بخشی از مقاله
این مقاله با مروری بر مدل های مطرح در خط مشی گذاری عمومی، سعی دارد تا با بررسی نقاط قوت و ضعف کاربرد آن مدل ها در بخش فرهنگ و با استفاده از هم افزا نمودن آنها به ارائه یک سیستم خط مشی گذاری فرهنگی آینده نگر بپردازد. چرا که با استفاده از مدلها می توان مسیر و فرآیند خط مشی گذاری و روش به کارگیری در تعیین خط مشی را مشخص کرد. در کشور ما، شورای عالی انقلاب فرهنگی به مثابه مرجع عالی تنظیم و تدوین خط مشی های فرهنگی کشور، نقش مهمی بر عهده دارد. در این مقاله نیز با اتکا به مطالغات اکتشافی و پژوهش میدانی صورت گرفته، ضمن بررسی مدلها و فراگردهای خط مشی گذاری آن شورا، در نهایت مدلی برای خط مشی گذاری در این عرصه ارائه گردیده است. از این رو پژوهش پیش رو ماهیت توصیفی و استنباطی دارد و در آن به طراحی مفهومی مدل پرداخته شده است.همچنین برای مباحث نظری ان از روش مطالعات کتابخانه ای و برای تحلیل خط مشی ها و مدل تحقیق از فنون تحلیل محتوا و تجزیه و تحلیل سیستم بهره گرفته شده است. در این راستا ضمن تحلیل محتوا و تحلیل خط مشی های کلان شورای عالی انقلاب فرهنگی در حوزه فرهنگ با استفاده از تعاریف عملیاتی و شاخصهای برگرفته از مدلهای موجود، سیر تدوین و تنظیم خط مشی مربوطه بررسی شده تا نوع مدل بکار رفته، تشخیص داده شود.
کلید واژه ها: خط مشی گذاری فرهنگی، سیستم خط مشی گذاری، آینده نگاری
مقدمه
با توجه به اینکه آینده فرهنگ ها عمیقاً بستگی به سیاستهای فرهنگی دولت ها دارد لذا برای دستیابی به توسعه پایدار و پیشرفت همه جانبه کشور، ارائه یک سیستم خط مشی گذاری فرهنگی مناسب، مکانت و جایگاه خاصی می یابد. این پژوهش ماهیت توصیفی و استنباطی دارد و در آن به طراحی مدل مفهومی پرداخته است.هر خط مشی را می توان یک سیستم فرعی تلقی کرد که با خط مشی های بالاتر و پائین تر از خود در ارتباط است.خط مشی فرهنگی نیز به معنای عام و عرفی، مجموعه ای از اهداف، مبانی، اصول، اولویت ها و خط مشی های اجرایی را شامل می شود. در واقع، خط مشی فرهنگی بر نوعی توافق رسمی و اتفاق نظر مسئولان و متخصصان امور در تشخیص، تدوین و تبیین مهم ترین اصول و اولویت های ضروری برای هدایت حرکت فرهنگی دلالت دارد (اصول سیاست فرهنگی جمهوری اسلامی، .(1371
مدل های خط مشی گذاری عمومی
با توجه به شرایط بسیار متغیر و پیچیده محیط امروزی و به ویژه در عرصه های انتزاعی و ابهام گونه ای همچون فرهنگ، هیچ یک از مدل های خط مشی عمومی نمی توانند برای خط مشی گذاری فرهنگی به تنهایی کارساز باشند. در عین اینکه هیچ یک را نیز نمی توان به طور کامل کنار گذاشت و نادیده انگاشت. لذا در این مقاله سعی شده از طریق کاربست نکات مفید برخی از این مدل ها، به یک مدل تلفیقی مناسب برای خط
1 دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت دولتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نراق Azar.0909@yahoo.com
مشی گذاری فرهنگی دست یابیم. پایه این مدل تلفیقی مدل سیستمی تشخیص داده شده که هرکدام از مدل های دیگر، می توانند در درون زیرسیستمی از این سیستم، کاربرد بیشتر و مؤثرتری داشته باشند.
شاخص ها و تعاریف عملیاتی مدل های خط مشی گذاری
نوع مدل
(1 نخبگان توده
(2 عقلایی (عقلانیت مطلق)
(3 عقلانیت محدود (تغییرات تدریجی، رضایت بخش و اکتشافی ابداعی)
(4 فراگردی
شاخص های اصلی
بررسی ترجیحات و ارزش های نخبگان حاکم و وضع خط مشی ها از سوی نخبگان سیاسی و انتقال آن به توده ها
وجود اهداف و ترجیحات مشخص، دیدگاه کل نگر و دور برد، لزوم داشتن اطلاعات سبتاً کامل، خردگرایی انسانی اقتصادی در مقابل انسان اجتماعی، تمرکزگرا، تکنوکراتیک، قابل کاربرد به ویژه در سطوح سازمانی، خرد و حوزه های فنی که تغییرات سریع، انقلابی، شتاب دار دارند.
خردگرایی انسان اداری در مقابل اقتصادی که اهدافش در قالب سازمان ها و سیستم های اجتماعی است، تغییرات اندک، تدریجی با حفظ وضع موجود، تمرکز بر نتایج کوتاه مدت، اصلاحات مداوم و تدریجی، تمرین عملی با هدف حل مشکل همراه با سعی و خطا، داشتن ذات محافظه کار، استدلال و تحلیل مرحله ای و جزئی و ابداعی، بین مشکل و محیط باید سازش ایجاد کرد، راه حل ها بر مبنای عملکردهای گذشته است بنابراین از نوآوری پایینی برخوردارند.
وجود عوامل و خط مشی گذاران بی شمار، اهمیت بیشتر مراحل و فرآیند خط مشی
تعریف عملیاتی
توافق نخبگان فرهنگی اجتماعی(نه فقط نخبگان سیاسی حاکم) بر روی مفروضات بنیادی جامعه از طریق همدلی با توده مردم و شناخت مشکلات اساسی آنان، ضمن مشورت با کارشناسان ذیربط برای تدوین چشم انداز فرهنگی کشور و وضع خط مشی
محاسبه هزینه منفعت تمام پیشنهادها و راه حل ها پس از بررسی همه جوانب مسئله و انتخاب بهترین راه حل
وضع خط مشی با اطلاعات محدود و درنظر گرفتن ترجیحات و منافع اجتماعی و فرهنگی کوتاه مدت به جای سود و زیان اقتصادی از سوی انسان اداری که به دنبال راه حلی بسنده و رضایت بخش است نه راه حل بهینه.
تدوین و اجرای خط مشی در یک مقطع خاص و به صورت یک عمل مستقل انجام نمی
