بخشی از مقاله
چکیده
برنامهریزی، تدوین، تغییر و روزآمد کردن کتابهای درسی و همگام ساختن دانشآموزان با سیر و تحول پیشرفت جهان و کشورمان جز با تجزیه و تحلیل کتاب های درسی امکانپذیر نخواهد بود. برای دستیابی به این مهم، در این تجزیه و تحلیل به تحلیل محتوای متن- شامل: متن درس، بیشتر بدانیم، پیشنهادو بخش »الهی-« تصاویر، فعالیت کلاسی و پرسش های »خودت را امتحان کن« کتاب پیام های آسمان هشتم چاپ 1394 از طریق میزان ضریب درگیری دانشآموزان با کتاب بر اساس روش »ویلیام رومی« پرداخته شده است. جامعه مورد مطالعه کتاب پیام های آسمان پایه هشتم بود و کل کتاب به عنوان نمونه مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت.
ابزار گرد آوری اطلاعات، سیاهه ی تحلیل مبتنی بر روش ویلیام رومی و واحد مطالعه دروس مندرج در کتاب و واحد تجزیه و تحلیل، متن، تصاویر، فعالیت های کلاسی، خودت را امتحان کن، پیشنهادو بخش الهی است که بر اساس مقوله های فعال و غیر فعال به وسیله ی فرمول ویلیام رومی تحلیل و ضریب درگیری آن ها مشخص شد.
آنچه از تحلیل محتوایی کتاب مذکور به دست آمده، حاکی از این است که ضریب درگیری دانشآموزان با تصاویر کتاب0/2 و منجر به درگیری دانشآموزان با تصاویر نمیشود، لذا تصاویر کتاب غیرفعال و غیر پویاست. اما ضریب درگیری 0/67 در بخش خودت را امتحان کن و ضریب درگیری0/51 در بخش متن و ضریب درگیری1/41 در بخش فعالیت های کلاسی بیانگر این امر است که کتاب پیام های آسمان هشتم در این سه بخش موجب درگیری بیشتر دانشآموزان شده است. بنابراین متن، خودت را امتحان کن و فعالیت های کلاسی کتاب به روش فعال تدوین شده اند.
-1 مقدمه
آموزش و پرورش فرآیندی است که برای تغییر و تعدیل رفتار فراگیران تلاش میکند و برای تحقق هدفهایی مشخص به فعالیت میپردازد. در این عرصه پهناور عوامل گوناگونی تأثیر گذارند. نقش اساسی به عهده برنامه درسی است که شامل اهداف، محتوا، روشها و ارزشیابی میشود
نظام آموزش و پرورش ایران متمرکز1 و برنامه، کتاب و معلم، محورهای اساسی آموزش و یادگیری اند و با توجه به آن که در بسیاری از موارد،کتاب درسی تنها رسانه ی آموزشی است که در اختیار معلم قرار دارد و فرایند تدریس و یادگیری تنها با اتکا به محتوای برنامه درسی، انواع ارزشیابی های تحصیلی، و گزینش های متعدد بر مبنای محتوای کتاب های درسی صورت می پذیرد، کتاب به منزله برنامه ی آموزشی جای تتبع فراوان دارد
محتوا شامل اصول و مفاهیمی است که به دانش آموزان ارائه می شود تا ورود آنان را به فعالیت های آموزشی، و رسیدن آنان را به هدفهای آموزشی نهایی امکان پذیر سازد
محتوای برنامه درسی از نظر نقشی که در تحقق اهداف برنامه بازی میکند از اهمیتی خاص برخوردار است
تجزیه و تحلیل محتوا، روش علمی برای ارزشیابی و تشریح عینی و منظم پیام های آموزشی است و محتوای یک کتاب درسی خوب باید دانش آموز را به فعالیت های مختلف مانند آزمایش کردن، تجزیه و تحلیل تصاویر و مفاهیم، و فعالیت های یادگیری که در آن از حواس مختلف استفاده شود وادارد تا باعث افزایش انگیزه و یادگیری او گردد.
-2 پیشینه تحقیق
پژوهش های متعددی در خصوص تحلیل محتوا صورت گرفته است:
اولین تحقیق که با استفاده از روش ویلیام رومی در کشور انجام شد، تحت عنوان »بررسی کتاب های علوم تجربی دوره راهنمایی در سال تحصیلی 1354-55 است. نتیجه این تحقیق نشان داده است که کتاب علوم دوره راهنمایی عملا بازده موثری در زمینه پرورش مهارت های ذهنی وعملی و کسب ارزش های مطلوب نداشته است.
مظفرو ایمانی - - 1382به تحلیل محتوای کتاب هدیه های آسمانی و کتاب کار پایه ی دوم دبستان سال 1380 در مقایسه با تعلیمات دینی چاپ 1380پرداخته اند ؟نتایج این تحقیق گویای این مطلب است که ضریب درگیری دانش آموزان با متن و تصاویر در کتاب تعلیمات دینی و کتاب هدیه های آسمانی و کتاب کار پایین است و به درگیری دانش آموزان با متن و تصاویر منجر نمی شود ؟اما ضریب درگیری 1/1در پرسش ها بیانگر این امر است که کتاب هدیه ها ی آسمانی موجب درگیری بیشتر دانش آموزان شده است . در صورتی که کتاب تعلیمات دینی قیلی در این زمینه ضعیف عمل کرده است؟
به طور کلی ضریب درگیری محتوای کتاب های دوم ابتدایی قبل در مقایسه با کتاب های جدید بسیار پایین است ؟در نتیجه کتاب های جدید هدیه های آسمانی و کتاب کار جدید پایه ی دوم ابتدایی سیب درگیری دانش آموزان با محتوا شده است.
افضل خانی و سمیعی به تحلیل محتوای کتاب هدیه های آسمانی پایه ی ششم ابتدایی از منظر فعال و غیر فعال بودن بر اساس روش ویلیام رومی در سال تحصیلی1391-92 پرداختند. نتایج این تحقیق نشان داد متن و تصاویر کتاب هدیه های آسمانی پایه ی ششم ابتدایی1391-92 به روش غیر فعال و پرسش های کتاب به روش فعال تدوین شده اند.
دهقانی - - 1383 به بررسی میز ان فعال و غیر فعال بودن محتوای کتاب هدیژه های آسمانی و کتاب کار پایه ی چهارم ابتدایی پرداخته است ؟ نتایج این پژوهش حاکی از آن است که متن و تصاویر کتاب هدیه های آسمانی و کتاب کار پایه ی چهارم ابتدایی1383-84 با ضریب درگیری 0/ 25 و 0/31 به روش غیر فعال و پرسش های هر دو با ضریب درگیری0/57 به روش فعال تدوین شده اند.
-1 دراین روش اصول و خط مشی های بنیادی و برنامه های اجرایی ومالی از طرف دستگاه مرکزی که معمولا وزارت آموزش و پرورش است اعمال می گردد
صفایی - - 1392 محتوای کتاب علوم تجربی ششم دبستان را براساس میزان بکارگیری شیوه ارائه فعال در محتوای کتاب به روش ویلیام رومی وفراهم آوردن اطلاعات وپیشنهادهایی برای برنامه ریزان به منظور بهبود واصلاح این کتاب تحلیل نموده است. این تحلیل به دنبال کسب پاسخ وآگاهی از میزان استفاده ی ارائه ی فعال اجزاء محتوا - متن - ، - تصاویر - و - پرسش - کتاب می باشد.
در این پژوهش از روش تحلیل محتوا که نوعی روش تحقیق توصیفی است استفاده شده واین نتایج حاصل گردیده است: الف - شاخص درگیری دانش آموزان با متن در کتاب علوم تجربی ششم دبستان 0/73 می باشدکه براساس روش ویلیام رومی متن تألیف شده فعال می باشد .
ب - شاخص درگیری دانش آموزان با تصاویر کتاب 0/51 می باشد که پایئن تر از حد مطلوب قرار داشته وتصاویر تألیف شده فعال می باشد. ج - شاخص درگیری دانش آموزان با پرسشها در کتاب کمی بالاتر از حد مطلوب قرار دارد وپرسش های تألیف شده فعال می باشد.براین اساس بازنگری وتجدیدنظر در چگونگی ارائه پرسشهای کتاب ضروری به نظر می رسد و در ارائه متن و تصاویر نیز دقت نظر در تألیف صورت پذیرد تا دانش آموزان را بیشتر به فعالیت ترغیب نماید.
-3 بیان مساله
اهمیت کتاب پیام های آسمان در شکل دهی شخصیت دینی دانش آموزان بر کسی پوشیده نیست. افزون بر این بررسی ها نشان داد که بیشتر دانش آموزان با توجه به تجربیاتشان، آموزش های دینی را فاقد کارایی لازم برای زمان کنونی خود می دانند در استفاده از شیوه های سنتی و رسمی نه تنها اهمیت بعد شناختی آن مورد شک و تردید است بلکه تحقق اثرات مطلوب و یا نتایج پنهان تجربیات دینی آن نیز مورد سؤال و تردید است؟ بنابراین مطالب دینی نیاز به تحلیل وبررسی دارند. این پژوهش در نظر دارد به بررسی و تحلیل محتوای کتاب هدیه های آسمان پایه ی هشتم در سال تحصیلی1394-95 بپردازد.
-4 جامعه آماری، نمونه، و روش تجزیه و تحلیل محتوا
جامعه مورد مطالعه کتاب پیام های آسمان پایه هشتم بود و کل کتاب به عنوان نمونه مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. ابزار گرد آوری اطلاعات، سیاهه ی تحلیل مبتنی بر روش ویلیام رومی و واحد مطالعه دروس مندرج در کتاب و واحد تجزیه و تحلیل، متن- شامل: متن دروس، پیشنهادو بخش الهی- تصاویر، فعالیت های کلاسی، خودت را امتحان کن است که بر اساس مقوله های فعال و غیر فعال به وسیله ی فرمول ویلیام رومی - که یکی از متخصصان تعلیم وتربیت است- تحلیل و ضریب درگیری آن ها مشخص شد.
در تجزیه و تحلیل محتوای کتاب، متن، فعالیت های کلاسی، خودت را امتحان کن و تصاویر مورد تحلیل قرار میگیرد. هر کدام از اجزای محتوا را به صورت مقولههای - فعال و غیر فعال - درمیآورد - امامجمعه، 1377، ص - 142 و سپس با استفاده از مقولهها آنها را تحلیل میکند . هدف از کاربرد این روش در تحلیل محتوا آن است که دریابیم مقولات یادشده در زیر تا چه حدی میتواند یادگیرنده را نسبت به فراگیری متن، فعالیت های کلاسی، خودت را امتحان کن و تصاویر جذب نماید و ضریب درگیری دانشآموزان با متن، فعالیت های کلاسی، خودت را امتحان کن و تصاویر تا چه حد است. از تقسیم مقوله های فعال بر غیر فعال ضریب درگیری به دست می آید. در صورتی که ضریب درگیری مابین 0/4 تا 1/5 باشد محتوای کتاب فعال ودر صورتی که ضریب درگیری کمتر از 0/4 باشد کتاب غیرفعال است. در تحلیل محتوا موارد زیر مورد بررسی قرار میگیرد.
-1 تحلیل متن - شامل متن درس، بیشتربدانیم، الهی - : در تحلیل متن دوازده مقوله وجود دارد که عبارتنداز:
الف: مقوله های غیرفعال شامل: - Aبیان حقیقت - ، - Bبیان نتایج یا اصول کلی - ، - Cبیان تعاریف - ، - Dسوال هایی که پاسخ آن ها در متن وجود دارد - .
