بخشی از مقاله
مقدمه:
اهميت مسائل ديني و پياده نمودن اين مسائل از جمله حجاب كه در جامعه كنوني از هر سو در معرض تيرهاي سهمگين تهاجم فرهنگي ميباشد موردي است كه دشمن پس از ناكام ماندن 8 سال جنگ تحيلي بر كشور ما كه كشور جواني ميباشد به فكر حمله از جهت ديگري نمود و آن تهاجم فرهنگي و تابع مُد و تابع نظريات خود قرار دادن جوانان اين مملكت بود. همان روش كهنهاي كه در عهد رضاخان تجربه كرد و جهت پيشرفت كار خود ابتدا از حجاب زنان شروع نمود و كمكم توانست براي خود پايگاهي ايجاد نمايد، پس همين امر انگيزهاي بود جهت بررسي مسائل مربوط به حجاب بانوان در جامعه كنوني و راههايي كه بتواند ما را به فطرت خداگونه خود بازگرداند.
طرح مسئله: من در دبيرستان مطهري 2 كه يكي از مدارس ناحيه 1 شهر همدان ميباشد و از سطح زندگي نسبتاً خوبي برخوردارند و داراي 6 كلاس دوم است درس ميخوانم، با شروع سال تحصيلي در رشته رياضي در ميخواندم اما احساس نمودم كه در رشته انساني به مسائلي كه در ذهن من مطرح ميباشد بهتر ميتوانم پاسخگو باشم، پس با تغيير رشته به مطالعه و تحقيق در مورد مسائلي كه مايل به يافتن جواب آنها بودن پرداختم، يكي از آن مسائل بررسي حجاب در بين دختران جوان جامعه بود و چه كارهايي ميتوان به عنوان يك دختر مسلمان انجام داد تا دختران جوان مادين را در زندگي و ايماني و هدايت به راه الهي و صراط مستقيم توجه كنند و آن را محور قرار دهند.
چگونه است كه بسياري از دانشآموزان كلاسهاي بالاتر و حتي مقاطع بالاتر، با اينكه سالها تحت تعليم و آموزش قرار ميگيرند هنوز تا حد بسيار با مسائل اعتقادي ديني بيگانه هستند.
چرا حتي بسياري از بزرگسالان ما كه بعضاً داراي مدارك بالاتر نيز ميباشند هنوز احساس نميكنند كه دين براي زندگي آنهاست، آنهم براي تمام زندگي.
سؤالاتي كه ذهن مرا بخود مشغول كرده اين است كه چگونه دانش آموزي كه از اول راهنمايي تا كنون مسائل ديني را جزء درسهاي مدرسه خوانده است و در خانواده و محيط اجتماعي هم با آن برخورد داشته است هنوز يك انسان بدون انگيزه است و مسائل اعتقادي در زندگي او آن گونه كه زيبنده يك دختر مسلمان است مطرح نميباشد.
جمع آوري اطلاعات (شواهد)
براي بررسي بهتر مسئله لازم دانستم كه با چند نفر در زمينه كارم مشورتهايي داشته باشم، سعي نمودم نظرات حداكثر افراد را در كارم دخالت دهم، لذا با مربي پرورشي مدرسه خودمان و معلم ديني به مصاحبه و گفتگو پرداختم و چگونگي كارم را توضيح دادم و از آنها راهنمايي خواستم، ارشادات آنها در تسهيل كارم نقش اساسي داشت. گروه بعدي مدير و معاونين مدرسه بود، كه با آنها صحبت نمود، آنها نيز اين كار را پر زحمت و در عين حال بسيار مفيد دانسته و البته نظرات و پيشنهاداتي ارائه نمودند كه از آنها نيز استفاده شد. چند تن از مشاوران پايههاي مختلف و اولياء دانشآموزي نيز كساني بودند كه در اين مورد با آنها مشورت شد، آنان نيز آنرا مفيد دانسته، چند نفر از كادر محترم ادارة آموزش و پرورش نيز كار را ديده و آنها را مورد تأييد قرار دادند.
انتخاب راههاي پيشنهادي:
راه حلي كه براي نقصان يا رفع اين مورد به نظرم رسيد اين بود كه در كلاسي كه درس ميخواندم به فعاليت پرداخته و در ساعات بحث و گفتگو يا صحبتهاي دوستانه افكار دوستان را به سمت پژوهش و تفسير كه باعث تفكر و تعقل در آيات گردد و استفاده از نهج البلاغه و حديث و داستان زندگي علما و خوابهاي روحاني و معنوي آنان و دوستان و سخنان علماي بزرگ كمك بگيرم، تا همكلاسيها با علاقه هم به مسائل درسي پرداخته و هم به رعايت صحيح حجاب بپردازند. مبناي كار من در اين زمينه تفكر بوده است كه دانش آموزان در طول دوران تحصيل يكساله خود روزي يك مطلب را در زندگي پياده نمايند طولي نخواهد كشيد كه تمام مسائل ديني مخصوصاً حجاب را عملاً در زندگي خود پياده نموده، پس با اين ديدگاه چند راهحل در نظر گرفته و آنان را آزمودم.
راهحلهايي كه سبب ايجاد انگيزه خودباوري ديني و رعايت حجاب در بين دوستان گردد.
1- تفكر و تعقل پيرامون آيات درس عفاف كتاب دين و زندگي2 در مواقع خارج از ساعات درسي و بحث و گفتگو پيرامون آنچه كه تفكر نمودن و بيان نظرات و عقايد خود در گروه همكلاسيها
2- شركت در نماز جماع و تشويق دوستان به اين امر
3- خود به عنوان يك الگوي عملي سعي نمودم مواردي كه لازم است يك دختر مسلمان رعايت كند، انجام دهم.
4- نوشتن تحقيق پيرامون مسئله با همكاري دوستان و همكلاسيها و ارسال آنان از طريق مدرسه با همكاري بزرگوارانه مدير محترم مدرسه به ناحيه و استان.
5- با كمك مدير و اولياي دانش آموزان نشست پرسش و پاسخ با علماء بزرگ
برپايي و برگزاري جلسات ادعيه
- معرفي دوستان به پژوهشگاه معلم استان جهت استفاده آنان از منابع علمي آن پژوهشگاه با كمك كارت عضويت ماردم.
مرحله اول
اجراي آزمايش
ابتدا همكلاسيهاي خود را كه 22 نفر بودند و در درس دين و زندگي گروهبندي شده بودند به صورت همان گروهها قرار داده و در ساعات ديني يا پرورشي و يا بيكاري هر گروه پيرامون مسئله حجاب به بحث و گفتگو و بيان نظرات و عقايد گروه پرداخته و در هنگام اذان ظهر در نماز جماعت شركت مينمودم و دوستان را به اين امر تشويق مينمودم و هنگام صحبت بسيار آرام صحبت ميكردم و با ظاهر مرتب و آراسته به مدرسه ميرفتم و با احترام كامل با دانش آموزان صحبت ميكردم و هميشه سعي مينمودم در مسائل درسي يك قدم از كلاس جلوتر باشم و بتوانم يك الگوي عملي براي همكلاسيهايم باشم.
اجراي عمل انتخاب شده:
همكلاسيهاي من در خارج از محيط مدرسه به گونهاي كه نشانه تمدن غرب ميپنداشتند بيرون ميرفتند و افراد انگشت شماري در نماز جماعت مدرسه شركت مينمودند و رفتارها و كلمات نامطلوب را از خود نشان ميدادند.www.zibaweb.com
در مرحله بعد:
در كنار روش قبل (مانند تفكر و تعقل در آيات و استفاده از منابع پژوهشگاه استان كه قبلاً دوستان را به آن پژوهشگاه جهت تحقيق معرفي نموده بودم و پياده نمودن روش ايجاد خلاقيت و نوآوري در كلاس و سخنان شيرين و معنوي دبير ديني و پرورش و ايجاد بحث و گفتگو در هنگاميكه دبير محترم اجازه ميداد و به اقتضاي كلاس و حضور فعالتر دوستان گوياي نقش دين در زندگي آنان بود.
در مرحله بعد:
هر روز صبح يك آيه يا حديث پيرامون حجاب بر روي تخته كلاس و قراردادن مسابقة ختم قرآن در بين دوستان و ختم صلوات جهت سلامتي امام زمان(عج) و تسبيح دست دانش آموزان در محيط مدرسه گوياي پيشرفت كار در مدرسه بود.
مرحله آخر:
با توجه به محتواي درس ديني كه مسائل حجاب و آيات و احاديث درس فعاليت دوستان در كلاس و خارج از كلاس و تشكيل نمايشگاهي با همكاري دبير محترم ديني و پرورشي نمايشگاه از كارها و خلاقيتهاي دوستان كه سعي مينمودم منابع علمي را براي آنان معرفي كنم و يا برايشان منابع را تهيه نموده و در اختيارشان بگذارم و نشست پرسش و پاسخ با علماء كه به همّت مدير محترم آموزشگاه انجام گرفت با دوستان به بحث و گفتگو ميپرداختيم. گفتگوي دوستان گوياي اين بود كه فعاليتهاي انجام شده در اين زمينه مؤثر بوده است، مدير محترم مدرسه و دبير ديني و پرورشي نيز در صحبتهايشان از اين وضع اظهار رضايت ميكردند، و دوستان در رفتارهاي ظاهري و رعايت حجاب خود با تفكر و تعمل برخورد مينمودند و شوق بسياري براي انجام فرائض از خود نشان ميدادند و ظاهر آنان بسيار متين و باوقار بود.
گردآوري اطلاعات (شواهد 2 )
گرچه از رفتارها و اظهار نظرهاي همكلاسيها و مدير و معلمان محترم پيدا بود كه تغيير و تحول در رفتارهاي ظاهري و خودباوري ديني بوجود آمده است، براي اينكه دقيقاً مشخص شود كه روشهاي بكار گرفته شده مؤثر بوده است يا نه تصميم گرفتم درباره آنچه انجام دادهام اطلاعات عيني و موثق جمع آوري كنم.
در گفتگويي با معلمان و مدير مدرسه راههايي را براي مطلع شدن از نتايج كار پيشبيني كرديم.
از آن جمله بود:
1- نظر خواهي كتبي از همكلاسيها دربارة موضوع
2- نظرخواهي شفاهي در جلسه بحث و گفتگو از والدين و شوراي دانش آموزي درباره روشهاي بكار گرفته شده.
3- نظرخواهي مشاورين اهل فن درباره نمونههايي از گزارشها و روش بكار گرفته شده.
4- مقايسه رفتارهاي ظاهري و پايبندي به حجاب پيش از آموزش و پس از آموزش.
شواهد جمع آوري شده در اين مرحله نشان داد كه راههاي پيشنهادي مناسب بودند و همكلاسيها از روشها اظهار رضايت ميكردند. رفتارهاي ظاهري و نمرات درس ديني هم نشان دهنده اين واقعيت بود.
در فرآيند آموزش در كلاس قبل از آموزش درصد نمرات همكلاسيهايم پايين بود، اما بعد از آموزش نمرات تمامي دوستان و رفتارهاي ظاهري و خودباوري ديني آنان صددرصد تغيير نموده و در درس ديني ميانگين نمرات بسيار خوب بود كه در بررسي ميانگين زير نشان داده شده است.
ميانگين نمرات بعد از اجراء طرح ميانگين نمرات قبل از اجراء طرح
18 13
19 16
20 15
از بررسي ميانگين نمرات و فعاليتهاي معنوي همكلاسيها در مراحل پس از انجام طرح به انجام فرائض رغبت بسيار داشته و ميانگين نمرات درس ديني از نمرات قبل از طرح بيشتر بوده است. جهت دستيابي به اطلاعات عيني موثق در روشهاي بكار گرفته شده پس از نظر خواهي كتبي از همكلاسيهايم درباره اجراي طرح نتايج ذيل بدست آمد. تعداد همكلاسيهايم 22 نفر ميباشد و آخرين امتياز براي هر سوال 100 ميباشد.
تجزيه وتحليل دادهها:
با بررسي دقيق پرسشنامه و محاسبه هر امتياز و هر سؤال اين نتايج حاصل گرديد.
خيلي زياد كم خيلي كم
تا چه اندازه رعايت حجاب را دوست داريد. 74% 26% ــ ــ
2- رعايت حجاب براي شما در زندگي مفيد است؟ 81% 19%
3- رعايت مسائل ديني در چه حد خداشناسي شما را بالا مي برد؟
4- تشويق و تقدير اطرافيان در رعايت مسائل ديني در شما چقدر مؤثر است؟ 0
جمع آوري دادهها:
جمعآوري دادهها ميتوانست از دو طرق مصاحبه و پرسشنامه صورت گيرد ولي روش پرسشنامه مطلوبتر به نظر ميرسد. در اين پريش نامه اسامي افراد خواسته نشده، ولي افراد ميتوانستند در پايان نظرات و پيشنهادهاي خود را بدهند. در روش مصاحبه، ممكن بود فرد مصاحبه شونده پاسخهاي درست ندهد و با توجه به عامل زمان اين روش خودبخود منتفي شود.
خيلي كم كم زياد خيلي زياد
ــ ــ 20 % 80 % تا چه اندازه اسلام بيان كننده احكام اساسي لازم براي سعادت بشر است؟
ــ ــ ــ 100 % اعتقاد به خدا در حل مشكلات زندگي كمك ميكند؟
ــ ــ 10 % 90 % اعمالي كه انجام ميدهيم در آخرت حساب و كتاب دارد.
ــ ــ 10 % 90 % به عنوان وظيفه ديني چقدر مقيد به رعايت حجاب خود هستيد؟
ــ ــ 15 % 85 % نماز ما را از انجام عمل زشت و گناه باز مي دارد.
ــ ــ 25 % 75 % كسب علم يك وظيفه ديني است.
ــ ــ ــ 100 % براي حل مشكلات به اولياي خدا توسل ميكنيد؟
ــ ــ ــ 100 % حضرت فاطمه (س) را الگوي خود ميدانيد؟
ــ ــ 20 % 80 % كتابهاي ديني را مطالعه ميكنيد؟
تجزيه و تحليل درصدها:
الف) با بررسي دقيق پرسشنامهها و محاسبه هر امتياز حاصل گرديد كه بالاترين امتياز مربوط به:
- تشويق و تقدير از دانش آموزان
- اعتقاد به خدا در حل مشكلات زندگي
- توسل به اولياء خدا براي حل مشكلات
- حضرت فاطمه (س) بهترين الگوي عملي
- حساب و كتاب اعمال در آخرت
- مقيد به رعايت حجاب
- بالا بودن درجه خداشناسي با رعايت مسائل ديني
- بازداري نماز از اعمال نادرست و گناه
- اسلام بيان كننده احكام اساسي براي سعادت بشر است.
نتايج:
از آنچه گذشت ميتوان به نتايج زير اشاره نمود.
با اجراي اين روشها:
- دانش آموزان به رعايت مسائل اعتقادي علاقه مند شدند و نشاط و شوق آموختن و عمل نمودن به آنها بالا رفته است.
- اكثر همكلاسيها در انجام فعاليتهاي مذهبي فعال شدند.
- اكثر دانش آموزان در درس ديني فعال شدند.
- خود پندارة دانش آموزان درباره رعايت حجاب دگرگون شد و اكثر همكلاسيها به خودباوري رسيدند كه انجام فرائض ديني دست وپاگير نخواهد بود، بلكه لذت بخش هم هست.
- مشاركت در ماين همكلاسيها و مسئولين مدرسه افزايش يافت.
- اين شكل كار زمينههاي رشد اجتماعي-مذهبي همكلاسيها را افزايش داد.
- عادت به مطالعه و پژوهش و تحقيق بيش از پيش در ميان هملاسيها گسترش يافت.
- علاوه بر علاقه به درس ديني و رعايت مسائل مربوط به حجاب نشاط و شوق عمل نمودن به باورهاي ديني، با مهارت سخنراني بسياري از هملكلاسيها و شركت در مسابقات مختلف فرهنگي تربيتي آنان بيشتر شد.محقق:آذر محمدی
http://www.tebyan-hamedan.ir/
************************
نمونه اي از روشهاي تربيتي قرآن
قرآن كريم كتاب انسان سازي است. اين بحر بيكران علم و معرفت و كتاب جاويد حضرت حق تعالي، سرشار از روشهاي متعدد تربيتي براي كمال انسان است.
در نوشته حاضر، نويسنده كوشيده است به نمونه هايي از روشهاي تربيتي قرآن كريم، اشاره داشته باشد.
اينك مطلب را باهم ازنظر مي گذرانيم.
مفهوم تربيت
تربيت به معناي پرورش انسانها در راستاي ايجاد و تصحيح رفتارهاي اجتماعي است. از اين رو، هرچند كه از برخي جهات ارتباط تنگاتنگي با حوزه اخلاقي نيز پيدا مي كند كه ايجاد فضايل و منش هاي پسنديده عقلاني و عقلايي و شرعي در خود شخص است ولي توجه به ديگري و اجتماع و رفتارهاي اجتماعي در آن اصالت مي يابد. از اين روست كه تربيت را به معناي پرورش ديگري و فعليت بخشيدن استعدادها و قواي دروني دانسته اند. مربي مي كوشد تا با توجه به استعدادها و قواي موجود در شخص از راه به كارگيري روش هاي خاص آن را به فعليت برساند.
خداوند در آيات بسياري خود را به عنوان رب العالمين معرفي مي كند كه به معناي پرورش دهنده است. خداوند افزون بر آفريدگاري به نقش پروردگاري نيز توجه مي دهد؛ زيرا پروردگاري به معناي تربيت و پرورش هر آفريده اي به گونه اي است تا به كمال شايسته و لايق خويش دست يابد. اين روش ها شامل مجموعه اي از كنش ها و واكنش هاي تكويني و يا آموزه هاي دستوري است. روش هايي كه مي توان آن را از حوزه فتنه ها و بلاها و ابتلائات تا حوزه هاي امتحان و آزمايش و مانند آن ردگيري و شناسايي كرد.
