بخشی از مقاله
سلامت عمومي معلمين
مقدمه
آينده هر تمدن و فرهنگي را انديشه پر توان و سالم معلمان رقم مي زند. تأثير انکارنا پذير معلم بر متعلم از جمله مباحث مطرح دنياي تعليم و تربيت است. معلمان به عنوان منبع و امکانات جزء منابع اساسي جامعه محسوب مي شود و عملکرد منابع انساني تحت تأثير عوامل متعددي است که يکي از مهمترين آنها سلامت رواني يا ميزان بهداشت رواني فرد است.
در پژوهش حاضر تقريبا تمامي مراحل استانداردسازي يکي از پرسش‌نامه‌هاي بسيار معتبر ويژهء سنجش سلامت کلي که قبلا در 70 کشور دنيا براي سرند اختلالات رواني گروههاي مختلف بکار گرفته شده، بر روي 751 نفر از دانشجويان دوره‌هاي کارشناسي دانشگاه تربيت معلم انجام شده است . ابزار اين پژوهش را پرسشنامهء 28 ماده‌اي سلامت عمومي (GHQ-28) که توسط گلبرگ و هيلر از طريق اجراي روش تحليل عاملي بر روي فرم بلند آن طراحي گرديده تشکيل مي‌دهد. مؤلفه‌ها يا مقياسنهاي فرعي اين پرسشنامه را علائم
جسماني، علائم اضطراب و اختلال خواب ، اختلال در کنش اجتماعي، و علائم افسردگي اساسي تشکيل مي‌دهند. براساس محاسبات انجام شده ضريب هماهنگي دروني مقياسها (در فرم فارسي) بين 0/79، تا 0/91 و براي کل مقياس برابر با 0/83 با خطاي استاندارد 5/848 برآورد شده است . ضريب اعتبار اسپيرمن - براون برابر با 0/84 برآورد گرديده است . تحليل آماري مواد نشان داد که تقريبا تمام سؤالها در اعتبار کل پرسشنامه سهيم بوده و با کل مجموعه همبستگي نسبتا قوي دارند. ضرايب همبستگي سؤالها با متغيرهاي ملاک که
از برخي مقياسهاي تشکيل دهندهء فهرست تجديدنظر شده 90 ماده‌اي نشانگر باليني موسوم به SCL-90-R انتخاب شده بود در حد نسبتا مطلوب و حاکي از سهم اغلب سؤالها در روائي ملاکي آزمون بود. مقادير ضريب همبستگي دو متغيري نمرات مربوط به مقياسهاي تشکيل‌دهنده GHQ-28 و SCL-90-R بين 0/65 تا 0/71 و بين نمرات کل دو پرسشنامه که نشان‌دهندهء روائي تفاوتي آنهاست برابر با 0/82 برآورد شد. دامنهء تغييرات ضرايب همبستگي متقابل بين نمرات مقياسهاي تشکيل دهنده GHQ-28 بين +0/46 تا +0/70 قرار دارد.
اين نتيجه با تحقيقات داخل و خارج از کشور بسيار مشابهت دارد. براي تعيين روائي سازه و مؤلفه‌هاي تشکيل دهندهء پرسشنامه از روش تحليل مؤلفه‌هاي اصلي با چرخش به شيوهء نرمال شده و ريمکس استفاده شد. نتيجهء اين محاسبات حاکي از اشباع مقياس از چهار عامل معنادار و مهم باارزش ويژه بزرگتر از (1) بود. مقدار تبيين شده واريانس کل آزمون براي عاملهاي يکم تا چهارم قبل از مرحلهء چرخش به ترتيب برابر با 37/7 درصد، 7/9 درصد، 6/1 درصد، 4/3 درصد (جمعا برابر با 56 درصد) است . درصد پوشش واريانس مشترک متغيرها
توسط عاملهاي يکم تا چهارم برابر با 67/4 درصد، 3/9 درصد، 3/1 درصد، و 2/1 درصد است . نتيجهء نهايي مربوط به مشخصه‌هاي آماري مواد آزمون (پس از مرحلهء چرخش به شيوهء نرمال شده و ريمکس)، حاکي از همبسته بودن چهار خوشه هفت‌تايي از سؤالها با عاملهاي چهارگانه است . مشابه بودن اين نتيجه با يکي از پژوهشهاي خارجي که توسط سازندهء اين پرسشنامه صورت گرفته، امکان نامگذاري عاملهاي استخراج شده منطبق با شيوهء آنان را فراهم نمود. مطالعهء جداگانه‌اي که روي 45 نفر از مراجعان يکي از مراکز خدمات مشاورهء
دانشگاهي با استفاده از نمرات ارزيابان باليني آن مرکز، صورت گرفت حاکي از آن بود که نمرهء 23 به عنوان بهترين نقطهء برش براي تفکيک دانشجويان سالم از غيرسالم انتخاب گردد. شاخصهاي روائي آزمون براي اين نقطهء تفکيک ، شامل حساسيت ، ويژگي کارايي، و اشتباه طبقه‌بندي به ترتيب برابر با 83 درصد، 76 درصد، 80 درصد، و 20 درصد برآورد گرديد. به موجب آزمون غيرپارامتري من - ويتني مي‌توان گفت که بين مجموع رتبه‌هاي دو گروه دانشجويان پسر و دختر در مؤلفه‌هاي GHQ تفاوتي وجود ندارد. نتيجهء آزمون تحليل واريانس رتبه‌اي
يکراهه، نشان مي‌دهد که بين دانشجويان 5 دانشکده مورد بررسي از لحاظ رتبه در سه متغير علايم جسماني، افسردگي اساسي و سلامت عمومي تفاوتي وجود ندارد، اما از لحاظ ميزان اضطراب و اختلال در کنش اجتماعي بين آنها تفاوت وجود دارد. در مورد نرم‌يابي مقياس GHQ-28 بر روي گروه 751 نفري دانشجويان، بواسطه عدم تقارن و انحراف بيش از حد شکل توزيع نمره‌ها از خم نرمال (در تمامي بخشها و کل آزمون) مجاز به تبديل خطي نمره‌ها نبوده و به محاسبه رتبه درصدي براي نمره‌هاي خام اکتفا گرديده است .
پژوهش حاضر براي بررسي وضعيت بهداشت رواني و همه گيرشناسي اختلالات رواني و درمعلمان زن و مرد استان اصفهان در هر سه دورهي آموزش ابتدايي، راهنمايي، متوسطه و پيش دانشگاهي طراحي و اجرا شده است.
اهداف پژوهش
1- تعيين وضعيت بهداشت رواني معلمان استان اصفهان در سال تحصيلي80 ـ79 .
2- تعيين رايجترين اختلال هاي رواني در بين معلمان استان اصفهان در سال تحصيلي80 ـ79.
3- تعيين رابطه بين ميزان اختلالهاي رواني در معلمان با متغيرهاي جمعيت شناختي آنان.
سئوالهاي پژوهش
1- وضعيت بهداشت رواني ( سلامت رواني ) معلمان با توجه به متغيرهاي جمعيت شناختي سن ، جنس ، وضعيت تأهل، تعداد فرزند، نوع مسکن ، شغل همسر، رشته و مدرک تحصيلي ، دوره تدريس ، سابقه کار، فاصله از محل كار, شغل دوم ، منطقه محل کار از نظر برخورداري يا محروميت از امکانات رفاهي ، چگونه است؟
2- رايجترين اختلال هاي رواني در بين گروه مورد مطالعه کدامند؟
3- سهم هر کدام از متغيرهاي جمعيت شناختي در اختلالات رواني چقدر است؟
متغيرهاي پژوهش
متغيرهاي جمعيت شناختي شامل (سن، جنس، وضعيت تأهل ، تعداد فرزندان، شغل همسر، نوع مسکن، رشته و مدرک تحصيلي، سابقه کار، دوره تدريس، شغل دوم، منطقه محل کار از نظر برخورداري يا محروميت از امکانات رفاهي ) و بهداشت رواني يا سطح سلامتي، انواع اختلالهاي رواني به شرح راهنماي تشخيص و آماري اختلالهاي رواني و انجمن روانپزشکي آمريکا ( چهارمين تجديد نظر 1994) ، متغيرهاي مورد مطالعه پژوهش هستند.
جامعه و نمونه آماري و روش نمونه گيري
الف) جامعه آماري: کليه معلمين زن و مرد استان اصفهان در نواحي و مناطق 39 گانه آموزش و پرورش در دوره‌هاي ابتدايي ، راهنمايي، متوسطه و پيش دانشگاهي جامعه آماري پژوهش حاضر را تشکيل مي دهند که طبق آمارهاي موجود در سال تحصيلي80 ـ79 حدود 42332 نفر مي باشند.
ب) نمونه و روش نمونه گيري: گروه نمونه اين پژوهش را1647 نفر معلم زن و مرد تشکيل مي دهند که با استفاده از روش نمونهگيري تصادفي طبقهاي خوشهاي چند مرحلهاي انتخاب شدهاند. ابتدا کليه مناطق و نواحي 39 گانه آموزش و پرورش به سه بلوک برخوردار، نيمه برخوردار و محروم تقسيم شدند، سپس از هر بلوک به طور تصادفي 5 ناحيه و جمعاً 15 ناحيه و منطقه انتخاب شدند. نواحي و مناطق انتخاب شده شامل : نواحي1و2و3و4و5 آموزش و پرورش شهر اصفهان و شاهين شهر ( مناطق برخوردار ) مبارکه , ميمه ، دهاقان ، جلگه و ناحيه جي (نيمه برخوردار)
فريدون شهر، چادگان، مهردشت و بن رود (مناطق محروم) است. در مرحله بعد از هر ناحيه يا منطقه با احتساب نسبتهاي هر دوره آموزشي ، آموزشگاهها و از هر آموزشگاه به طور تصادفي افراد انتخاب شدند.
ابزار جمع آوري اطلاعات و روش تجزيه و تحليل دادهها
براي گردآوري اطلاعات جمعيت شناختي افراد گروه نمونه ، از پرسشنامه محقق ساخته بسته پاسخ استفاده شده است. همچنين براي تعيين وضعيت بهداشت رواني افراد گروه نمونه تست سرندي سلامت عمومي GHQ28 و براي تشخيص اختلالات رواني چک ليست TPS و مصاحبه باليني به کار گرفته شده است.
دادههاي پژوهش با استفاده از آماري توصيفي ، جداول و نمودارها و آمار استنباطي روش هاي رگرسيون چند گانه و تحليل تمايزات ، مجذور خي و آزمون t براي گروههاي مستقل ، تجزيه و تحليل شدند.
