسب: يكي از مهمترين عوامل يادگيري و تحقيق تمركز خواس است. يعني در هنگام مطالعه ذهن شما بايد روي موضوع مورد نظر دقيق باشد و بر آن توجه كند تا با فرآيند يادگيري به خوبي انجام گيرد. و در هنگام تحقيق بايد سعي كنيد كه در مورد موضوع مورد نظر صحبت كنيد و از مووضع اصلي منحرفنشويد. اجتناب از پرخوري، سعي كنيد قبل از شروع مطالعه، غذاي زياد و سنگين نخوريد و با وضعيت جسماني راحتي به مطالعه بپردازيد. (سيف 1374)
اصول هنگام مطالعه و تحقيق
-مطالعه فعالانه: دانش آموز يا دانشجوئي كه به منظور يادگيري و به صورت هدفدار مطالعه و تحقيق مي كند در واقع براي به نتيجه رسيدن و بهره بردن مي كوشد براي يادگيري بهتر بايد مطالعه را فعال كند و با كوشش مطالب بياموزد و با دقت و توجه به امر تحقيق بپردازد. شما با گزينش نكته ها مهم، علامتگذاري، حاشيه نويسي. خلاصه نويسي، حل تميرنها مي توانيد خود را فعال و پويا نمائيد. حفظ تمركز و آرامش هنگام مطالعه و تحقيق: مهمترين راه براي درك مطالب، اين است كه از هيجان زدگي در زمان مطالعه اجتناب ورزيد زيرا اين امر منجر به عدم تمركز و درنتيجه عدم فهم مطالب مي شود، تقويت حافظه و استراحت: براي درك و فهم فرايند مطالعه بايد حافظه خود را از طريق روشهاي گوناگون فيزيولوژيكي و فكري تقويت نمائيد و با استراحت كوتاه خستگي را رفع و بحران فشار را كم كنيد. تخمين مقدار دشواري مطالب و زمان مطالعه و تحقيق: مقدار زماني كه براي مطالعه كتاب و يا تحقيقي كه در اختيار داريد و ميزان دشواري كتاب و يا آن تحقيق مورد نظر را تخمين بزنيد. توجه به هدف شما از مطالعه كتاب و ميزان دشواري مطالب شما در طرح يك برنامه مناسب و كنترل صحيح روش مطالعه كمك مي كند به طور كلي هدف از خواندن و يا هدف از تحقيق بايد مشخص و به مبناي اصول و قواعد خاص انجام گيرد (نصرت 1371)
روشهاي مطالعه:
الف) خواندن اجمالي: اين نوع روش مبتني بر يك نمونه گيري سريع از نكات اساسي و صرف نظر كردن از جزئيات است، در اين روش، مطالعه در جستجوي نكات كليدي در بارة مواد و ساختمان مطالب و ديدگاه و سبك مولف است، همچنين براي افزايش ميزان علاقه خود نسبت به مطالب به طرخ سؤالاتي در مورد مطالب خواندني بپردازيد، اين روش داراي فنوني است كه به شرح مختصري از آن مي پردازيم (سيف 1368)
فنون خواندن اجمالي
1-كشف ساختمان مطالب: پيش از مطالعه كتاب به طور كامل قسمتهيا اصلي كتاب كه بر اساس آن مطالب كتاب سازمان يافته اند مي پردازيم، همچنين به كشف انديشه هاي مهم كتاب توجه مي نمائيم. اين كار مستلزم انديشيدن و يا روي كاغذ آوردن يك جلد كامل در بارة عنوان و مقدمه و همچنين خلاصه فصل كتاب است 2-بيان هدف: ايا هدف خود را از مطالعه كتاب مشخص كرده ايد؟ با چه دقتي مي خوانيد؟ اگر براي كسب اطلاعات كامل و جامع كتاب را مي خوانيد سرعت شما بايد كمتر از موقعي باشد كه به دنبال كسب يك ديد كلي از كتاب و يا بريا سرگرمي آن را مطالعه مي كنيد؟ (سيف 1368)
روش سريع خواندن
روش سريع خواندن مستلزم يك حركت منظم و همراه با ريتم چشم برروي صفحات است در حالي كه روش خواندن اجمالي مبتني بر يك روش انتخابي و نمونه گيري از مطالب و عبارات اساسي و كليدي است، اين روش خواندن امكان مرور كردن مطالب را به طرز بسيار سريع مي سازد، نتيجة اين كار، گاهي خيلي وسيع، ولي نه خيلي دقيق از محتواي كتاب با مطالب خواندني است، هدف از سريع خواندن يك كتاب، كسب يك اشنايي كلي مطالب از طريق مرور كردن با يك سرعت فوق العاده (سيف 1368)
روش خواندن تجسمي
هدف از خواندن تجسمي افزايش دامنة تمركز حواس و درك عميق معاني است طرح سؤال در تمام اوقات مفيد است، طرح سؤال قبل از خواندن و در ضمن خواندن قدرت پيش بيني و علاقة شما را افزايش مي دهد طرح سؤال به هنگام مطالعه، علاقه شما را حفظ مي كند و در تجزية و تحليل مطالب دشوار به شما كمك مي كند، اين روش به تمركز بيشتر حواس و درك عميق تر معاني به شما كمك مي كند. (سيف 1368)
روش خواندن انتقادي
منظور از خواندن انتقادي، قضاوت كردن در مورد درستي، اعتبار، يا ارزش مطالب خواندني بر اساس ملاكها يا استانداردهاي صحيح است، اين روش با يك ذهن فعال و پرسنده براي قضاوت كردن صحيح اهميت فراوان دارد، در اين رابطه خواننده مي تواند از چند روش استفاده كند. 1-سوال كردن: خواننده با مؤلف يك گفت و شنود برقرار مي كند و به كشف علل و مهم بودن مطالب مي پردازد. 2-استنباط كردن: خواننده به كشف فرضيه ها، نتيجه گيريها، مفاهيم صنفي مؤلف مي پردازد. 3-ربط دادن: خواننده به رابطه بين مطالب يك اثر و همچنين رابطة مطالب و تجربيات خود دست مي يابد. (سيف 1368)
روش خواندن عبارت تكراري
اگر خواننده با عبارات و جملاتي كه مرتباً در بيان مطالب تكرار مي شود. خصوصاً در مورد مطالب علمي مي تواند با سهولت بيشتري مفيد واقع شود روش عبارت خواني دو سطح دارد: يكي سطح مكانيكي، ديگري سطح ادراكي، سطح مكانيكي مربوط به عادت دادن چشم براي حركت سريع از طريق توجه كردن به گروه كلمات، در عوض توقف چشم برروي كلمات هرچچند خواننده بر سطح مكانيكي روش سريع خواني بيشتر تسلط يابد. در سطح ادراكي ميزان فراگيري مطالب براي وي بيشتر مي شود از نظر سطح ادراكي خواننده بايد به تدريج يادگيرد تا معاني و مفاهيم مطالب خواندني از تركيب كلمات يعني عبارت كسب كند. هدف از روش عبارت خواني، افزايش سرعت مطالعه است از طريق خواندن عبارت و جملات به عوض خواندن كلمات (سيف 1368)
روش دقيق خواندن
فنون اساسي دقيق خواندن عبارتند از سازمان دادن، مرتب كردن، حاشيه نويسي، علامت گذاري و خلاصه كردن است كه به شرح مختصري از هر يك مي پردازيم 1-سازمان دادن و مرتب كردن: سازمان دادن مستلزم تعيين سطوح مختلف مطالب از نظر معاني است. با استفاده از اين شيوه به فهميدن بهتر مطالب و يادآوري سريعتر آنها كمك مي كند، زيرا از اين طريق يادگيرنده نكات اصلي و جزئيات را بهتر ياد مي گيرد. 2-علامتگذاري و حاشيه نويسي: آن روشي است كه با علامت گذاردن و نوشتن فرها و شانه ها برروي مطالب كتاب. ساختمان مطالب، مشخص مي شود. اين روش همچنين شامل نوشتن حواشي است كه بدان وسيله تداعي، انتقادها و سؤالات شما مشخص ميشود. 3-خلاصه كردن: خلاصه يك مرور از مطالبي است كه خوانده ايد: در واقع بيان مجردي است كه از كلمات اصلي به زبان خود شماؤ خلاصه نمودن باعث مي شود كه درك و فهم ما از مطالب بيشتر شود و همچنين مرور كردن آسان يم شود. هدف از اين روش درك مطلب، نگهداري منظم و منطقي در حافظه است (سيف 1368)
