بخشی از مقاله
چکیده
بهبود فضاي کسب و کار به معناي بهبود و رونق فضاي تولیدي و در نتیجه سنگ بنا و محرك رشد اقتصادي است. مسأله اقتصاد یکی از مهمترین مسائل درگیر در تمامی کشورها میباشد که با ضعف و قوت در این زمینه بر تمامی جوانب حتی سیاسی کشور تأثیر گذاشته و زمینهساز فرود و نزول دولتها را سبب خواهد شد. اقتصاد در دین اسلام بسیار به آن سفارش شده است و در کشور ما نیز بهخصوص در سالهاي اخیر از سوي مسئولین نظام بالاخص رهبر فرزانه انقلاب با عناوین مختلف مورد تأکید و سفارش بوده است و سال 1392 نیز به عنوان سال حماسه سیاسی و اقتصادي داراي اهمیت بهسزایی میباشد که لزوم برنامهریزي براي خلق این دو حماسه میباشد. بنابراین این پژوهش نیز بر اساس روشی تحلیلی-توصیفی با استفاده از منابع موجود در این زمینه و نیز مدل راهبردي SWOT به تدوین استراتژي اساسی براي خلق حماسه اقتصادي در کشور پرداخته است. نتایج بیانگر آن بود که ظرفیت بالاي اقتصادي ایران که با برخورداري از منابع غنی نفتی، معدنی و چهار فصل بودن آن داراي ویژگی شاخص در جهان میباشد، با بهرهمند شدن از امتیاز وزنی 0/72، در جایگاه نخست نقاط قوت و اقتصاد وابسته به نفت با امتیاز وزنی 0/36، در جایگاه نخست ضعفها قرار دارد. بهترین استراتژي که میتواند در این زمینه به کار گرفته شود همانا بهرهگیري از توان اقتصادي داخلی همراه با نیروي انسانی مناسب داخلی و استفاده از فرصت تحریم در شکوفایی اقتصادي داخلی و ایجاد استقلال اقتصادي، بهرهگیري از همه ظرفیتهاي مناسب چه به لحاظ اندیشه قناعت اسلامی، انسانی و مالی در راستاي بهبود کالاهاي داخلی و عدم استفاده کالاهاي خارجی و استفاده از تولید ملی و استفاده از نیروهاي متخصص و متعهد در نهادهاي اقتصادي و رفع نمودن مشکلات آنان و مبارزه همه جانبه علیه رانت و فساد اقتصادي است.
واژگان کلیدي: اقتصاد مقاومتی، حماسه، اقتصاد، برنامهریزي، راهبرد، .SWOT
مقدمه
هر جامعهاي سه رکن اساسی دارد؛ فرهنگ، سیاست و اقتصاد. این سه رکن متقوم هم هستند و از بین
آنها، فرهنگ نقش مهمتري دارد(روزنامه ملت ما، 1391، ص.(4 مسأله اقتصاد، بعد از اعتقاد، جزء مهمترین
عناصر استقلال سیاسی یک مملکت است(جوادي آملی، .(1391 مفهوم جهاد اقتصادي و خصوصاً کلمه جهاد
یک تعبیر استعارهگونه و داراي معانی و دلالتهاي خاصی است. کلمه جهاد معمولاً به نوعی تلاش مقدس
اطلاق میشود و یکی از کلماتی است که در گفتمان دینی ما معنا پیدا میکند و همیشه صبغه تقدس را در
همایش ملی نقش سبک زندگی در اقتصاد مقاومتی
2
درون خودش دارد. نکته اول اینجاست که ابعاد دنیوي با ابعاد مقدس اسلامی درهم آمیخته شده و براي
همین هم کار کردن براي مسائل اقتصادي، پیشرفت و آبادانی و عمران کشور با مسأله مقدسی به اسم جهاد تلفیق میشود(پیغامی (1390 که میتواند سبب استقلال اقتصادي و خلق حماسه سیاسی شود.
کشور ما هماکنون توانسته است بسیاري از چالشهاي اساسی را پشت سر بگذارد و توطئهها را خنثی کند.
در چنین وضعیتی بیشک ایران با توجه به ظرفیتهاي فراوان میتواند با یک مدیریت صحیح تنها در عرض
چند سال بسیاري از چالشها و موانع مهم اقتصادي و علمی را پشت سر بگذارد. اهداف برنامه پنجم توسعه و
همچنین سند چشمانداز به خوبی جایگاه اقتصادي و علمی ایران را در آینده ترسیم کرده است. سال 92 باید سکوي پرتابی براي دستیابی به این اهداف باشد(روزنامه رسالت، 1391، ص.(17
در واقع بهبود فضاي کسب وکار به معناي بهبود و رونق فضاي تولیدي و در نتیجه سنگ بنا و محرك
رشد اقتصادي است. به گونه اي که اصلاح و بهبود فضاي کسب و کار زمینه مشارکت بخش خصوصی در
عرصه اقتصاد، ارتقاء سطح اشتغال و تولید را فراهم می سازد. در دهـه 1980 بسـیاري از اقتصـاددانان بـه ضرورت کاهش تصدي گري دولت در فعالیت هاي اقتصادي براي حضور فعال بخش خصوصی و به رغم خود خصوصی سازي روي آوردنـد و از اواخـر دهـه 1990 بهبـود فضـاي کسـب وکـار موضـوع اصـلی سیاستگذاران اقتصادي بوده است. در سیاست هاي کلی برنامه پنجم توسعه نیز بهبود فضاى کسب و کـار
کشور با تأکید بر ثبات محیط اقتصاد کلان، فراهم آوردن زیرساخت هـاى ارتبـاطی، اطلاعـاتی، حقـوقی،
علمی و فناورى مورد نیاز، کاهش خطرپذیري هاى کلان اقتصادى، ارائه مستمر آمار و اطلاعات به صورت شفاف و منظم به جامعه مدنظر قرار گرفته است(اشرفی و فهیمی فر، 1390، ص.(8
جهاد اقتصادي ریشه در قرآن و سنت دارد. آموزههاي دینی سرشار از آیات و روایاتی است که نشان میدهد تلاش ایثارگرانه همراه با انگیزههاي الهی، به گونهاي که موجب استقلال اقتصادي و استغناي کشور از
بیگانگان گردد، نوعی جهاد در راه خدا محسوب میشود که به نوعی ایجاد کننده حماسه اقتصادي و به تبع
حماسه سیاسی نیز خواهد شد. در این باره تنها اشاره به یک نکته لطیف در آیه بیستم سوره مزمل کافی است؛ خداوند در این آیه شریفه »تلاش براي زندگی را در کنار جهاد فی سبیل االله قرار داده و این نشان میدهد که اسلام براي این موضوع اهمیت زیادي قائل است.« رسول اکرم(ص) با استناد به همین آیه فرمود:
»هیچ کاسبی نیست که طعامی را از جایی به سوي شهري از شهرهاي مسلمین وارد کند و آن کالا را به نرخ روز در آن شهر به فروش برساند، مگر آنکه نزد خدا منزلت شهید را داشته باشد.«
این نکته در تلاشهاي اقتصادي شخصی و خانوادگی نیز صدق میکند؛ چنانچه امام موسی بن جعفر(ع)
میفرماید: »کسی که در جستجوي روزي حلال است تا خود و خانوادهاش را تأمین کند، همانند مجاهد در
راه خداست.«
تا افراد جامعه اعتقاد و باوري به مفهوم جهاد اقتصادي نداشته باشند آن را تنها در حد یک شعار
تلقی خواهند نمود(کاتب، 1390، ص.(17 جهاد اقتصادي نیازمند بازشناسی منابع و بهره وري تمام از
آنهاست؛ هم منابع مادي و هم منابع انسانی. وانهادن منابع طبیعی و سوء مدیریت، مصداق هـاي مهـم
همایش ملی نقش سبک زندگی در اقتصاد مقاومتی
3
کفران نعمت است که مانع تحقق جهاد اقتصادي می شـوند(اسـماعیلی، (1390 و خـود مـانعی بـراي
حماسه سیاسی نیز می باشد.
روش کار
این پژوهش بر اساس روشی تحلیلی-توصیفی با استفاده از منابع مکتوب و غیرمکتوب و نیز مدل
راهبردي SWOT به تدوین استراتژي اساسی براي خلق حماسه اقتصادي در کشور پرداخته است. دادههاي
مورد نیاز از طریق پرسشنامه در قالب طیف لیکرت و 45 سؤال 5 گزینهاي در بین 80 نفر از اساتید دانشگاههاي شهر اصفهان توزیع گردید.
تحریم و اقتصاد مقاومتی؛ زمینهساز شکوفایی و خلق حماسه اقتصادي
اعمال تحریمهاي یکجانبه و غیرقانونی همواره یکی از ابزارهاي نظام سلطه براي وارد آوردن فشار به
جمهوري اسلامی ایران بوده است(روزنامه جهان صنعت، 1391، .(10 سال حماسه اقتصادي و سیاسی بهترین
فرصت براي اقتصادي و علمی کردن فرایندهاي تولید و تبدیل کالاهاي ایرانی به تولید ملی است تا فاصله
میان مزیتها و استعدادهاي تولید با دستاوردهاي ایجاد ارزش افزوده به حداقل برسد. در آن صورت نرخ بهرهوري علمی و اقتصادي هم تا سطح معناداري افزایش خواهد یافت(محمدي، 1391، .(5
تحریمهاي اقتصادي ابزاري مناسب، کمهزینهتر و مشهودتر از اقدام نظامی براي اعمال سیاست و اهداف مورد نظر میباشد. در دوران معاصر ایالات متحده آمریکا، از آغازگران تحریم اقتصادي در سطح جهان است و از
این حربه، براي نیل به اهداف خود سود جسته است. برخی از تحریمها، هزینههاي گزافی را بر مردم کشور
تحت تحریم وارد مینماید. با این حال اگر داراي منافع استراتژي اساسی باشد، میتواند مطلوب محسوب گردد(نعمتی، .(1391
با توجه به اینکه در حال حاضر کشور ما در شرایط تحریم اقتصادي قرار دارد و یکی از راهکارهاي استکبار جهانی، افزایش فشار بر معیشت مردم و جلوگیري از رشد اقتصادي، علمی و صنعتی است، باید نگاه مسئولان به ویژه براساس مطالبات مقام معظم رهبري حرکت جهادگونه اقتصادي باشد تا باعث کاهش فشارهاي اقتصادي و تبدیل تحریمها به فرصتهاي مناسب براي توسعه اقتصادي و تأمین معیشت مردم شود(فتحی پور، (1391 که خود سببساز حماسه اقتصادي خواهد شد. تحریمهاي ظالمانه و تحمیلی براي
ملت ما میتواند یک فرصت هم باشد تا علاوه بر خنثیسازي آنها با کمک متخصصین و نخبگان و آحاد مردم،
اقتصاد ملی شکوفاي ایران اسلامی نیز محقق شود و حماسه اقتصادي در کنف آن تحقق یابد. این راهی است
که باید با اعتماد به مردم و نخبگان و پژوهشگران جامعه طی کنیم و براي تحقق اقتصاد مقاومتی باید به ظرفیتهاي مردمی داخل کشور همچون پژوهشکدههاي معتبر سهم و نقش داده شود. در کشور علم و عالم و
منابع وجود دارد ولی مدیریتی که به خوبی اینها را ترکیب کرده و با کمترین هزینه بیشترین سود را به دست
آورد کمتر داریم که باید به این سمت و همچنین رسیدن به مدیریت یکپارچه، عملیاتی و هوشمند حرکت
کنیم. اگر ما دیروز قدرت ملی و سیاست ملی و حماسه سیاسی را به وجود آوردیم امروز میتوانیم تولید
همایش ملی نقش سبک زندگی در اقتصاد مقاومتی
4
ثروت داشته باشیم. این نوع اقتصاد، مردمی است و از ظرفیتهاي مردم و نخبگان در آن استفاده میشود ضمن
این که از دانش فنی دنیا هم در آن استفاده میشود(رضایی، .(1391
مهمترین ابزار اقتصاد مقاومتی و مقابله با کارتلها و دلالان اقتصادي دشمن، مردمی کردن اقتصاد و خرید
و مصرف تولیدات داخلی به وسیله مردم است. زیرا رونق تولید و سرمایهگذاري در گرو استقبال آنها از
تولیدات داخلی است. از دیگر راهکارهاي موفقیت اقتصاد مقاومتی و حماسه اقتصادي، برنامهریزي، تلاش،
مدیریت صحیح و مدبرانه و استفاده از روشهاي علمی در اقتصاد کشور است و براي این کار باید شکاف
موجود بین دانشگاهها با صنعت و زندگی مردم هر چه زودتر برطرف شود. در مجموع، اقتصادي مقاومتی، پویا و فعال خواهد بود که به خارج از مرزها نظر داشته و با یک برنامهریزي استراتژیک و راهبردي ضمن تلاش
براي خودکفایی کشور، صادرات و رقابت در بازارهاي جهانی را هم در افق برنامههاي خود داشته باشد(باشگاه
خبرنگاران اراك، (1391 تا بتوانیم اندیشه بزرگ رهبري یعنی حماسه اقتصادي و به دنبال آن حماسه سیاسی را
ایجاد نماییم.
در حال حاضر در شرایطی زندگی میکنیم که غرب در محور اقتصاد با ما دشمنی دارد. پس نیازمند اقتصاد مقاومتی هستیم؛ یعنی اقتصادي که مبنایش تلاش و حرکت از درون است و تلاش میکند تا با استفاده از امکانات، موانع را تبدیل به فرصت کند(زریباف، (1391 که همانا حماسه اقتصادي است.
اقتصاد مقاومتی ادبیاتی است که در مقابله با تحریمهاي بینالمللی مطرح شده است. هماکنون اقتصاد ایران
باید بر مبنا و اصول درستی گام نهد تا از این رهگذر بتواند بر تحریمهاي بینالمللی فائق آمده و تهدید تحریم را به فرصت تبدیل کند. در واقع، تحریمها میتواند عاملی براي رفع نقاط آسیب و درمان بیماريهاي مزمن اقتصاد ما باشد که هر یک از این دستاوردها به معناي برداشتن گامی در جهت تحقق الگوي اقتصاد مقاومتی و پیروزي در عرصه جنگ اقتصادي و خلق حماسه اقتصادي است(جام نیوز، .(1391 در شرایط امروز که
موضوع اقتصاد مقاومتی مطرح شده است از میان جایگزینهایی که به جاي نفت از آنها یاد میشود
