بخشی از مقاله
چکیده:
در این مقاله به بررسی روشهای بکارگیری فضای سبز بر یادگیری دانشآموزان پرداخته شده است . هدف از انجام این مقاله بررسی تاثیر فضای سبز بر میزان یادگیری میباشد. روش تحقیق در مقاله حاضر مبتنی بر روش کیفی و مطالب با تکیه بر روش کتابخانه ای-اسنادی و نیز یافته های به دست آمده پرسش نامه
تهیه شده است . 1 در این مقاله با کمک نرم افزار spss به تحلیل داده ها پرداخته و درصد ها را اولویت بندی کرده ایم .مطالعات انجام شده نشان می دهد که فضای سبز میتواند یادگیری دانشآموزان را افزایش دهد.
واژگان کلیدی: فضای سبز- محیط معماری- مدرسه- یادگیری - شهر ایلام
- 1 مقدمه:
در ایران متاسفانه مقدار قابل توجهی از ساختمانهای مدارس موجود به دلایل گوناگون آسیب دیده اند و با محیط نشاط انگیز علم و دانش تناسب کمی دارند در چنین مدارسی که فضای فیزیکی مدرسه و محیط حاکم بر روح و روان دانشآموزان باعث خستگی، بی نظمی، آلودگی و بی تمرکزی دانش آموزان می-شود، تحقق اهداف در برنامه های تربیتی و آموزشی با شکل جدی روبرو است . همچنین انتقال پیام های تربیتی و رشد دهنده با سختی و ب ه کندی صورت خواهد گرفت و شوق و رغبت یادگیری در دانشآموزان را به حداقل میرساند.
- 1- 1 پیشینه کلی تحقیق در مورد تاثیر فضای سبز بر یادگیری
بر پایه تحقیقات »راشل« و » استفان کاپلان « که موجدان نظریه بازسازی تمرکز ذهنی هستند . ؛ تمرکز و توجه مداوم مانند مطالعه و نش ستن پشت یک میز، ذهن را دچار فرسودگی کرده و به خستگی و یا پراکندگی تمرکز ذهنی منجر میشود؛ خطای ذهنی را افزایش می دهد و به زود رنجی، حواس پرتی، کج خلقی، بی حوصلگی و کاهش کارآیی میانجامد. که این خستگی ذهن را میتوان به کمک محیطهای طبیعی بهبود بخشید که رفع این موارد باعث افزایش میزان یادگیری نیز می شود (شرقی، 1390، .(54 تحقیقات نشان می دهد که حضور کودکان در فضای طبیعی باعث کاهش استرس و فشارهای روحی در آنها می - شود. همچنین کودکانی که اوقات خود را در فضاهای سبز می گذرانند نشانههای بیماری کمتری دارند . محوطه سبز مدارس نیز باعث افزایش عملکرد علمی کودکان میشود (مظفر و مهدیزاده سراج و میر مرادی، 1388، .(44
کولر در سال 1976، ثابت کرد که رنگ های متنوع طبیعت و عناصر ویژه بصری آن علاوه بر شبکیه بر سیستم اعصاب نیز تاثیر می گذارد و هورمونهایی ترشح
میشود که حالات، وضعیت ذهنی و سطح انرژی انسان را تحت تاثیر قرار می -
دهد(مردمی و طاهر سیما ، .(1389 از این رو تاثیرات ذهنی و یا بازتابهایی از »
حیات « در حیاط فضای آموزشی، با تاثیر بر شناخت های حسی و فکری، با
انتقال حیات و نشاط به افراد، نقش آشکاری در پایداری تعامل روانی ایفا می -
نمایند، که تعادل روانی در فرایند فعالیت های ذهنی موثر است(عارف نیا، 1378، 21و(17 و موجب رشد خلاقیت و افزایش یادگیری میگردد.
- 2 ادبیات موضوع:
- 1- 2 تعریف قرارگاه فیزیکی کلاس آموزشی
در روانشناسی محیط، رفتار را در چهارچوب قرارگاه فیزیکی مورد بررسی و پژوهش قرار می دهند . به طور مثال، یک مدرسه یا آموزشگاه قرارگاه فیزیکی محسوب می شود. . به نظر روانشناسان محیط قرارگاه آموزشی باید به گونه ای باشد که هم یادگیری آسان شود و هم خوشایند باشد . عوامل محیطی (محیط فیزیکی - معماری) میتوانند، در ارتباط متقابل با عوامل غیر محیطی، فرای ند یادگیری را به شدت تحت تاثیر قرار دهند و گاه به یادگیری و آموزش کمک کنند و گاه مانع از آن شوند . کلاس درس آموزشی می بایست دارای ویژگی های زیر است:
هر آموزشگاه به عنوان قرارگاهی فیزیکی، سازمانی نظام یافته و پیچیده دارد . خدماتی که در چنین سازمانی ارائه می شود، تابع عوامل متعدد است : کیفیت کادر آموزشی، سیاست های اداری آموزشگاه، فلسفه و هدف های آموزش، ویژگی دانشآموزان و همچنین شرایط فیزیکی و معماری محیط آن. مورد پایانی در این
نوشتار به عنوان هدف ومسیر اصلی انتخاب گردیده است (مرتضوی، 1380، -5 (4
- 2- 2 تعریف فضای سبز
در شرایط اقلیمی ایران حیاط مدارس مکانی جدای بنای مدرسه محسوب شده و ادامه طبیعی کلاس های درس نمی باشد. این بستر فاقد انسجام و هویت لازم بوده و به ارضای کامل نیازهای آموزشی، بازی و استراحت دانش آموزان نمی-پردازد. این در حالی است که در بسیاری از کشورهای دنیا به این بستر به عنوان عامل مجزا و مستقل از خود ساختمان مدرسه نگریسته نمی شود، بلکه به آن به مثابه عنصری مکمل از فرایند یادگیری و اوقات فراغت دانش آموزان در محیط باز توجه می شود. حیاط باز مدارس عرصه تعاملات و روابط قوی احساسی و ادراکی دانش آموزان تلقی شده و در علم روانشناسی به آن به عنوان بستر تخلیه انرژی و کسب مهارتها نگریسته میشود(عظمتی و نصیری، .(1392
3- 2 -تعریف یادگیری
روانشناسی یادگیری یکی از مباحث بنیادی در علم روان شناسی می باشد که تحقیقات و بررسی های فراوانی را از سوی دانشمندان این علم به خود اختصاص داده و نظریات گوناگونی در خصوص آن عنوان شده است (قشلاقی، 1378، ص:(1 کیمبل یادگیری را این گونه تعریف کرده است : "تغییر نسبتا پایدار در
توان رفتاری (رفتار بالقوه ) که در نتیجه تمرین تقویت شده، رخ می دهد."
یادگیری تغییر در رفتار است . به سخن دیگر نتایج یادگیری ه مواره باید قابل
انتقال به رفتار مشاهده پذیر باشد. پس از یادگیری، یادگیرنده قادر به انجام کاری خواهد بود که پیش از یادگیری نمی توانست آن را انجام دهد. این تغییر رفتاری، نسبتا پایدار است؛ یعنی نه موقتی است و نه ثابت (هان و انسون، 1386،ص:(22
تغییر در رفتار الزاما نباید بلافاصله بعد از تجربه یادگیری رخ دهد . اگر چه در نتیجه یادگیری در یاد گیرنده توانایی بالقوه متفاوت عمل کردن ایجاد می شود، این توانایی ممکن است بلافاصله در رفتار وی ظاهر نگردد . بنابراین روان شناسان تغییر خودبه خود در رفتار را نمی خواهند، بلکه فقط تغییر در توان برای رفتار را
میخواهند. (سیدمحمدی، .(1382 معمولا یادگیری را با نام مدرسه به خاطر
میآوریم اما مطمئنا بسیاری از مراحل یادگیری در خارج از مدرسه صورت می -
گیرد مثل پارک ها، حیاط مدرسه، راهروها . توجه عمده رفتارگراها به موضوع
رفتار، و شناخت گراها به فرآیند ذهنی که رفتار ناشی از آن است می باشد. در
حوزه روانشناسی آموزشی، تاکید اصلی به آموزش موثر و لذت بخش است و
مسائل مورد توجه در الگوهای طراحی مدارس از این نظر، متوجه اهدافی نظیر :
کمرنگ کردن نقش معلم، هدایت خود محور دانش آموزان، دامنه فعالیت بیشتر و مواردی مشابه این میباشد. (کاملنیا، 1388، ص: (4
4- 2 -موقعیت یادگیری
موقعیت یادگیری مربوط می شود به محیطی که دانش آموز در آن قرار دارد و
رویدادهایی که در ضمن یادگیری در آن اتفاق می افتد. در واقع موقعیت
یادگیری مربوط می شود به هر عامل یا شرایطی که بر یادگیرنده و جریان
یادگیری تاثیر می گذارد(صناعیمقدم، 1356، ص .(315:در واقع موقعیت
یادگیری عبارت است از شرایط فیزیکی و مادی و نیز روانی محلی که فراگیر تحت آن شرایط قرار است به یادگیری بپردازد . این عوامل ممکن است فیزیکی و مادی چون : نور، هوا،طرز نشستن(چیدمان)، وسعت محل، امکانات آموزشی و... و عوامل روانی همچون تمایل یادگیرنده، احساس و تمایل به معلم، رابطه معلم و شاگرد، رابطه شاگردان با هم و.... باشد (عصاره، 1372،ص:.(
