بخشی از مقاله
مقدمه
پژوهش در زمینه حافظه فعال طی 25 سال گذشته رشد قابل توجهی کرده است و به
نقطهاي رسیده که در آن هم امکان مقایسه پیشنهادهاي نظري متفاوت وجود دارد و هم مسیر پژوهشهاي جدید در حوزة حافظه فعال مشخّص میشود. این تمرکز نظري قوي، نیاز فعلی
1- executive functions 2- phonological loop 3- visual – spatial sketch pad 4- episodic buffer
٦٥
به این حوزه را میرساند (میاك1 و شاه2 ، .(1999 بدلی3 نگاه جدیدي به ساختمان حافظه دارد. در این الگو حافظه کوتاهمدت جاي خود را به چهار مؤلفه جدید به نامهاي کارکردهاي اجرایی، ذخیرة واجشناختی، نقشه دیداري ـ فضایی و مخزن رویدادي داده است. کارکردهاي اجرایی مثل طراحی، انسجام دادن، متمرکز کردن توجه، مقاومت کردن در برابر تداخل، بهرهگیري از بازخورد و توانایی روبرو شدن با مسایل جدید است. ذخیرة واجشناختی شبیه مخزن یا فراخناي حافظه عمل میکند. این مؤلفه اطّلاعات گفته شده را ذخیره میکند و از یک سازوکار مرور ذهنی زیربنایی بهره میگیرد. نقشه دیداري ـ فضایی، واکنشهاي فضایی
(تصویرسازي) نسبت به واکنشهاي کلامی سختترند. در تکالیف تجسمی، این مؤلفه، فعال است (لیتر4 و مک لاگلین5، .( 2001 مخزن رویدادي یک سیستم مخزنی موقّتی داراي ظرفیت
محدود است که قابلیت یکپارچه ساختن اطّلاعات از منابع مختلف را داراست (بدلی، .(2000
بررسیهاي مناطق مغزي فعال در حین اجراي تکالیف حافظه فعال و مطالعات انجام شده روي بیماران عصبشناختی که دچار آسیب مغزي بودند، میزان زیادي از استقلال سازوکارهاي مغزي زیربنایی مؤلفههاي حافظه فعال را نشان میدهند (گدرکول6، 1999 به نقل از گدرکول، الووي7، ویلیس8 و آدامز9، .(2004 حلقه واجشناختی در لُب تمپورال نیمکرة چپ جاي گرفته است، در حالی که حافظه دیداري فضایی در نیمکرة راست قرار دارد؛ فعالیتهاي اجرایی مرکزي قویًا با کورتکس فرونتال خلفی دو طرفه همراه شده است (داسپوزیتو و همکاران،
1995؛ نقل از وونتلا10 و همکاران، .(2003 بدلی (1996) معتقد است کارآمدي حافظه فعال قویاً وابسته به لُبهاي فرونتال است. مطالعات بر روي نخستیهاي غیرانسان و آزمودنیهاي
1- Miyake, A.
2- Shah, P.
3- Baddely, A.
4- Leather, C.
5- Mc Loughin, D.
6- Gathercole,S.E.
7- Alloway, T. P.
8- Willis, C.
9- Adams, A. M.
10- Vountela,V.
٦٦
انسانی همچنین نشان میدهند که کورتکس پیش فرونتال در پردازش حافظه فعال اهمیت دارد
(نقل از وونتلا و همکاران، .(2003
فرآیندهاي عصبی پشتیبان حافظه فعال و ساختارهاي مغزي زیربنایی این سیستم در طول دوران کودکی به رشد خود ادامه میدهند. کورتکس پیش فرونتال یکی از آخرین نواحی مغزي است که تکامل مییابد و پیشنهاد شده تغییرات رشدي در این منطقه مغزي موازي رشد شناختی در طول کودکی است (دمستر1، ;1992 کیسی2 و همکاران، ;2000 لونا3 و همکاران،
2001، به نقل از وونتلا و همکاران، .(2003 تکامل مغزي با پردازش سریعتر اطّلاعات همراه
است و در ظرفیت حافظه کوتاه مدت و توانایی استدلال کردن نیز افزایش دیده میشود. به نظر میرسد همه یک خط سیر زمانی مشابهی را طی میکنند (دمستر، ;1981 هیل4، 1990، فراي5
و هیل، 2003؛ نقل از وونتلا و همکاران، .(2003
در عملکرد تکالیف وابسته به لُب فرونتال مثل حافظه فعال، بهبود وابسته به سنّ دیده میشود. حافظه فعال در کودکان اخیراً با fMRI (تصویربرداري رزونانس مغناطیسی کارکردي) با استفاده ازمحرّكهاي کلامی (دیداري ـ فضایی) مورد سنجش قرار گرفته است
(به نقل از وونتلا و همکاران، .(2003 این مطالعات نشان میدهند که فعالسازي ناحیه مربوط به حافظه فعال در مغز کودك در مقایسه با مغز بزرگسال دامنه و توزیع بیشتري به صورت پراکندهتر پیدا میکند که احتمالاً ناشی از رسیدگی در حال انجام و منظّم سیناپسی در مغز کودك است (بورجئوس6 و همکاران، 1994؛ کیسی و همکاران، 2000، به نقل از وونتلا و
همکاران، .(2003
