بخشی از مقاله
چکیده
پدیده ی گردشگری امروزه گستره جهانی یافته است. این خود ناشی از توسعه ی نواوری تکنولوژیکی و گسترش همه جانبه سرمایه داری در عصر کنونی است. گردشگری در چنین وضعیتی، جابه جایی وپویایی انسان ها راسبب شده و در یک کستره ی جهانی به عنوان پدیده جغرافیایی - اجتماعی مفهوم ارتباط با دیگر فرهنگ ها را در مکان های مختلف پدید اورده است.
در این بین، شهر ها در بردارنده ی مراکز مهم اقتصادی، علمی، تفریحی، ورزشی، زیارتگاهی، تاریخی، فرهنگی، پزشکی وغیره هستند و افزون بر این موارد از جاذبه های طبیعی - اکوتوریسم - نیز بهره مندند. شهر سرعین نیز با دارا بودن تاریخ کهن خود و جاذبه های طبیعی ودیگر مزایا می تواند به عنوان یک شهر توریستی در استان اردبیل ایفای نقش کند
در این پژوهش ضمن بررسی گردشگری شهری بهعنوان یکی از عوامل موثر و محرک در افزایش و ارتقای کارآفرینی و در نهایت توسعهی اقتصادی، مزایا و منافع توسعهی گردشگری در اقتصاد شهر مورد بررسی قرار گرفته است. از مزایا و منافع گردشگری شهری در اقتصاد شهر میتوان به مواردی از قبیل معرفی کالاها و خدمات محلی، ایجاد اشتغال، افزایش درآمد و بهبود استانداردهای زندگی، بهبود زیرساختهای اصلی، نوسازی مراکز تاریخی و ... اشاره کرد.
در این پژوهش ضمن تحلیل گردشگری شهری به عنوان یکی از انواع پویای گردشگری و عامل موثر بر عملکرد اقتصادی تشریح شده است. سپس در آمدها، محصولات و خدمات قابل ارائه در گردشگری شهری، استخراج شد و به عنوان محرکهای کارآفرینی در دو گروه اصلی قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان می دهد: که شهر سرعین در استان اردبیل با توجه به دارا بودن موقعیت محیطی وجود منابع سرشار طبیعی، انسانی، جاذبه های تاریخی و درمانی توانمندی های لازم را در زمینه گسترش صنعت گردشگری داشته که با سیاست گذاری مناسب می توان، با استفاده از این صنعت گامی موثر در زمینه توسعه اقتصادی و کار آفرینی شهری برداشت اما این برنامه ریزی باید دقیق و کارآمد صورت گیرد.
-1 مقدمه
از مهم ترین مسایلی که در دهه های اخیر باعث توسعه و پیشرفت شهرهای کوچک و بزرگ گشته، رشد جمعیت و توسعه شهرنشینی می باشد . شهرها با امکانات و خدماتی که ارایه می دهند، همواره پذیرای افرادی بوده اند که بدان ها وارد می شوند. شهر با ارایه خدمات مطلوب و در خور، بستر مناسبی برای فعالیت های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی انسان ها فراهم می آورد. شهر همچنین با ارایه فعالیتهای خدماتی مانند امکانات پذیرایی و فراغتی زمینه پیشرفت و توسعه گردشگری را فراهم می کند . - Timothy,2005 - عرصه جدیدی که در عصر حاضر افق های تازه ای را برای توسعه شهری و نیز محیط زیست پایدار فراهم آورده و یکی از ارکان اصلی مورد توجه و اقبال برنامه ریزان می باشد.
کاربران شهری اعم از ساکنان و بازدیدکنندگان آن یک تفسیر فرهنگی از محیط فیزیکی بر اساس تجارب و وابستگی شخصی دارند . - Aylin orbasll,2000 - شهرها و گردشگری دارای روابط مکملی هستند چرا که همه انواع گردشگری به نوعی به کانون ها و خدمات شهری نیازمند می باشند. بنابراین در هر گونه برنامه ریزی برای توسعه و ترقی گردشگری باید به توانمندی کانون های شهری در ارایه خدمات - مستقیم و غیر مستقیم - نیز توجه شود.
نظر کریستالر مبنی بر اینکه ساکنان شهرها در جستجوی گذران اوقات فراغت به سمت حومه ها می روند، تا اواسط دهه 1980 مورد اجماع اکثر محققان بوده است. از طرف دیگر امروزه به طور فزاینده ای به دلیل پذیرش حجم وسیعی از گردشگران توسط شهرهای بزرگ، گردشگری شهری جایگاه قابل توجهی در میان حوزه های مختلف گردشگری یافته است
امروزه بخش وسیعی از ادبیات گردشگری به نتایج اقتصادی و نقش مثبت آن در ایجاد اشتغال و فرصت های جدید متمرکز می شود و از سایر ابعاد مورد بی مهری و غفلت واقع شده که دو مورد از مهم ترین آنها را می توان به شرح زیر برشمرد: اول اینکه اکثر کسانی که در حوزه گردشگری تحقیق می کنند، ماهیت شهری چنین فعالیتی را کمتر مورد توجه قرار می دهند و دوم آنکه به علت ماهیت فضایی گردشگری، ظاهر فیزیکی آن بدون توجه به اثرات فرهنگی و زیست محیطی آن مطالعه می گردداین موضوع نشان دهنده این است که گردشگری در شهرها بررسی می شود نه گردشگری شهری
-2 روش پژوهش
روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلی و پیمایشی است به این خاطر که تصویری از وضع موجود ارائه می دهد و پیمایشی از این جهت که با گردآوری اطلاعات از جامعه آماری می پردازد و با بهره گیری از روش محاسبه ای نتایج مربوطه ارائه می گردند، جامعه آماری این پژوهش مرکز آمار ایران و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری بوده و نمونه مورد استفاده در این پژوهش شهر سرعین در استان اردبیل می باشد.
-3 بررسی مفاهم و مبانی نظری
-1-3 واژه شناسی گردشگری
گردشگری، معادل فارسی واژه توریسمٍدر زبان های انگلیسی، فرانسه و آلمان است. ریشه این واژه "توریسم" است که از دو بخش تشکیل شده است: "تورَ"به معنای سفر، گشت، مسافرت، سیاحت، و "ایسم ُ "پسونی که اشاره به مکتب یا اندیشه فلسفی، مذهبی، سیاسی، ادبی و غیره دارد. بنابراین توریسم یعنی مکتبی که پایه فکری آن سیاحت و گردشگری است
در متون فارسی، معادل های گوناگونی برای واژه توریسم آمده است مانند گردشگری، جهانگردی، سیاحت، تفریح و حتی ایرانگردی. با در نظر گرفتن ابعاد مختلف به نظر می رسد که بهترین گزینه ممکن واژه »گردشگری« است
-2-3 گردشگری شهری
اگرچه شهرها عمری به قدمت تمدن بشریت دارند اما شکوفایی گردشگری شهری همزمان با ظهور اقتصاد اطلاعات است - - Howie, 2003p:53 اگر تا چندی پیش گردشگری شهری تنها نتیجه جابجایی جمعیت بود امروز شهر تبدیل به یک مرکز فرهنگی شده است جایی برای آرامش، مکانی برای خرید، دیدار دوستان و گذراندن اوقات فراغت
تعریف جامعی از گردشگری شهری وجود ندارد. اصطلاح گردشگری شهری فعالیتهای گردشگری را توصیف میکند که در مناطق شهری رخ میدهد و شامل تعامل گردشگران با محیط شهری است. اهداف گردشگران از نواحی شهری، طیف وسیعی از جمله اهداف تجاری، شرکت در کنفرانسها، گذراندن اوقات فراغت و علایق خاصی همچون رویدادهای ورزشی، آموزشی یا فرهنگی را دربرمیگیرد
میتوان گفت گردشگری شهری تنها شکلی از گردشگری نیست بلکه بخشی از ویژگی های سنتی زندگی شهر است
گردشگری شهری در کشورهای فرانسه، آلمان، انگلیس، سوئد و کشورهای اروپای مرکزی سهم بازار بیشتر و در کشورهای اسپانیا، پرتغال، یونان و دیگر مقاصد گردشگری سهم کمتری دارد. در اروپا به علت ظرفیت بالای اقامت، گردشگران شبهای زیادی را در لندن، پاریس، رم، وین، برلین - گردشگری تجاری و فرهنگی - و بارسلونا سپری میکنند
درحال حاضر بخش عمده ای از گردشگری شهری مربوط به شهرهای پست مدرن است، شهرهایی که با تاکید بر مناظر، اعتبار و آوازه و شیوه زندگی خود در حال رشد هستند
اشکالی از گردشگری در محدوده ی شهری با اهمیت خاص اقتصادی در این حوزه عبارتند از: گردشگری فرهنگی، گردشگری تجاری، گردشگری خرید، گردشگری ورزشی، ملاقات با بستگان و دوستان و ... یکی از مهمترین انواع آن نیز گردشگری تفریحی است که در آن، هدف، گردش و اقامت در آخر هفته است
وجود چشمههای معدنی و مکانهای خاصی در شهرها شکل دیگری از گردشگری - گردشگری سلامت - را ایجاد کرده که سهم قابل توجهی در افزایش جذابیت این شهرها دارد. بنابراین میتوان گفت شهر با داشتن چنین مزایای رقابتی و بسیاری از جذابیتهای فرهنگی و تاریخی، مجموعهای از فرصتهای گردشگری است.
در تعریفی که از وندِنبرگ، وندربُورگ و وندرمییر - 1995 - در مورد مفهوم محصول گردشگری ارائه شده، فاکتورهای موثر در جذابیت مقاصد گردشگری، معرفی شده است. عناصر اساسی ترکیب منحصربفردی از جذابیتها ارائه میکنند که قدرت جذب گردشگر به آن مقصد را دارد. از جمله عناصر اساسی عبارتند از:
.1 امکانات فرهنگی- هنری: موزهها و گالریهای هنری، تئاتر و سینما، سال کنسرت، مراکز کنوانسیون، نمایشگاهها
.2 امکانات ورزشی
.3 امکانات سرگرمی: کلوپهای شبانه، کازینوها، رویدادهای سازمان یافته وفستیوالِ
.4 موقعیت شهر: خیابانهای تاریخی، ساختمانهای جالب، مجسمهها و آثار تاریخی قدیمی، جلوههای آبی، نواحی سرسبز
-5 در ایران چنین مراکز تفریحی وجود ندارد. البته در قالب کشورهای اسلامی و مقید به اصول مذهبی حسب فرهنگِ قالب، مراکز تفریحی متناسب با مذهب و فرهنگ جامعه تعریف شده است. بنابراین چنین مواردی با توجه به فرهنگ باید بومی سازی شود.
