بخشی از مقاله
چکیده
حجاب به عنوان یک اصل و الگوي ارایه شده در دین اسلام معناي زیباشناختی دارد چرا که سلامت جامعه و اعتلاي روحی، روانی افراد به برجستهسازي این الگو بستگی دارد. که نیازمند بررسی همه جانبه جهت توجه به خصوص زنان به فرهنگ صحیح حجاب و عفاف می باشد. امام موسی صدر نیز به مساله حجاب نظر ویژه و خاصی داشتند و بر اساس روحیه رافت اسلامی با مساله حجاب برخورد می کردند و ایشان دیدگاه آینده نگر و متفکرانه اي داشتند که در ادامه به مهمترین محورهاي مد نظر امام موسی صدر در زمینه زن، حجاب و پوشش پرداخته شده است و بر اساس بیانات ایشان مهم ترین نقاط قوت، فرصت، ضهف و تهدید جامعه اسلامی در زمینه توسعه حجاب استخراج و بر اساس آنها، راهبردهاي مختلف ارائه شده است.
این پژوهش نیز بر اساس روشی تحلیلی-توصیفی و بهره گیري از منابع موجود در زمینه حجاب و عفاف و چگونگی توسعه فرهنگ آن در کشور بر اساس راهبردهاي امام موسی صدر و نیز بررسی همه جانبه با استفاده از روش تحلیل SWOT اقدام شده است.
نتایج حاکی از آن بود که مهم ترین نقطه قوت در این زمینه حضور بیشتر زن در جامعه و درگیر شدن در فعالیت هاي اجتماعی و درك حقایق مختلف در جامعه با امتیاز وزنی 0,60 ، مهم ترین نقطه ضعف رواج تعبیر نادرست وابستگی شخصیت زن به حجاب 0,56 ، مهم ترین نقطه فرصت برقراري رابطه انسانی، مهربانانه و جذاب با فرد بی حجاب با امتیاز 0,57,6 و در نهایت مهم ترین نکته تهدید وجود دیدگاه هاي غضب آلود و افکار بسته در زمینه حضور زن در اجتماع با امتیاز وزنی 0,56 می باشد.
بر همین مبنا مهم ترین استراتژي توسعه حجاب و عفاف بر اساس نظرات، عملکردها و افکار امام موسی صدر براي جامعه امروزي ما همان اتدوین برنامه ریزي جامع در راستاي حضور متناسب زنان در سطح اجتماع و استفاده از نیروي معنوي و جسمی آنها و تلاش براي برخورد انسانی با بدحجابان و برخورد متناسب با آنها در راستاي نتایج سودمند بازگشتی و استفاده از مباحث قرآنی، دستورات آیینی و اسلامی در راستاي روشن نمودن نقش حساس حضور زن در اجتماع و آثار و فواید آن و تفهیم هر چه بیشتر به افراد مغرض و غضب آلود می باشد.
-1مقدمه
حجاب به عنوان یک اصل و الگوي ارایه شده در دین اسلام معناي زیباشناختی دارد چرا کهفسلامت جامعه و اعتلاي روحی، روانی افراد به برجستهسازي این الگو بستگی دارد.فحضرت زهرا - س - و دخترش زینب کبري - س - بهترین نماد و نشانههاي حفظ حریم، حجب وفحیا و رعایت حجاب و عفاف در یک جامعه حقیقی می باشد. به رغم بسیاريفاز موانع و محدودیتها نباید این امر فرمایشی و تزئینی تلقی شود در حالی که عنصرفاصلی و پایه تحکیم بنیان خانواده حفظ حجاب و عفاف است
از روایات و احادیث چنین برمی آید که حضرت فاطمه زهرا - س - وقتی قدم در اجتماع می گذاشتند، خود را در جامه اي فراگیر- چادر- می پوشاندند و در جمع زنان بنی هاشم باابهت و متانت قدم برمی داشتند. در قیامت نیز وقتی بانوي دو عالم وارد شوند، فریادي برخواهد آمد که: »اي مردم چشم هایتان را ببندید تا فاطمه - س - دختر رسول اکرم - ص - عبور نماید.« و این پاداش عفاف است.
در بعضی تفاسیر آمده که روزي رسول خدا - ص - در حجرهي فاطمه بود. عبداالله مکتوم در زد. رسول - ص - گفت: »درآي« وي درآمد، فاطمه برخاست و پنهان شد و چون ابن ام مکتوم از نزد حضرت بیرون رفت، فاطمه نزد پدر بزرگوار خود آمد. حضرت بر سبیل امتحان گفت: »یا فاطمه چرا از ابن مکتوم پنهان شدي؟ وي چشم ندارد.« گفت: »اگر او چشم ندارد، من چشم دارم. پس اگر او مرا نمیبیند، من وي را خواهم دید.
بر اساس آموزه هاي اسلامی تجربه ي انقلاب اسلامی اثبات کرد که به هیچ وجه، حجاب محدودیت نیست و نه تنها هیچ منافاتی با پیشرفت زنان در عرصههاي مختلف ندارد؛ بلکه عاملی مثبت در مصونیت و حفظ کرامت و شخصیت زنان است
حضور زنان بعد از پیروزي انقلاب اسلامی در همه صحنههاي اجتماعی، اقتصادي، حماسی، سیاسی، علمی، هنري، حقوقی، قانون گذاري و بسیاري صحنههاي دیگر با پوشش دینی، نشان داد که حجاب، کمترین رکودي در فعالیتهاي اجتماعی زن پدید نمیآورد به گونه اي که زنان در عین حفظ پوشش اسلامی، میتوانند برترین فعالیتهاي اجتماعی را داشته باشند، و در چارچوب آزاديهاي صحیح و مقبول، از حق آزادي خود بهرهمند گردند، زیرا حجاب در اسلام به معناي پرده نشینی نیست، بلکه به معناي پوششی معقول براي جلوگیري از فساد، و حفظ کرامت زن است، و ما امروز در جمهوري اسلامی ایران میبینیم که زنان در همه صحنهها و عرصهها، از مجلس قانونگذاري گرفته تا آموزش و پرورش و بیمارستانها و ادارات، میتوانند در چهارچوب حفظ پوشش اسلامی، به کار و تلاش بپردازند، بی آنکه حجاب اسلامی براي تلاشهاي آنان، مشکلی ایجاد کند، و حقّ آزادي صحیح آنها را تضییع نماید
در جنبش بیداري، نقش زنان به عنوان حاضرین در صحنه در کنار ایفاي نقش هاي همسري و مادري و تربیتی، همراه با آموزه هاي اسلامی و حفظ حجاب موضوع مهمی است چون اسلام با فرهنگ پوشش و توجه به هویت انسانی، معنویت و جاذبه ى روحی و آرامش را در جامعه نمایان گر ساخته است که نیازمند بررسی همه جانبه جهت توجه به خصوص زنان به فرهنگ صحیح حجاب و عفاف می باشد. امام موسی صدر نیز به مساله حجاب نظر ویژه و خاصی داشتند و بر اساس روحیه رافت اسلامی با مساله حجاب برخورد می کردند و ایشان دیدگاه آینده نگر و متفکرانه اي داشتند که در ادامه به مهمترین محورهاي مد نظر امام موسی صدر در زمینه زن، حجاب و پوشش پرداخته شده است و بر اساس بیانات ایشان مهم ترین نقاط قوت، فرصت، ضهف و تهدید جامعه اسلامی در زمینه توسعه حجاب استخراج و بر اساس آنها، راهبردهاي مختلف ارائه شده است.
-2حجاب از منظر امام موسی صدر
ایشان زن را محدود و محصور به شرایط و قوانین از پیش تعیین شده نمیدید. زن را انسان والا و توانمندي میدید که باید در دو عرصه حضوري فعال داشته باشد، در کانون خانه و در بیرون از آن. هرگز نگفت که زنان در پس پردهها بنشینند و تنها کودك پروري و خانه داري کنند. به خوبی میدانست که زن وظیفه مهم تربیت و پرورش فرزند را در پرتو آگاهی و حضور است که به بهترین شیوه انجام میدهد. او از ساختن انسانی سالم و شاد و آرام و پیشرو براي جامعه حرف می زد و این میسر نیست، جز آنکه پرورش دهنده چنین انسانی جامعه و با هم بودن را بشناسد و به خوبی لمس کرده باشد.
از بیرون آمدن زن که حرف میزد، با نگاههاي غضب آلود و افکار بسته و محدودي مواجه میشد که جلویش میایستادند. اما او مرد اندیشه بود و به همه چیز فکر میکرد، براي شکستن این محدودیتها هم میاندیشید و از آیین آسمانی بهره میگرفت که براي زیستن مطلوب آدمی بهترین راه و روش را نشان میداد. زنان باید حضور و فعالیت داشته باشند اما نه با جلوه گريهاي زنانه و دلبرانه. او اندیشه و شخصیت والاي زن را براي جامعه میخواست و ضروري میدانست. پس توصیه میکرد که از خانه قدم به دنیاي بیرون بگذارید در حالی که زنانگی تان پشت در جامانده است، تا انسانی در جمع حضور یافته باشد و اندیشه و گفتار و رفتار او مورد توجه و احترام قرار بگیرد نه جلوههاي زیباي جسم و زنانگیاش. ما زنان را درگیر فعالیتهاي اجتماعی میکنیم تا آرام آرام در مسیر حرکتهاي مطلوب اجتماعی، متوجه حقایق دیگري در عالم شوند و دنیا را تنها در لباس نو خریدن و آرایش کردن و از این میهمانی به آن میهمانی رفتن نبیند، تا بفهمند در زندگی چیزهاي دیگري هم هست.
به پوشش و حجاب و عفت توصیه میکرد و معتقد بود که این حجاب قالب و ظاهر است و باطن آنکه مهمتر است، عفت وحیاست که اصلی فرهنگی درتمام فرهنگهاست. و این گونه بود که پوشش را دست و پاگیر نمیدانست چرا که آن را وسیلهاي براي بروز توانمنديهاي ارزشی زنان در جامعه میشناخت. اسلام میخواهد زنانگی و مردانگی در جامعه نمود نداشته باشد و زن و مرد تنها به مثابه انسان در اجتماع حضور داشته باشند، نه زن و مرد. اینکه شخصیت زن به حجاب اوست، خلاف اصول دینی و توهین به زن است. شخصیت زن، مانند مرد، به دانش و خردمندي و اخلاق و نقش سازندهاش در جامعه وابسته است. این برداشت را از سخنان امام صدر هم میتوان استنباط کرد
در بخشی از خاطرات خواهرزاده امام موسی صدر آمده است:ف»خاطرم هست که دوستی در دوران دانشجویی داشتم که اهل نپال بود. امام موسی صدر در یکی از سفرهایی که به آنجا آمده بود، متوجه دوست من شد و به من توصیه کرد که ارتباطم را با او قطع نکنم و بعدها که هر کدام به کشور خودمان رفتیم، این ارتباط و تبادل اطلاعات را ادامه بدهیم.« ف »نکته زیباي دیگري از دایی جان یادم هست که یک بار درباره یک نفري گفتیم که او روسري سر نمیکند و حجاب ندارد، پس اجازه ندهیم که در انجمن اسلامی باشدفلاما امام صدر گفتند که افراد را به هر علتی طرد نکنیم و همه با هم همکاري کنیم.« این موارد بیانگر عدم طرد فرد بی حجاب و یا برخورد ناشایست با آنها می باشد. امام صدر به روي زنان بسیار حساس بودند و به آنها اهمیت زیادي میدادند.
تفکرشان در این زمینه با رجال دینی بسیار تفاوت داشت. یادم هست وقتی ازدواج کردم به من گفت تو در آینده مادر میشوي و 75 درصد وجود فرزندت تو هستی. باید حواست باشد که چطور آموزشش دهی و تربیتش کنی. آن زمان شیعیان وضع خوبی در لبنان نداشتند و در میان آنها زنان ضعیف ترین طبقه بودند. تاکید اخوي به روي زنان نیز به من فهماند که باید برایشان کار ویژهاي کرد. آن زمان دختران لبنانی حتی شیعهها، از اسلام و تعالیمش اطلاع زیادي نداشتند ومن درك میکردم
