بخشی از مقاله
چکیده:
هدف این پژوهش بررسی ارتباط بین کارایی و ریسک اعتباری و نقدینگی در صنعت بانکداری ایران است.در این پژوهش به منظور ارزیابی کارایی و رتبه بندی بانک ها، انتخاب مدل بهینه و سپس شناسایی تاثیر ریسک اعتباری و نقدینگی برکارایی نظام بانکی از دو رویکرد MEA , SFA استفاده شده است و برای بررسی ارتباط بین ریسک و کارایی نیز از مدل رگرسیون خطی چند متغیره استفاده شده است.در این پژوهش جامعه آماری مورد نظرتعداد بیش از 15 بانک فعال در کشور در بازه زمانی 1388الی 1392 می باشد. متغیر های نهاده شامل حجم سپرده بانک ها و مجموعه هزینه ها می باشد،که به ترتیب میتوان چنین گفت که در این تحقیق حجم سپرده های بانکی که توسط شعب بانکی جذب میشود شامل سپرده های دیداری ، قرض الحسنه و پس انداز ، سپرد ه گذاری مدت دار و سایر سپرده ها و مجموعه هزینه ها نیز شامل هزینه های اداری و پرسنلی ،عملیاتی و سایر هزینه های مورد استفاده در سیتم بانکی و متغیر های خروجی نیز شامل تسهیلات اعطایی، مجموعه سرمایه گذاری و مجموعه درآمد می باشد.
واژگان کلیدی : کارایی، ریسک، تحلیل چند جهتی ، تحلیل مرزی تصادفی
1 کارشناس ارشد حسابداری دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر
2 کارشناس ارشد حسابداری دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر
1
مقدمه
امروزه در مقایسه با دو بخش دیگر اقتصاد ( صنعت و کشاورزی ) ، سهم قابل توجهی از کل اقتصاد به بخش خدمات تعلق داشته و در بخش خدمات نیز بانک ها و مؤسسات مالی و اعتباری از نقش برجسته و ممتازی برخوردارند. هر فعالیتی که مستلزم کسب سرمایه و منابع مالی باشد ، بی تردید به دخالت بانک ها و مؤسسات مالی و اعتباری نیازمند است.
بانک ها بخشی مهم و اثرگذار از فعالیتهای اقتصادی و بازرگانی را در سراسر جهان تشکیل می دهند. اکثر افراد و مؤسسات برای سپرده گذاری یا استقراض از بانک ها استفاده می کنند. بانک ها از طریق رابطه ی نزدیکی که با مراجع نظارتی و دولتها دارند و مقرراتی که دولتها در مورد آنها وضع می کنند نقشی اساسی را در حفظ اعتماد عمومی به سیستم پولی ایفا می کنند. به این ترتیب ، نسبت به سلامت اقتصادی بانک ها به ویژه توانایی پرداخت تعهدات ، نقدینگی و میزان نسبی ریسکی ( خطری ) که متوجه عملیات گوناگون آنهاست علاقه ای فراگیر و قابل توجه وجود دارد .
در راستای دستیابی به هدف اصلی بانک ، نیل به افزایش کارایی و بهره وری ، افزایش سهم بازار ، افزایش سودآوری ، رشد و توسعه مورد توجه قرار می گیرد. بانک ها ، بنگاه های اقتصادی هستند که ریشه در ساخت و ساز اقتصاد بخش خصوصی دارند و مشابه دیگر بنگاه های تولیدی در اقتصاد ، تحت برنامه و هدف حداکثر کردن سود می توانند خدمات خود را به صورت بهینه عرضه کنند.
از نگاه مؤسسین و سهامداران ، بانک یک موسسه تجاری است که برای کسب سود از طریق انجام معاملات پولی و اعتباری به وجود آمده است. از نظر این گروه کوشش مدیران بانک باید متوجه تامین حداکثر منافع ممکن باشد. لذا بررسی عوامل مؤثر در سودآوری بانک ها با توجه به گستردگی شعب بانک ها و رشد روز افزون بانک های خصوصی و مؤسسات مالی و اعتباری در سراسر کشور و به دنبال آن حضور در بازار رقابتی ، امروزه به عنوان یک نیاز تلقی می گردد.(لیلا عونی، (1388
بیان مسئله
بانک ها به عنوان واسطه منابع پولی در کنار نهادهای سرمایه گذاری مانند بورس و بیمه از ارکان اصلی بازارهای مالی شمرده می شوند. آنها یکی از عوامل مهم سیاستهای پولی و مجریانی برای تصمیم های اقتصادی بانک مرکزی هستند. بانک ها با قبض و بسط اعتبارات بانکی و هدایت وجوه از بخشی به بخش دیگر ، گذشته از کمک به تثبیت اقتصاد در سطح کلان ، نقش مؤثری در تنظیم بخشهای اقتصادی نیز بر عهده دارند. به دلیل عدم توسعه لازم بازار سرمایه در اقتصاد ایران ، بانکداری از اهمیت بیشتری برخوردار است و در عمل این بانک ها هستند که عهده دار تامین مالی بلند مدت می باشند. (شادکام ،حامد(1388
مطالعه در چگونگی بدست آوردن حداکثر ستانده از منابع محدود ، ماهیت علم اقتصاد، تخصیص بهینه محدود و صرف این علم به شمار میرود . کارائی نیز در ساده ترین بیان حداکثر ساختن ستانده با توجه به نهاده معین در مقیاس اقتصاد خرد و کلان است.
از آنجایی که متغیر های همچون ریسک اعتباری و نقدینگی باعث شده کهآْنطورباید و شاید نتوانسته ایم در سیستم بانکی به وظیفه اصلی که همانا جذب منابع و تخصیص منابع را به منظور بالا بردن سطح رفاه عمومی مردم ، جاری و ساری کنیم درصدد آن هستیم که به تاثیر این دو مقوله بر کارایی سیتم بانکی بپردازیم.تا بتوانیم با شناسایی و تعیین هزینه های مالی ناشی از ریسک ، شرایط را برای بهتر شدن سیستم بانکی مطرح سازیم.
پیشینه و ادبیات پژوهش
ریسکهای مختلف، کارایی و عملکرد سیستم بانکی را به شدت تحت تاثیر قرار می دهند. یکی از مهمترین دلایل تاثیر پذیری کارایی بانکها از ریسک های مختلف، ارتباط ریسک ها با هم و عدم امکان تفکیک کامل انواع مختلف ریسک می باشد. چنانچه یکی از پارامترهای بازار مانند نرخ تورم افزایش یابد، این تغییر باعث کاهش ارزش پرتفوی داراییهای بانک (به علت تاثیر بر درآمد آینده وام های پرداختی) و بوجود آمدن ریسک بازار می باشد. از طرفی افزایش نرخ تورم باعث کاهش ارزش داراییهای نقدی بانک و بوجود آمدن ریسک نقدینگی خواهد شد. کاهش نرخ ارز که خود باعث کاهش ارزش دارایی های نقدی ارزی و بوجود آمدن ریسک نوسان نرخ ارز می شود، از طرف دیگر باعث کاهش درآمد حاصل از صادرات برای یک مشتری تسهیلات گیرنده، کاهش درآمد مورد انتظار وی و بنابراین کاهش قدرت بازپرداخت و در نتیجه ایجاد ریسک اعتباری می شود. از طرف دیگر
2
این امر باعث کاهش ورودیهای وجوه به بانک و ایجاد ریسک نقدینگی خواهد شد. دراین صورت وجود یکی از ریسکها، موجب پیدایش و تقویت ریسکهای دیگر شده و مجموعه ریسکها و مخاطرات، سودآوری و کارایی بانک را تحت تاثیر قرار می دهند.
یکی از اهداف مدیریت بانک، افزایش سود سهامداران توسط تاکید بر عملکرد بانک است. این هدف اغلب با افزایش ریسک همراه است. بانک ها اغلب با ریسک های از جمله ریسک اعتباری، ریسک نقدینگی و ... مواجه هستند. تحریک بانک برای مدیریت یک ریسک از جایی شروع می شود که ریسک مربوط سبب نوعی تغییر بر کارایی بانک شود. موضوع مدیریت ریسک نه تنها دارای اثر عمیقی بر کارایی بانک می باشد بلکه بر رشد اقتصادی کشور نیز تاثیر بسزایی دارد. هر گونه اقدامی در جهت بهبود و ارتقا کارایی سیستم بانکداری موجب خواهد شد که جریان پس انداز، سرمایه گذاری و تخصیص منابع بهبود یابد و امکانات بالقوهف پراکنده و نهفته در کشور برای پیشرفت و رفاه عمومی به کار گرفته شود. از سوی دیگر برای جلوگیری از ورشکستگی و ضرر و زیان بانک، لازم است در مورد مدیریت ریسک های بانک تصمیماتی اتخاذ شود که هر یک از تصمیمات در جهت مدیریت ریسک می تواند دارای تاثیری مثبت یا منفی بر روی کارایی بانک باشد .
ناصر نصیری پژوهشی باع عنوان »طرح اندازه گیری کارایی و رتبه بندی شعب بانک کشاورزی با استفاده از روش تحلیل پوششی داده ها « در سال 1380 انجام داده است که در این تحقیق کارایی شعب را با فرض بازدهی ثابت ومتغیر به مقیاس بررسی گردیده که نتایج به این صورت میباشد که میانگین کارایی فنی شعب روستایی بانک کشاورزی به مرز کارایی گروه خود نزدیک تر است و تنها %31 از واحد های مورد بررسی از کارایی فنی و مقیاس برخوردارند .
حجازی و همکاران پژوهشی تحلیل کارایی کل بانک توسعه صادرات ایران و رشد کارایی شعب ان با استفاده از تحلیل پوشش داده ها انجام داده اند در این پژوهش متغییر های ورودی تعداد کارکنان ، کارمزدهای دریافتی ، هزینه های اداری پرسنلی و متغیرهای خروجی تسهیلات اعطایی ،هزینه بر بودن سپرده ها بوده است. نتایج پژوهش نشان می داد که که متوسط کارایی در سال 83 یک درصد و در سال 84 دو درصد بوده است.
سان و چانگ:سال 2010 در پژوهش به طور نسبی جامع در مقاله ای با عنوان »تجزیه و تحلیل جامعی از اثرات اقدامات ریسک بر کارایی بانک«را مطرح ساخته است.
محسن اکبرپور شیرازی، سمیه طهماسبی و نیکبخش جوادیان در مقاله" استفاده از روش تحلیل پوششی داده ها برای ارزیابی کارایی بازاریابی بانک ها" در سال 1384 انجام می دهند.
فلاح شمسی و تهرانی در مقاله ای با عنوان "طراحی و تب یین مدل ریسک اعتباری در نظام بانکی کشور" سال 1384 ، کارایی مدل های احتمالی خطی، لجستیک و شبکه های عصبی مصنوعی برای پی شبینی ریسک اعتباری مشتریان نظام بانکی کشور را مورد بررسی قرار داده اند.
سور ی، امیر رضا و گرشاسبی، علیرضا و عریانی در سال»1386 مقایسه تطبیقی کارایی بانکهای تجاری ایران بااستفاده از دو روش « DEA , SFA را مورد بررسی قرار می دهند.
النا بکالی و همکاران در مقاله ای با عنوان" کارایی و عملکرد سهام در بانکداری اروپا " در سال2002 ، کارایی بانک را به وسیله تعریف نرخ کارایی جایگزین و ارزیابی رابطه بین این نرخ و عملکرد بازار در موسس های اقتصادی را بررسی کرده اند.
. گونزالس در سال 2005 در مقاله ای با عنوان " مقررات بانک و ریسک با در نظر گرفتن عوامل به وجودآورنده: مقایسه بی نالمللی از ریسک در بانکها " با در نظر گرفتن تعداد شعب بانکها و تعداد پرسنل به عنوان نهاده، سرمایه گذاری و حجم سپرده ها به عنوان ستانده، کارایی بانکها را با تاثیر دادن متغیرهای ریسک اعتباری و ریسک کل با استفاده از مدل DEA بدست آورده و بر همین اساس بانکها را رتبه بندی کرده است. این مقاله در نهایت رابطه ی معنی داری بین ریسک و دارایی به دست آورده است.
