بخشی از مقاله
چکیده
کتاب درسی، یکی از مهمترین منابع یادگیری در نظامهای آموزشی است. بهدلیل این اهمیت و همچنین به سبب
نقش محتوای کتب درسی در برانگیختن، هدایت فعالیتها و تسهیل یادگیری دانشآموزان هدف این تحقیق تحلیل محتوای پرسشهای کتاب علوم تجربی پایهی سوم ابتدایی بر اساس میزان درگیری و فعالیت دانشآموزان در یادگیری است و از روش تحلیل محتوا به شکل تجزیه وتحلیل کمّی و از تکنیک ویلیام رومی2 استفاده شده است.
در تجزیه و تحلیل اطلاعات از ضریبدرگیری3 با »پرسشها« استفاده شد. ضریبدرگیری پرسشهای کل کتاب 2/5 بهدست آمد که نشاندهندهی غیرفعالبودن پرسشهای کل کتاب است و نشان میدهد پرسشهای کتاب فعالیت زیادی را میطلبد و به اطلاعات و شرایط فراگیران توجهی ندارد. در نتیجه روحیهی پژوهشگری پرسشها مطلوب نیست. پیشنهاد میشود در تدوین پرسشهای کتاب بازنگری شود و به اطلاعات و شرایط فراگیران بیشتر توجه شود.
مقدمه
تعداد قابل توجهی از کودکان تحت آموزشهای رسمی نظام آموزشوپرورش قرار میگیرند، از این رو توجه به عوامل و شرایطی که عملکرد این نظام را بهبود بخشد ضروری است
در نظام آموزشی جمهوری اسلامی ایران کتاب های درسی به طور متمرکز توسط دفتر برنامهریزی و تالیف و تدوین کتب درسی وابسته به وزارت آموزش و پرورش تهیه و در تمام کشور مورد استفاده قرار میگیرد.از این رو کتاب درسی یک عامل مهم در فرآیند آموزش است که انتظار میرود یادگیری آن در زندگی امروز و فردای شاگردان مؤثر باشد.
امروزه آموختن علوم تجربی همچون سوادآموزی و حساب کردن امری اساسی و ضروری است که با زندگی روزمرهی ما در ارتباط است و با پیشرفت تکنولوژی اهمیت آن بیشتر شده است. به عبارت دیگر آموزش علوم بیشتر به آموزش راه یادگیری میپردازد که آگاهی از آن برای هر کودکی لازم است، چرا که او در دنیایی زندگی میکند که سریعاً در حال تغییر است و وی باید قادر باشد خود را دائم با آن تغییرات هماهنگ سازد آنچه مهم است یادگیری شیوه کسب اطلاعات و به روز کردن و پردازش آنهاست و نه کسب اطلاعات به مثابه یک بستهی دانشی. به این دلیل فراگیری علوم تجربی دو جنبهی مثبت دارد؛ هم فرایند است و هم فراورده
با توجه به اهمیت محتوا در فرآیند آموزشهای رسمی و تأثیر آن در زندگی کودکان تحت تعلیم، بهجاست که در تهیه و تدوین آن اصولی دقیق و علمی را بهکار بست تا مسیر رسیدن به اهداف نظام آموزش و پرورش هموارتر گردد، یکی از معیارهایی که در انتخاب محتوا مورد توجه برنامهریزان درسی، روانشناسان رشد و یاگیری و صاحب نظران تعلیم و تربیت میباشد، توجه به مؤلفههای آن کتاب است
یکی از موارد اساسی ضریب درگیری مطلوب کتاب و برخورداری از روحیهی پژوهشگری مناسب است. به اعتقاد معلمان، پرسشگری دانشآموزان را قادر میسازد تا فعالیتهای پژوهشمحور انجام داده، درسها را با شیوهی مؤثرتری بیاموزند. در عین حال نیز مهارتهای تفکر دانشآموزان را تقویت کرده، بحثهای فعالی را در میان اعضا به دنبال دارد
در این پژوهش ضریب درگیری و روحیهی پژوهشگری پرسشهای کتاب علوم تجربی سوم ابتدایی بررسی شده است.
پیشینهی تحقیق:
در زمینهی تحلیل محتوای کتب درسی تا کنون تحقیقات زیادی انجام شده است. در اینجا به نتایج چند مورد که پرسشهای کتب علوم تجربی با تکنیک ویلیام رومی مورد تحلیل قرار گرفته اشاره میشود.
سالاری و همکاران - 1394 - نشاندادند که سؤالات کتاب علوم پنجم ابتدایی غیرفعال و غیرپویا است. محمودیان هریس و همکاران، - 1393 - نشان داند که ضریبدرگیری سؤالات کتاب علومتجربی پایهی هفتم در حد مطلوبی قرار دارند.
فتحی هفشجانی و همکاران - 1393 - نشان دادند که پرسشهای ارائه شده در کتاب علوم چهارم ابتدایی فعال است. رستگاران - 1385 - در پژوهش خود به این نتیجه رسید پرسشهای مطرحشده در کتاب علومتجربی سومراهنمایی از نوع پرسشهای فعال میباشد.
نتایج پژوهش فتحی واجارگاه - 1376 - نشان داد که پرسشها و تکالیف آخر فصل علومتجربی ابتدایی از لحاظ ارائهی فعال در وضع مطلوبی قرار گرفتهاند. صداقت - 1375 - به این نتایج دست یافت که پرسشهای کتابهای علوم پایهی اول و دوم ابتدایی به صورت فعال ارائه شدهاند. پوربافرانی - 1375 - نشان داد که کتابهای علومتجربی دورهی راهنمایی تحصیلی در پرسشها فعال میباشد.
روششناسی تحقیق: این پژوهش به صورت توصیفی - تحلیلی - روش تحلیل محتوا - انجام شده است. از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش گردآوری دادهها، کتابخانهای و توصیفی میباشد. جامعهی آماری شامل پرسشهای کتاب علوم تجربی پایه ی سوم ابتدایی در سال - 94-95 - است که 14 درس و 112 صفحه دارد. نمونه شامل تمام پرسشهای کتاب علوم تجربی پایه سوم میباشد
تحلیل محتوا به روش ویلیامرومی از نوع تجزیه و تحلیلکمّی است که در آن میزان یادگیری دانشآموزان در فرآیند یادگیری را ارزیابی میکند
ویلیام رومی محتوای درس را به سه قسمت: متن درس، تصاویر کتاب و پرسشها تقسیم میکند. پرسشها 4 مقوله هستند. مقولهها به سه قسمت فعّال،غیرفعّال و خنثی تقسیم میشوند
- در طبقات غیرفعّال دانش آموزان مشغول فعالیتهای علمی به معنای واقعی نمیباشند.
- در مقوله های فعّال، دانش آموزان با فعالیت های یادگیری و آموزش درگیرهستند.
- مقوله های خنثی، مقوله هایی هستند که نقش مهمی در ارزشیابی و تحلیل محتوا ایفا نمیکنند. میتوان در ارزشیابی از آنها صرف نظر کرد.
در این پژوهش هر یک از پرسشهای کتاب بر اساس دستورالعمل جدول 1 کدگذاری و در طبقات مربوط جایگزین شدند.
