بخشی از مقاله
چکیده
جرایم علیه تمامیت جسمانی افراد در تمامی جوامع از جرایم مهم و همچنین خشونت بار تلقی می شود که متناسب با نوع جرم انجام شده مجازات نیز برای آن در نظر می گیرند. قتل عمدی یکی از شدیدترین جرم ها علیه تمامی جسمانی می باشد و این در حالی است که تقریبا در تمامی کشورها پدیده ای به نام خودکشی جرم انگاری نشده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی با استناد به مطالعات کتابخانه ای در راستای بیان این مطالب است که در مساله اکراه شخصی به خودکشی قتل عمد اتفاق می افتد و قانون گذاران کشورهای مختلف با در نظر گرفتن شرایط روز حاکم بر موضوع فوق با در نظر گرفتن مجازات شدیدی همچون مجازات قتل عمد می توانند راهی در رسیدن به صدور احکام عادلانه قضایی به وجود آورند. این مهم می تواند به این دلیل باشد که از بین رفتن اختیار و قرار گرفتن اکراه شونده در حالت فشار روحی شدید به علت از بین رفتن اختیار و قوه تمیز او که منجر به تحقق فعل مجرمانه و جنایت می شود قابل تصور است. پژوهش پیش رو به موادی از قانون مجازات جمهوری اسلامی ایران مصوب سال 1392 نیز که در این راستا آمده می پردازد.
کلیدواژه: جرم، اکراه،×قتل عمد، خودکشی ، تهدید
.1دانشجویکارشناسی ارشدفقه و جزا دانشگاه شمال،. .justice.ali.maleki@gmail.com نویسندهمسئول.09111187678 2ستادیارگروه. حقوق دانشگاه شمال، dr.yoosofnoorai@gmail.com
3استا. دیارگروه حقوق دانشگاه شمال، nabipour_m@yahoo.fr .4 دانشجویکارشناسی ارشدفقه و حقوق جزانشگاهدشمال.
1
مقدمه و تاریخچه
خودکشی5 در انواع و اقسام مختلفی رایج است و در جوامع مختلف بر حسب ارزشها و هنجارهای اجتماعی متغیر است. در برخورد با پدیده خودکشی نیز جوامع رویه های گوناگونی را در پیش گرفته اند در جایی این پدیده بسیار ناپسند و در جای دیگر عملی قهرمانانه، در جوامع مذهبی عملی حرام و در جوامعی نیز با بی تفاوتی با آن برخورد می کنند. با برگشتی به گذشته و مجازات های که برای شخص خودکشی کننده در جوامع مختلف متحمل آن می شد مقاله را پی می گیریم. در آتن باستان شخصی که بدون تصویب دولت مرتکب خودکشی میشد از تشریفات دفن عادی محروم میگردید. این فرد را به تنهایی در حومه شهر و بدون سنگ قبر یا نشانه دیگری دفن میکردند.6 با ظهور دین مسیح در اروپا، خودکشی ممنوع شده و مخالف مذهب و اخلاق معرفی گردید و مرتکب آن به عنوان مجازات از تشریفات مذهبی محروم شد.7 در این زمان دو قسم مجازات برای خودکشی پیشبینی شده بود: قسم اول این بود که جسد منتحر را برای رسوایی او روی سبد بزرگی میگذاشتند و آن را به اسب میبستند که به دنبال خود بکشد و سپس آن را از پا میآویختند و از تشریفات مذهبی دفن اموات محروم میساختند؛ قسم دوم این بود که دارایی منتحر را دولت ضبط میکرد. اما بعد از پیدایش انقلاب کبیر فرانسه در سال 1789 و تحول افکار در مورد حفظ آزادیهای فردی و حقوق اساسی افراد ملت، مجازاتهای سابق برای خودکشی ملغی گردید. در واقع، انقلاب کبیرفرانسه براساس قبول اصالت فرد و اینکه هر شخصی مالک نفس و جان خود بوده و مطلقا آزاد است، مجازاتهای سابق خودکشی را حذف نمود.8 بعد از انقلاب کبیر فرانسه، مجازاتهای سابق خودکشی ملغی گشتند. به همین دلیل در قانون جزای فرانسه (مصوب (1810، خودکشی یا قتل خویشتن فاقد وصف مجرمانه و طبعا غیرقابل مجازات دانسته شد و مساله مشارکت یا معاونت در خودکشی نیز غیرقابل طرح بود.9 هر چند طبق قوانینی که بعدها به تصویب رسید کسی را که شاهد در ارتکاب خودکشی فردی هست را شاید بتوان فقط به موجب بند2 از ماده223-6 قانون جزا شخص به علت عدم کمک به شخص مواجه با خطر به صورتی مسئول دانست و در پی آن کسی را که اکراه به خودکشی دیگری می کند به طریقی قویتر از حالت قبل قابل مجازات دانست. در ژاپن هاراگیری10 نوعی خودکشی مذهبی با دریدن شکم بود ، در ابتدا
5 . suicide.
6 . Szasz, Thomas (1999). Fatal freedom: the ethics and politics of suicide. Westport, Conn.: Praeger. p. 11. .7پاد، برا هیم؛ حقوقکیفری اختصاصی، انتشارات دانشگاهتهران، چاپ دوم 1384، جلد اول، ص.31
.8پاد، برا هیم: همان منبع، ص.32
.9 ولیدی، محمدصالح؛حقوق جزای اختصاصی «جرایمعلیهاشخاص»،تهران، انتشارات امیرکبیر، چاپششم، 1380، ص .141
10 . Seppuku.
2
تنها در میان سامورایی ها رواج داشت و نوعی مرگ شرافتمندانه به حساب می آمد . نوعی از هاراگیری زمانی رخ می داد که یک سامورایی عمل خطایی انجام داده بود. مردمان سرزمین آفتاب تابان همواره به مسئولیت پذیری و سختکوشی معروف بوده اند، بی شک هاراگیری بزرگترین تجلی این مسئولیت پذیری بود. اما هاراکیری قرنهاست در میان ساموراییها وجود دارد و برای حفظ شرف
æ وفاداری و ایمان انجام میشود. در سال 1873 هاراگیری به عنوان یک مجازات قضایی در ژاپن منع شد ولی حتی پس از فرمان منع به کارگیری آن به عنوان مجازات این کار در میان نظامیان و دیگر مردم ژاپن به عنوان نمادی از شرافت ادامه داشت. بیش از 10000 نفر از شهروندان ژاپنی در آخرین روز از نبرد سایپان در سال للهز خودکشی کردند، برخی از روی »صخره خودکشی« و
»صخره بانزای« به پایین پریدند.11 در برخی جوامع خودکشی را کاملا منطقی می دانند از جمله عمل گرفتن جان خود برای نفع بردن دیگران خودکشی نوعدوستانه خوانده میشود. نمونهای از این کار در مواقعی است که افراد مسن به زندگی خود خاتمه میدهند تا مقدار مواد غذایی بیشتری برای افراد جوان جامعه باقی بماند.12 در برخی از فرهنگهای اسکیمو این عمل، اقدامی است ستودنی
æ از سر شجاعت و یا خرد تلقی میشود.13 در انگلستان اگر انتحار منجر به مرگ میشد، انتحارکننده از تشریفات مذهبی دفن و تشییع جنازه محروم میگشت و اگر شروع به انتحار شده بود ولی به نتیجه نرسیده بود، عمل مرتکب در حکم قتل عمد ساده تلقی
میگشت.14 بنابراین در حقوق جزای قدیم انگلستان، خودکشی جنایت محسوب میگشت و در خودکشیهای مضاعف نیز بازمانده، پس از مرگ طرف دیگر، قاتل شناخته می شد.15ماده 216 قانون جزای آلمان نیز قتل براثر الحاح و تمنای صریح و جدی مجنی علیه (قتل از روی ترحم یا اتانازی) را قتل عمد میشناخت. در دین اسلام و میان مسلمانان تقدس حیات و همزمان واقعیت مرگ امری انکار ناپذیر است. اسلام با قتل نجات بخش یا کشتن از روی ترحم مخالف است. فقیهان مسلمان، قتل نجات بخش را گونه ای جنایت می شمارند. جنایت می تواند با سلاح یا سرنگ، به دست قاتلان یا یک پزشک یا حتی خود مقتول، انجام گیرد. مثلا آیت االله خمینی اعلام کرد که هر اقدامی برای سرعت بخشیدن به مرگ کسی یک جنایت است حال چه برسد به اکراه به یک خودکشی. خودکشی
11 . John Toland , The Rising Sun: The Decline and Fall of the Japanese Empire 1936 –1945, Random House, 1970, p.
519.
12 . Moody, Harry R. (2010). Aging: concepts and controversies (6th ed. ed.). Los Angeles: Pine Forge Press. p. 158.
ISBN 978-1-4129-6966-6. 13 . Hales, edited by Robert I. Simon, Robert E. The American Psychiatric Publishing textbook of suicide assessment
and management (2nd ed. ed. ). Washington, DC: American Psychiatric Pub. p. 714. ISBN 978-1-58562-414-0.
14گلدوزیان،. ایرج ؛حقوق جزای اختصاصی <جرایمعلیهتمامیتجسمانی و >...،تهران: نتشارات دانشگاهتهران چاپیازد هم، 1384، ص.55
.15لتاو ال، انریکو؛ روانشناسیقضایی، ترجم: مهدیکینیا،تهران،نتشارات مجد،جلد اول، چاپ دوم، 1384، ص.207
3
اهانت به خداوند متعال است و اسلام نیز به این دلیل، چنین اهانتی را نسبت به خالق تحمل نکرده و آن را گناهی نابخشودنی اعلام نموده است.
