بخشی از مقاله
چکیده
امروزه شرکتها در محیط پیچیده و متغیری فعالیت می کنند. در این شرایط شرکتها برای دستیابی به اهداف خود و کاهش اثر نامطلوب نوسانات، برای مدیریت ریسکهایی که با آن مواجهاند، اهمیت زیادی قائل هستند. درواقع این شرکتها باید ریسکهایی را که میپذیرند، مدیریت کنند. لذا، شناسایی عوامل مؤثر بر این ریسکها و همچنین مشخص کردن اینکه کدامیک از این عوامل از اهمیت بسیاری برخوردار است، همواره مهم بوده است. درواقع رتبهبندی عوامل مؤثر بر ریسک، همواره از چالشهای پیش روی مدیران در جهت تصمیمگیری مناسب بوده است. در این مقاله، بر پایه مبانی نظری و یک مدل مشخص عوامل تشکیلدهنده و مؤثر بر ریسک اعتباری پروژههای صنعتی مشخص گردید. سپس با استفاده از تکنیک TOPSIS فازی این عوامل در مراکز تولید شرکت ایرانخودرو در استانهای تبریز، فارس، خراسان و مازندران رتبهبندی شدند.
واژگان کلیدی: ریسک، ریسک اعتباری، فازی، TOPSIS فازی
.1 مقدمه
در مدیریت مالی، ریسک به وضعیتی گفته میشود که در آن وقوع پیشامدها احتمالی است، پدیده ریسک یکی از کلیدیترین مشخصههای شکلگیری تصمیم در حوزه سرمایهگذاری، امور مربوط به بازارهای مالی و انواع فعالیت های اقتصادی است. در بیشتر کتابهای اقتصادی، از سه عامل کار، زمین و سرمایه بهعنوان نهادههای اصلی تولید نامبرده میشود. اما باکمی تأمل دانسته میشود که سه عامل شرط لازم برای تولید است؛ اما شرط کافی در فرایند تولید چیزی جز عامل ریسک نیست. بهعبارتدیگر، چنانچه سه عامل وجود داشته باشد، اما تولیدکننده زیانهای احتمالی این فرایند را متقبّل نشود، هرگز تولید صورت نخواهد گرفت. ازاینرو در برخی مطالعات از عامل ریسک بهعنوان عامل چهارم در فرایند تولید یاد میشود .[6]
ریسک، نوعی عدم اطمینان به آینده است که قابلیت محاسبه را داشته باشد .[8] ریسک در اصطلاح عبارت است از امکان تفاوت بازده واقعی از بازده مورد انتظار .[2] بانکها متعهد به فراهم کردن خدمات / محصولات مالی بسیار زیاد برای مشارکت در رشد تولید ناخالص ملی کشور از طریق ایجاد تحرک بازرگانی و تجاری و توسعه صنعت و افزایش صادرات هستند تا از این طریق فرصتهای شغلی فراهم کرده و باعث کم شدن فقر شوند، لذا سطح استانداردهای زندگی را برای گروههای کمدرآمد افزایش داده و بهطورکلی باعث توسعه اجتماعی - اقتصادی کشور بهصورت مناسب میشود .[23]
در بیشتر سالهای اخیر، ورشکستگی بانکها، به دلیلعدم توجّه کافی به ریسک نقدینگی و درنتیجه سلب اعتماد صاحبان سپردهها و سرمایهگذاران نسبت به توانایی بانک در بازپرداخت مطالباتشان بوده است .[4] ریسک اعتباری ناشی از اعطای اعتبارات تجاری، مهمترین ریسک فعالیتهای بانکی است. برای اعطای تسهیلات باید درجه اعتبار و قدرت بازپرداخت اصلوفرع دریافتکنندگان تسهیلات را تعیین نمود. احتمال عدم برگشت اصلوفرع تسهیلات اعطاشده را ریسک اعتباری مینامیم .[5] این مسئله میتواند ناشی از کاهش توان بازپرداخت و عدم برنامهریزی درست برای ریسک اعتباری باشد .[7] ریسک در همه جنبههای عملکرد تجاری وجود دارد. بههرحال، برای بانکها و مؤسسات مالی، ریسک اعتباری یک عامل حیاتی است که نیازمند مدیریت است. ریسک اعتباری درواقع احتمالی است که وامگیرنده در معامله مجموعه الزامات مطابق با موارد توافق را انجام ندهد. بنابراین ریسک اعتباری، از معاملات بانکی با استقراض از شرکتها، افراد و دیگر بانکها یا مؤسسات مالی فراهم میشود .[17]
اعتبار میتواند بهصورت "یک معامله بین دوگروهی که یکی - اعتباردهنده یا قرض دهند ه - منابع مالی تأمین میکند یا پولی معادل خدمات کالا و غیره فراهم کند، در مقابل یک وعده پرداخت در آینده با دیگری - بدهکار - .[9]" استفاده احتیاطی آ ز نتایج اعتباری در رشد اقتصادی وامدهندگان مؤثر است که منجر به بهبود اقتصاد جامعه شده و درنهایت بهبود وضعیت کشور میشود. همانطور که میدانیم اگر قدرت خرید افزایش یابد، افراد تمایل به مصرف بیشتر کالا داشته و این باعث رشد اقتصادی میشود .[15] از دست رفتن اعتبار درنتیجه توانایی درخواست بازپرداخت اعتبار است. دلایل آن تغییر در افزایش رقابت،فنّاوری جدید، جانشینها، افزایش قیمتها، کاهش در تقاضای زیاد برآورد شده درخواست، وضعیت عرضه بیشازحد در قوانین دولتی، سوء مدیریت، نبود افراد کلیدی در چرخههای تجارت، مشخص کردن تمرکز سرمایه، کمبود مالی، بهکارگیری بیشازحد اهرمها و غیره است.
فقط یک تحلیل ریسک - اعتبار قوی احتمال از دست رفتن اعتبار برای ارائه عوامل تجاری واقعی را ایجاد میکند و تخفیف های احتمالی در رابطه با این موقعیت نامناسب برای تضمین در این رابطه را فراهم میکند .[21] ریسک اعتباری میتواند اینگونه تعریف شود: "احتمال از دست رفتن - به خاطر بهبود نیافتن - ناشی از تمدید اعتبار، بهعنوان یک نتیجه حاصل از ضرورت قراردادهای نامناسب حاصل از عدم تمایل و عدم توانایی در همکاری یا هر دلیل دیگری است ". اگر احتمال ازد ست رفتن زیاد باشد، ریسک اعتباری مرتبط نیز همچنین بالاست و برعکس .[22]
مدیریت ریسک اعتبار شامل تعریف، اندازهگیری، تخفیفهای متناسب، نمایش و کنترل ریسک اعتباری برای تعیین اطمینان از این است که: افرادی که ریسک میکنند یا آن را مدیریت میکنند بهوضوح آن را درک میکنند. در معرض ریسک قرار گرفتن سازمان محدودیتهایی را برای هیئتمدیره با توجه به آن بخش، گروه و موقعیت کنونی کشور و تصمیمهای ریسک در یک خط با استراتژی تجاری و اهداف تعیینشده توسط هیئتمدیره است. که پرداختهای مورد انتظار ریسک موجود را جبران میکنند؛ تصمیم های ریسک مشخص و واضح بوده و بودجه کافی بهعنوان یک مرز معین برای ریسک کردن در دسترس است .[18]
حذف ریسک اعتباری همانند یک بخش غیرمحتمل بوده و یک بخش صحیح اقتصادی یکپارچه غیرممکن است. سازمانهای مالی میبایست ریسک اعتباری را مدیریت کنند بهنحویکه یک روش اینگونه پیچیده و خارج از کنترل نیست .[11] هدف مدیریت ریسک اعتبار حداقل کردن تعدیل نرخ برگشت ریسک بانک با استفاده از ارائه ریسک اعتباری در ریسک درونی در پرتفولیو کلی به همان انداز ه ریسک در اعتبارات فردی یا معاملات است .[12]
.2 تئوری و پیشینه تحقیق
پروژهای غیرتکراری پیچیده که ازنظر زمانی، بودجه، منابع و ویژگیهای اجرا محدودیت دارند، درواقع برای رفع نیاز مشتری طراحی شده است .[16] طبق گفته گیتنگر - "همه فعالیتهای پیچیده شامل منابع استفادهشده در یک پروژه صنعتی برای رسیدن به سود است ". ریسک اعتباری برای هر پروژه صنعتی از عناصری همچون ریسک مالی، ریسک فنی، ریسک صنعت / تجاری، ریسک بازاریابی، ریسک ارتباطی / مدیریتی و ریسک امنیت تشکیلشده است، که در مدل زیر اجزای تشکیلدهنده ریسک اعتباری پروژههای صنعتی نشان دادهشده است.
