بخشی از مقاله
چکیده
هر ساله بخش عظیمی از اعتبارات و منابع مالی کشور، صرف سرمایه گذاري در پروژه هاي بزرگ عمرانی و زیر بنایی می شود . تونلسازي به عنوان یکی از زیر بناهاي اصلی توسعه کشور همواره با ریسک هاي مختلفی روبرو می باشد یکی از بزرگترین مشکلات مدیران پروژه ها، شناسایی ریسک ها و تجزیه و تحلیل آن هاست که باعث کاهش راندمان و گاهی عدم موفقیت در به پایان رساندن پروژه می شود، بدین منظور باید ابزارهاي تصمیم - که قادر به شناسایی و آنالیز ریسک هستند- ایجاد و توسعه داده شوند.روش هاي زیادي براي شناسایی ریسک ارائه پشتیبانی شده اند یکی از این روش ها استفاده از ساختار شکست ریسک می باشدکه چارچوبی سلسله مراتبی ازمنابع بالقوه ریسک پروژه را فراهم می کند. در این تحقیق به معرفی جامع ریسک هاي پروژه هاي تونل سازي به روش ساختار شکست ریسک ( RBS) پرداخته شده است.
کلمات کلیدي: پروژه هاي تونل سازي ، ساختار شکست ریسک (RBS)، شناسایی ریسک،ارزیابی ریسک
1. مقدمه
یکی از فعالیت هاي کشور هاي در حال توسعه براي ساخت زیربناهاي اقتصادي خود، اجراي طرح هاي عمرانی زیر بنایی است که سالانه بخش عمده اي از بودجه کشور را به خود اختصاص می دهد و لذا برنامه ریزي اصولی در خصوص این طرح ها از ملزومات و ضروریات بوده تا بتوان کمترین نسبت هزینه به بهره وري را از آن استحصال نمود.
هر سازه مهندسی از جمله یک تونل زیر زمینی باید پاسخگوي اهداف و کارکردهاي تعریف شده خویش بوده و در دوره طراحی و ساخت داراي شرایط ایمن و اقتصادي خاص خود باشد .مدیریت ریسک به عنوان یک دید مهندسی و شرایطکاملاٌ مطلوب ارزیابی شده است. [1 ] پروژههاي تونل سازي به دلیل عدم قطعیت هاي مرتبط با آن همواره با درصد بالایی از ریسک همراه می باشد .در یک پیمایش جهانی در خصوص پروژه هاي تونل سازي افزایش 30تا 50 درصدي در زمان و هزینه ها به علت مدیریت ناقص، و اشتباه گزارش شده است.[ 2 ]
به عنوان مثال خط تونل Jubilee لندن، رشد هزینه اي معادل % 67 ، خطوط مرکزي بستون % 100 وتونل مانش % 80 به همراه داشته است، مثالهایی از اشتباهات فنی مانند : فروریختن تونل در متروي مونیخ ( ( 1994 ، تونل یورگ شایر انگلیس 5544 میلیون دلار خسارت به همراه داشته اند.[3]
از این رو ارزیابی ریسک یکی از ارکان مدیریت ریسک بوده و باتوجه به ماهیت نامطمئن پروژه هاي تونل سازي و لزوم صرف بهینه منابع داراي اهمیت زیاد است. هدف از ارزیابی ریسک،اندازه گیري ریسک ها بر اساس شاخص هاي مختلف از قبیل میزان تأثیر واحتمال وقوع می باشد.[4]هر نوع تکنیکی جهت ارزیابی ریسک باید با ایجاد روشی مناسب براي شناسایی و طبقه بندي ریسک هاي خاص هر پروژه آغاز شود. یکی از بهترین روش ها جهت شناسایی و طبقه بندي ریسک ها ایجاد یک ساختار شکست ریسک می باشد.
١دانشجوي کارشناسی ارشد مهندسی و مدیریت ساخت ٢عضو هیأت علمی دانشگاه فنی حرفه اي
١
دومین همایش ملی پژوهش هاي کاربردي در »مهندسی عمران، معماري و مدیریت شهري«
nd National Conference on Applied Researches in Civil engineering, Architecture and Urban planning٢
2. مدیریت ریسک درطرح هاي تونل سازي
راهنماي مدیریت ریسک انجمن جهانی تونل نیز انواع ریسک را بر اساس فازهاي پیشرفت یک پروژه تعریف کرده و مدیریت تمامی ریسک هاي پروژه را مد نظر قرار داده است در این راهنما تاکید عمده بر روي حوزه مدیریت ریسک هاست .به این معنی که در هر مرحله کدام یک از نهاد هاي در گیر در پروژه (کارفرما یا پیمانکار)مسئول مدیریت ریسک ها می باشند .شناخت ریسک هاي مراحل طراحی و ساخت، مرحله ضروري پروژه می باشد که باید در ابتدا انجام گرفته و براي آنکه مرجع مناسبی براي تمام گروه ها(صاحبان، طراحان، شرکت بیمه گذار و طرفین قرار داد) ایجاد شود یک سیاست ریسک باید توسط صاحبان پروژه پایه ریزي شود که شامل دامنه کاري، نقاط هدف ریسک و استرتژي مدیریت ریسک می باشد.[5]
فاز طراحی اولیه: براي موثر واقع شدن مدیریت ریسک در پروژه هاي تونل سازي ضروري است که هر چه زودتر حتی در مراحل مطالعات امکان سنجی و یا در طول مراحل اولیه طراحی، اعمال گردد و این نکته که موفقیت و موثر بودن اجراي مدیریت ریسک به کیفیت شناسایی ریسک ها و همکاري و دخالت و همفکري فعال طرفین بستگی دارد شایان توجه است، زیرا مدیریت ریسک تنها با اعمال مراحل و فرآیند ها و سیستم هاي از پیش تعیین شده بدست نمی آید بلکه در خلال سمینار ها و نشست ها که اهمیت و ویژگی هاي آن براي سازمان محقق گشته می باشد.
• سیاست گذاري ریسک:
در این مرحله مسئولیت سیاست گذاري ریسک هاي و استفاده از ابزار ارزیابی ریسک بر عهده صاحب پروژه است.
• معیار هاي پذیرش ریسک:
مراحل و نکات واقع در سیاست تعیین شده توسط صاحبان باید به معیارهاي پذیرش ریسک ترجمه شود تا در فرایند هاي ارزیابی ریسک مورد استفاده قرار گیرد که می تواند شامل:
• معیار هاي پذیرش ریسک براي استفاده در ارزیابی کیفی ریسک
• معیار هاي پذیرش ریسک براي استفاده در ارزیابی کمی ریسک
فاز بررسی قرارداد :
• نیازمندي هاي موجود در اسناد
• ارزیابی ریسک در برآوردها
• موارد خطر آفرین در قرارداد
