بخشی از مقاله




چكيده

در تاريخ 19 اسفند سال 1386 در منطقه آرينشهر واقع در 45 كیلومتري شمال بیرجند زمینلرزهاي به بزرگي ML=5/1 به وقوع پیوست. در مدت هشت روز بعد از رخداد لرزه اصلي بیش از 100 پس-لرزه به ثبت رسیده است. ابتدا گسل سده با روند N76 به عنوان سرچشمه اين زمینلرزه معرفي شد. اما توزيع پس لرزهها در گسترهاي بیضوي شكل به وقوع پیوسته كه منطبق بر گسل سده نميباشند. محور بزرگ بیضوي گستره پس لرزهها )N120( تقريباً عمود بر روند گسل سده واقع شده است.

بر اساس شواهد ريختزمینساختي ـ نوزمینساختي، توزيع پس لرزهها و تفسیر دادههاي هوامغناطیس بیان گر گسل پنهان به موازات محور بزرگ بیضوي گسترش پس لرزهها ميباشد. اين گسل پنهان به نام گسل قیصار معرفي ميگردد.

واژههاي کلیدي: آرينشهر، زمین لرزه، گسل پنهان، مغناطیس هوايي

مقدمه

در منطقه آرينشهر )واقع در 45 كیلومتري شمال بیرجند( زمینلرزه اصلي ساعت 7:21 دقیقه و 6 ثانیه )به وقت محلي( مورخ 19 اسفند ماه سال 1386 با بزرگي ML= 5/1 رخ داد. پس لرزه هاي اين زمینلرزه در مدت 8 روز در گسترهاي مستطیل شكل به وسعت حدود 2100 كیلومتر مربع )با موقعیت جغرافیايي58°45′ تا 59°32′ خاوری و 33°03′ تا 33°29′ شمالی( توزيع يافتهاند. توزيع غالب اين پس لرزهها در يك محدوده بیضوي با راستاي غالب قطر بزرگ شمالغرب ـ

جنوبشرق مي باشد. نزديك ترين گسل معرفي شده در نقشههاي زمین شناسي به رومركز اين زمینلرزهها، گسل سده با روندN76


و سازوكار امتدادلغز چپگرد ميباشد. تصور اولیه بر اين بود كه سرچشمه لرزهاي اين زمینلرزه ها گسل سده است. اين در حالي است كه توزيع رومركز پس لرزها فقط در يك منطقه باريك با گسل سده فصل مشترک نشان ميدهند. بر اين اساس اين مطالعه برای بررسی رابطه بین توزيع پس لرزهها با گسل سده، مطالعه ساير گسل ها در منطقه سرچشمه و نقش دگرريختيهاي زيرسطحي در وقوع زمینلرزهها صورت گرفته است.

پهنه مورد مطالعه در ايالت ساختاري سیستان و بخشي از لوت شمالي واقع شده است. اين منطقه به مركزيت شهر آرينشهر با مختصات جغرافیايي 59°14′ شرقی و 33°19′ شمالی در 45 كیلومتري شمالغرب بیرجند واقع گرديده است )شكل.)1

* نويسنده مرتبط

57

شناسایی گسل های پنهان لرزه زا به کمک شواهد ریخت شناسی ...

هدف از انجام اين تحقیق شناخت سرچشمههاي لرزه زا در منطقه آرينشهر است كه در واقع تعیین علت توزيع رومركز زمینلرزههاي به وقوع پیوسته در منطقه آرينشهر با راستاي شمالغرب ـ جنوبشرق مي باشد.

با توجه به لرزهخیز بودن شرق ايران، بررسيهاي لرزهزمین ساختي زيادي در اين بخش از فالت ايران صورت گرفته است. علیمي و خطیب )1385( سرچشمه هاي لرزه زا در گستره بیرجند را بررسي و معرفي نمودند ولي به سرچشمه لرزهاي خطي با راستاي شمالي ـ جنوبي در منطقه آرين شهر اشاره ای نكردهاند.

(Berberianetal., 2000) همراهي گسلهاي راستالغز شمال ـ جنوب با گسل هاي راندگي شمال باختر ـ جنوب خاور در زمینلرزه 1994 سفیدابه در پهنه سیستان و Walker and Khatib,2006 نحوه توزيع گسل هاي فعال در منطقه بیرجند را نتیجه فعالیت گسل هاي موجود در پوسته اين مناطق مي دانند. لذا بررسي تأثیر متقابل گسلها و نقش آن در ايجاد مناطق فشاري

اهمیت ويژه اي پیدا مي كند.

اسماعیل زاده و خطیب )1386 ( با استفاده از دادههاي مغناطیس هوايي، گسل هاي پنهان در دشت زابل را شناسايي و معرفي نمودند.
استفاده از اليه های اطالعاتی رقومی شده در سیستم اطالعات جغرافیايی و تعريف نسبت های وزنی مناسب برای هر كدام از اليه ها در تلفیق اطالعات به منظور دستیابی به نتايج قابل اعتماد جهت بررسي زمین ساخت پويا در يك منطقه مفید می باشد. در اين تحقیق، استفاده از قابلیت فیلترگذاري1 نرمافزار ERMapper بر روي تصاوير ماهواره اي، ريختزمینساخت منطقه مطالعاتي بررسي و سپس در محیط GIS رقومي شده است. در مرحله بعد محل رومركز زمینلرزهها در محیط GIS پیاده گرديده است. با تلفیق اين دو اليه رقومي و بررسي روند آنها، عدم تطابق بین توزيع رومركز زمینلرزهها2 با گسلهاي سطحي منطقه مشاهده شده است و در نتیجه استفاده از دادههاي مغناطیس هوايي3 جهت مطالعه دگرريختيهاي زيرسطحي در نظر گرفته شده است. به كمك نرم افزار Geosoft ، تصحیحات و پردازش الزم بر روي داده هاي مغناطیسهوايي اعمال گرديده است. با تلفیق نتايج پردازشهاي مختلف گسل هاي پنهان4 منطقه مورد شناسايي قرار گرفته اند. تفسیر نهايي از منطقه آرينشهر با هم پوشاني اليههاي رقومي گسلهاي پنهان و رومركز زمینلرزه ها در محیط GIS، صورت گرفته است.

مطالعه ریختزمینساخت سطحي منطقه

در اين مطالعه جهت بررسي ريختزمین ساخت سطحي از داده هاي لندست ETM با هفت باند تركیبي استفاده شده است. دادههاي ماهواره اي منطقه مطالعاتي به كمك نرم افزار ER Mapper و با اعمال فیلترهاي مختلف مورد بررسي قرار گرفته و از اين طريق

ريختزمینساخت سطحي منطقه مطالعه شده است )شكل .)2

3-Aeromagnetic data 4- Blind fault


گسل سده

اين گسل با راستايN76 و طول حدود 54 كیلومتر، از جنوب روستاهاي چاهك و موسويه شروع و با عبور از بخش جنوبي آرينشهر تا ارتفاعات شمال شرق روستاي مهمويي ادامه دارد )شكل های 1 و .)3

شواهد ريختزمین ساختي حاصل از عملكرد اين گسل حاكي از سازوكار امتداد لغز چپگرد است )شكل 3ـ د(. ديواره هاي قائم كال سده، نمودي از اين گسل می باشد و رود فصلي سده در آن جريان دارد. اين گسل، يك گسل فعال است و فعالیت لرزهای با زلزله باالی 4 ريشتر از خود نشان داده است. در نقشه زمین شناسي 1:250000 قائن، محل و راستاي اين گسل مشخص شده است.

گسل شاهآباد

بررسي شواهد نوزمین ساختي حاكي از فعال بودن گسل شاه آباد است. اين گسل داراي سازوكار امتدادلغز راستگرد با مؤلفه جنبشي معكوس بوده )علیمي و خطیب، )1385 و در راستاي

N154 با طول تقريبي 32 كیلومتر، از شمال روستاي مهدي آباد )در جنوب( شروع شده و به نزديك روستاي آرويز )در شمال( منتهي ميشود )شكل .)1

گسل چاهک

يك گسل شمالي ـ جنوبي به طول 41 كیلومتر است كه در قسمتهاي مركزي به سمت دق محمد آباد )در غرب گسل( خمیده شده است )شكل های 1 و .) 4 در امتداد گسل، يك پرتگاه گسلي به سن هولوسن )به ويژه در قسمت مركزي( به همراه باال آمدگي قائم اجزاي شرقي به چشم می خورد. جابجايي قائم به میزان 50 سانتیمتر و به صورت يك پايین افتادگي در غرب گسل توسط مردم محلي گزارش شده است .(Ambraseys and Melville, 1982) در انتهاي جنوبي، پرتگاه هاي گسل هولوسن در زون چین خورده موسويه رديابي مي شود. يك زون چین خورده در 20 كیلومتري شمال گسل اثر امتدادلغز را نشان ميدهد .(Walker et al., 2004) محل و راستاي اين گسل در نقشه زمین شناسي 1:250000 قائن مشخص شده است.

گسل آفریز

گسل آفريز با راستاي شمالي ـ جنوبي در عكسهاي هوايي به صورت يك سري پرتگاه هاي منقطع كه موجب جابجايي راست گرد آبراههها شده، قابل رؤيت می باشد كه صرفاً فعالیت امتدادلغز گسلش را با انطباق انحناي حاشیه دشت با گسل بیان ميكند )شكل های 1 و .)4 از آنجا كه اين گسل از هر سه طرف توسط كوه احاطه شده، به سرعت توسط رسوبات آبرفتي پوشیده شده

است .(Walker et al., 2004)

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید