بخشی از مقاله
چکیده
هرنوع مسـافرت انفـرادی یـا گروهـی را کـه ازمبـدا بـه مقصـدی برونـد و از24 سـاعت کمتـر و نیـز بـه قصـد کسـب و کارنباشد گردشگری گویند.گردشگری صـنعتی روبـه رشـد و دارای ویژگـی هـای نـوآوری اسـت و درجوامـع توسـعه یافتـه و یا درحال توسعه ، صـنعت گردشـگری فعـال وجـوددارد؛ پـس صـنعت گردشـگری یعنـی جامعـه مـدنی . درجـوامعی کـه صــنعت گردشــگری درحــال توســعه اســت ، نهادهــای اجتمــاعی آن جامعــه توســعه یافتــه و یــا درحــال توســعه اســت ودرجوامع توسـعه یافتـه سـازمان هـای مـردم نهـاد (NGO)نقـش اساسـی درتوسـعه تشـکل هـای اجتمـاعی دارنـد ، در صــنعت گردشــگری کشــورجمهوری اســلامی ایــران ساختارســازمانی مشــخص ، قــوانین شــفاف ونیــروی متخصــص وجــود نــدارد و بــا فاکتورهــای جهــانی گردشــگری (WTO) فاصــله زیــادی دارنــد درتوســعه پایــداربرای ســازمان هــای مــردم نهاد می توان نقش بسیار مهمی متصورشد، یعنی سـازمان هـای مـردم نهـاد را مـی تـوان جـایگزینی مناسـب بـرای دولـت درزمینه ارائه خدمات و اولویت هایی ماننـد تنظـیم خـانواده ، حمایـت ازکودکـان ، توسـعه مشـارکت هـا ، محـیط زیسـت و گردشگری دانست. سازمان های مردم نهاد (سمن هـا) بـه سـازمان هـایی تلقـی مـی شـوند کـه غیردولتـی ، غیرانتفـاعی ، غیرسیاسی است وازبودجـه دولتـی اسـتفاده نمـی کنـد و فقـط جنبـه حمـایتی دارنـد و دراکثرکشـورهای پیشـرفته دنیـا درجهت حمایت همه جانبـه ازبخـش هـای دولـت وجوددارنـد ماننـد سـازمان بهزیسـتی و هـلال احمـر و ایـن دو سـازمان درکشور جمهوری اسلامی ایران هم وجود دارد و فعـال هسـتند. درجوامـع توسـعه یافتـه، سـمن هـا بایـد یکـی از بهتـرین راه حل ها درجهت رشد و توسـعه بخـش هـای قابـل حمایـت کـه شـامل تـوده مـردم آن کشوراسـت داده باشـند.درجوامع پیشرفته ویا درحال توسعه یکی از بهترین راه حـل هـا ازسـوی سـازمان هـای مـردم نهـاد NGO) هـا) بـه دسـتگاه هـای دولتی تازه تاسیس ارائه مـی شـود ماننـد سـازمان میـراث فرهنگـی ، صـنایع دسـتی و گردشـگری. در ایـن بـین مـواردی وجود دارد که از سوی سازمان های مردم نهاد NGO) هـا) در راسـتای توسـعه پایـدار گردشـگری قابـل انجـام مـی باشـد. در آخر لازم بـه ذکـر اسـت کـه مردمـی بـودن NGO هـا و اینکـه حامیـان و همچنـین مخاطبـان آنـان طیـف وسـیعی از جمعیت مردمی را در برمی گیرد، بزرگترین امتیاز برای آن سـازمان هـا تلقـی شـده کـه بوسـیله آن مـی توانـد در گسـترده ترین سطح ممکن به یک طرح توسعه ای جامه عمل بپوشاند.
کلمات کلیدی : صنعت گردشگری، سازمان های مردم نهاد (NGO)، توسعه پایدار.
1
مقدمه
صــنعت گردشــگری کشــورجمهوری اســلامی ایــران پــس از انقــلاب اســلامی ایــران جمــع آوری و مجــددا" درسال پی ریـزی وسـازماندهی گردیـده اسـت و پـس از 20 سـال هنـوز تغییـری درتوسـعه صـنعت گردشـگری کشورصــورت نگرفتــه اســت و صــنعت گردشــگری کشــورجمهوری اســلامی ایــران دارای کاســتی هــای زیــادی است و نیاز به حمایت همـه جانبـه دارد و سـازمان هـای مـردم نهـاد کـه سـازمان حمایـت کننـده ، غیردولتـی ، غیرانتفاعی و غیرسیاسی اسـت؛ مـی توانـد درتوسـعه صـنعت گردشـگری کشـور نقـش اساسـی داشـته باشـد . حال چرا سازمانهای مـردم نهـاد ازصـنعت گردشـگری حمایـت نمـی کننـد ؟ آیـا راهکـار و پیشـنهادی ازسـوی سازمان های مردم نهاد به دولت شـده اسـت ؟ آیـا حمایـت قـانونی از صـنعت گردشـگری ازسـوی سـازمان هـای مردم نهـاد صـورت گرفتـه اسـت ؟ آیـا آمـاردقیقی ازتعـداد سـازمان هـای مـردم نهـاد بـا اهـداف گردشـگری درکشورویا دراستان وجوددارد؟ آیـا تعـداد سـازمان هـای مـردم نهـاد کـه حمایـت کننـده قـوانین گردشـگری ، ساختارســازمانی ، تشــکیلات گردشــگری باشددرکشــورویا دراســتان موجوداســت ؟پــس چــرا تــاکنون تغییــری دروضعیت صنعت گردشگری کشوربوجود نیامـده اسـت ؟ برطبـق نظریـه چـارلزکولی جامعـه شـناس آمریکـایی : روابط انسانی به دوگروه اولیه وثانویه تقسیم مـی شـوند کـه درگـروه اولیـه افرادبـه صـورت مسـتقیم و شخصـی بــا یکــدیگرارتباط دارنــد و یکــدیگررا مــی شناســند و گــروه دوم گروههــای اجتمــاعی هســتند کــه کــاملا" غیرشخصــی و غیرمســتقیم بــا یکــدیگرمرتبط هستندوبرحســب وظیفــه بــا یکــدیگرارتباط برقرارمــی کننــد ومانند ارگانیسم زنده عمل می کنند وایـن گـروه اجتمـاعی برحسـب وظیفـه اجتمـاعی ازطریـق وسـایل ارتبـاط جمعی مانند رادیو ، تلویزیون ویا مطبوعات با یکـدیگرارتباط برقرارمـی کننـد . پـس چـرا تـاکنون سـازمان هـای مردم نهاد ویا سمن ها مانند بهزیستی و یا هـلال احمـر ازطریـق وسـایل ارتبـاط جمعـی اقـدامی درجهـت بهبـود وضعی ت سازمان میراث فرهنگـی ، صـنایع دسـتی و گردشـگری برنداشـته اسـت و یـا پیشـنهادی درایـن جهـت به دولت نداده است ؟ آیا سازمان میـراث فرهنگـی ، صـنایع دسـتی و گردشـگری نیـاز بـه حمایـت نـدارد ؟ آیـا تاکنون پیشنهادی به دولت داده اند که اطلاع رسـانی نکـرده باشـد ؟ آیـا تـاکنون درزمینـه صـنعت گردشـگری فعالیتی و یا برنامه ایی داشته اسـت ؟ چـرا بایدتابـه امـروز شـاهد انـزوای صـنعت گردشـگری درکشـورجمهوری اسلامی ایران باشیم ؟
2
حمایت دولت از توسعه صنعت گردشگری در ایران
برنامهریزی توریستی ایران باید با شیوهای نظام یافته انجـام گیـرد و بـر اسـاس گـرایشهـای گذشـته، حـال و آینده استوار باشد. بررسی پدیدهها و شناخت شیوههـای تسـلط و شـرایط حـاکم بـر آنهـا در گذشـته، چگـونگی تحولات و دگرگونیهای آنها را طـی دورانهـای مختلـف نشـان مـیدهـد و در تعـین شـرایط فعلـی کمـکهـای مؤثری میکند. شناخت وضع موجود نیز با اتکاء بـه حقـایق عینـی منجـر بـه کشـف تنگناهـا، مشـکلات، موانـع، نیازها، امکانات و سایر موارد مشابه میشود و پس از تجزیـه و تحلیـل یافتـههـا بـا شـیوهای علمـی و مـنظم و بـا تکیه بر انعطافپذیری، پویایی و توجه بـه اولویـتهـا و رسـیدن بـه هـدفهـای نهـایی طـرح، تنظـیمیافتـه و بـا توجــه بــه زمانبنــدی، اجــرای آن صــورت مــیگیــرد.در برنامــهریــزی توســعه جهــانگردی ایــران ســاختار نظــام حکومتی با ایدئولوژی حاکم بر آن نقـش مهـم و بـهسـزایی دارد و توجـه بـه سیاسـتهـای کلـی دولـت در ایـن زمینه راهگشا خواهد بود.
سیاستگذاری در صـنعت جهـانگردی ایـران بـرای رسـیدن بـه هـدفهـای کلـی و عمـومی توسـعه اقتصـادی و اجتماعی کشور است، از این رو برنامهریزی کلی، بخشـی کـه در سـطوح بلنـد مـدت، میـان مـدت و کوتـاه مـدت برای این صنعت انجام میگیـرد، بایـد بـا دیگـر فعالیـتهـای اقتصـادی از جملـه صـنعت و کشـاورزی و خـدمات هماهنگی لازم را داشته باشد و از ساختار اقتصادی حاکم بر کشور تبعیت کند.
برنامهریزی برای توسعه صنعت جهـانگردی نیـز بـه دور از چنـین سیاسـتهـایی نیسـت، در ایـن رابطـه تشـکل های مردمی میتواند نقش عمدهای داشته باشـد و بـا همـاهنگی بخـش دولتـی و تبـادل نظرهـا در زمینـه مـالی و کارشناسی به رونق آن بیفزاید.
یکی از دلایل ضعف و نارسایی موجود در صنعت جهـانگردی ایـران در ایـن اسـت کـه تعـادلی بـین گـروههـای توریســتی کــه ســالانه از مرزهــای کشــور خــارج مــیشــوند و جهــانگردانی کــه از کشــورهای خــارج بــه ایــران می آیند، وجود ندارد. تعداد مسافرینی کـه بـرای گـذران اوقـات فراغـت بـه خـارج از کشـور مـیرونـد بـه طـور متوسط بیش از ده برابر جهانگردانی است که کشورهایشان را بـه مقصـد ایـران تـرک مـیکننـد. چنـین جریـانی بیانگر این واقعیت است کـه شـرایط لازم بـرای جلـب توریسـت بـه داخـل کشـور وجـود نـدارد و اولویـتهـای برنامه ریزی باید در جهت جلـب نظـر جهـانگردان بـرای مسـافرت بـه ایـران باشـد. بـرای بررسـی راه حـلهـای موجود در این زمینه باید از دیدگاههای مختلفـی بـه صـنعت جهـانگردی ایـران توجـه کـرد و بـرای هـر کـدام از آنها چارهاندیشی کرد و موانع را از سر راه برداشت.
3
نخستین نگرش بـه صـنعت جهـانگردی ایـران برخـورد سیاسـی بـا آن اسـت. دیـدگاه نظـام حکـومتی کشـور نسبت به این بخـش از فعالیـتهـای اقتصـادی چگونـه اسـت؟ چـه معیارهـایی را مـیپـذیرد و در اولویـت قـرار می دهد و تـا چـه حـدی بـرای آن ارزش قائـل اسـت؟ ایـن مسـأله از دو بعـد درون مـرزی و بـرون مـرزی قابـل بررسی است. شناخت خط مشی دولت در ارتبـاط بـا سیاسـتهـای خـارجی جهـانگردی و سیاسـتهـای داخلـی آن میتواند کمک مـؤثری در برنامـهریـزی باشـد و در صـورتی کـه متکـی بـر بنیادهـای اصـولی و اندیشـمندانه باشد، یقینا" سهم عمدهای را در توسعه جهانگردی ایران خواهد داشت.
نگرش دوم به صنعت جهانگردی ایـران برخـورد علمـی بـا آن اسـت و در ایـن مـورد توجـه بـه دو نکتـه حـائز اهمیت است. امر آموزش و پـژوهش و ضـعف و نارسـایی در یکـی از آنهـا مـیتوانـد مسـألهسـاز بـوده و مـانع از رشد و توسعه جهانگردی کشـور شـود. نگـرش سـوم بـه صـنعت جهـانگردی ایـران نیـز برخـورد اجرایـی بـا آن است. سیاستهای اجرایی به گونهای باید باشد که در کوتـاه مـدت بتـوان بـه نتیجـه رسـید. بـرای انجـام چنـین اقدامی لازم است تغییراتی در ساختار اداری مربـوط بـه امـور جهـانگردی صـورت پـذیرد و بـا تصـویب قـوانینی، موانع دسـت و پـا گیـر اداری را از سـر راه برداشـته و تسـهیلات لازم را بـرای انجـام تمـامی امـور فـراهم آورد. رواج و گسترش صـنعت جهـانگردی در ایـران کـه سـهم عمـدهای در توسـعه اقتصـادی کشـور خواهـد داشـت، امروز مبتنی اسـت بـر سـرمایهگـذاری در زمـان حـال بـه منظـور افـزایش درآمـد بیشـتر در آینـده و بهتـرین کوشش هر کشور و هر ملت برای بسـط و توسـعه اقتصـادی حجـم سـرمایهگـذاریهـای آن اسـت. از ایـن لحـاظ باید گفت هزینههای آموزشی، پژوهشـی و اداری بـرای توسـعه صـنعت جهـانگردی در ایـران هـم جنبـه مخـارج مصرفی دارد و هم جنبه سرمایهگذاریهـای تولیـدی کـه حاصـل و بهـره آن در آینـده آشـکار خواهـد شـد. چـرا که صنعت جهانگردی و مسافرت هنوز یکی از منابع مهم اشتغالزایی بـه حسـاب مـیآیـد، بـه طـوری کـه بـه ازای ورود هر گرشگر پنج شـغل جدیـد ایجـاد مـیشـود و صـنعتی اسـت کـه در کشـورهای فقیـر و ثروتمنـد مـورد توجه قرار میگیرد و توانسته یک نفـر از 9 نفـر را در سراسـر دنیـا اسـتخدام کنـد، بـه ویـژه جهـانگردی عـاملی جهت زنده نگه داشتن سنتها و آداب و رسـوم گذشـتگان و همچنـین راهـی بـرای تـنشزدایـی بـین کشـورها و ایجاد تفاهم، وفاق و صلح بینالمللی است.
گردشگری و جابه جایی انسانها ،علاوه بر تأثیرات عمیق فرهنگـی و روحـی بـه مثابـه پلـی قلمـداد مـیشـود که انسانهـا، سـرزمینهـا و ملـل مختلـف را بـه یکـدیگر مـرتبط مـیسـازد و موجبـات اسـتحکام و پیونـدهای اجتماعی ملتها را فراهم میسازد و در بسط و گسترش روابط جهانی نقش برجستهای را ایفا میکند.
دولت جمهوری اسلامی ایران همـواره از توسـعه صـنعت گردشـگری حمایـت مـی کنـد .گردشـگری نـه تنهـا یک کار اقتصادی، تجاری و عامل مـوثر در عرصـه سیاسـت و همچنـین یـک عامـل تـامین امنیـت پایـدار اسـت،
4
بلکه ماهیتا یک کار بسیار ارزشـمند فرهنگـی محسـوب مـی شـود امـروز دولـت جمهـوری اسـلامی ایـران کـه پرچمدار پیشرفت، صلح و امنیت برای همه ملـت هاسـت قویـا و عمیقـا از سـرمایه گـذاری در بخـش گردشـگری حمایت می کند و توسعه گردشگری را یک عمل اندیشمندانه در جهت بسط فرهنگ انسانی می داند .
حمایت دولت از سازمان های مردم نهاد فعال در زمینه گردشگری
چندی پیش سازمانهای بین المللی، ایـران را بـه دلیـل وجـود جاذبـه هـای فـراوان و تنـوع زیسـتی در رتبـه پنجم برخورداری از جاذبه های طبیعی قرار دادند.
ایران در جایگاه خوبی قرار گرفته اما این که تا بـه حـال چقـدر توانسـته اسـت گردشـگران داخلـی و خـارجی را به بازدید از طبیعت تشـویق کنـد موضـوع مهـم دیگـری اسـت. ظرفیـت هـای ویـژه طبیعـت ایـران بـه عنـوان انگیزه ای برای جذب مسافران می تواند نقطه اتکای صنعت گردشـگری ایـران شـود، امـا جـای تاسـف اسـت کـه تا به حال هیچ یک از این ظرفیت های طبیعـی بـه ثبـت جهـانی نرسـیده انـد. بـدیهی اسـت هـیچ توسـعه ای در صنعت اکوتوریسم رخ نمی دهد مگـر آنکـه مبتنـی بـر خصوصـیات محلـی و اسـتفاده از پتانسـیل هـای منـاطق باشد.
در این میـان نقـش تشـکل هـای غیردولتـی محلـی در توسـعه گردشـگری حـائز اهمیـت مـی باشـد. ایجـاد نمــودن و فعــال یــا توانمنــد ســاختن تشــکلهای محلــی در قالــب انجمــن هــا، کــانون هــای فرهنگــی مســاجد، شوراهای محلی متشـکل از اعضـای منتخـب روسـتا، نقـش عمـده و اساسـی در رونـق اقتصـادی منـاطق نمونـه گردشگری با استفاده ابـزار گردشـگری دارد.لازم بـه ذکـر اسـت پـیش درآمـد هرگونـه اقـدامی در ایـن زمینـه تامین امنیت گردشگران مـی باشـد کـه بـا برگـزاری کلاسـهای تـوجیهی و دوره هـای آموزشـی جهـت پرسـنل پاسگاه ها می تواند مستقیما توسط سازمان های متولی و یـا بـا همکـاری تشـکل هـای غیردولتـی کـه در زمینـه آموزش فعالیت نموده اند و نظارت بر حسن انجام کار توسط این سازمان ها انجام گردد.
در این راستا نقش دولت به عنوان بزرگترین مشوق و حامی تشکلهای مردم نهاد انکارناپذیر می باشد.
در سطح جهان تشکل های غیردولتی تجربیات مـوفقی در ارتقـاء گردشـگری داشـته انـد کـه از آن جملـه مـی توان به پروژه شهر تاریخی دویرت در جنوب تونس اشاره نمود.
دویرت شهری باستانی با طبیعت گرم و خشک می باشد کـه قـدمت آن بـه هـزاران سـال پـیش بـر مـی گـردد. تشکل غیردولتی به اسم اختصـاری ASNAPED بـه منظـور احیـاء اقتصـاد و روش زنـدگی، حفاظـت از محـیط زیست و به دلایل تاریخی باستان شناسی و فرهنگـی فعالیـت خـود را در دویـرت آغـاز نمـود. اولـین هـدف ایـن
5
تشکل حفظ مهمترین بخشـهای شـهر باسـتانی ماننـد مسـجد، آب انبارهـای قـدیمی، و غارهـای عصـر حجـر در مجاورت آن بود.
نقش تشکل در این برنامه مشخص نمـودن منـابع مـالی، جمـع آوری سـرمایه و هـدایت امـور اجرایـی پـروژه و به عنوان رابط و میانجی بین اعضای مختلـف پـروژه نظیـر جمعیـت محلـی، اختیـارات دولتـی، تشـریک مسـاعی تشکل ها و سازمان ها، بنگاه های پولی و وقف کنندگان می باشد.
از طرفی تشکل تلاش هایی در جهت متقاعـد سـاختن یونسـکو بـه ثبـت دویـرت بـه عنـوان یـک اثـر جهـانی نموده است و مقامات دولتی منطقـه را ترغیـب بـه مداخلـه و حمایـت از روسـتا از طریـق گنجانـدن آن در بسـته تورهای گردشـگری نمـوده اسـت. از دیگـر تـلاش هـای تشـکل ایجـاد تنـوع در منـابع درآمـدی منطقـه نظیـر توسعه اکوتوریسم می باشد.
اجــرای پــروژه موجــب ارتقــاء جاذبــه هــای گردشــگری فرهنگــی و طبیعــی منطقــه گردیــده و نقــش تشــکل غیردولتی ASNAPED در این میان الگـوی مناسـبی بـرای نحـوه مشـارکت و فعالیـت تشـکل هـای غیردولتـی در راه اندازی پروژه های مشابه در دیگر مناطق روستایی هدف گردشگری در جهان ارایه میدهد
