بخشی از مقاله
شهرستان سبزوار
موقعيت و مقر
شهرستان سبزوار به عنوان يكي از قديمي ترين شهرستانهاي استان خراسان شناخته شده است كه در دامنه جنوبي رشته كوههاي جغتاي كه خود نيز دنباله جنوبي ترين سلسله ارتفاعات البرز مي باشد بنا شده است . در جنوب اين شهرستان دشت كوير واقع شده است . اين شهرستان با وسعت 20502 كيلومتر مربع تقريباً 14/1 خاك استان خراسان را اشغال كرده و از لحاظ موقعيت جغرافيايي در عرض َ 58 ْ36 تا َ30 ْ35 شمالي و حدود َ15 ْ58 تا
َ40 ْ 56 شرقي واقع گرديده است .
اين شهرستان در غرب خراسان واقع شده است كه از طرف شمال با قوچان ، اسفراين و بجنورد از طرف جنوب با شهرستان كاشمر و از طرف شرق با شهرستان نيشابور و از طرف غرب و جنوب غربي با شهرستان شاهرود همجوار است.
وضعيت طبيعي
محيط طبيعي اثر غير قابل انكاري بر اقتصاد يك منطقه بر جاي مي گذارد تا آنجا كه شيوه هاي زندگي را در يك محدوده دستخوش تغيير مي گرداند.
شمال و جنوب سبزوار از يكديگر بوسيله عوامل طبيعي مانند مقدار بارندگي ، درجه حرارت ، پوشش گياهي و خاك كاملاً متفاوتند . در شمال شهرستان آب و هوا مساعدتر ، مقدار بارندگي بيشتر خاكها مساعدتر و تنوع پوشش گياهي بيشتر است.
سيماي طبيعي هر منطقه بيانگر توان توليدي آن منطقه محسوب مي گردد. جنوب شهرستان شامل زمينهاي كويري با خاكهاي شور ، كمبود آب جهت كشاورزي و شرب و بعضاً زمينهايي است كه غير قابل كشاورزي مي باشد . در اين قسمت از شهرستان كه منطبق با محدوده دهستان قصبه غربي مي باشد امكانات و شرايط دامداري فراهم گرديده و از مشاغل اصلي اهالي اين قسمت پرداختن به دامداري است.
امروز بهترين و مناسب ترين قسمت شهرستان سبزوار كه از لحاظ طبيعي باعث رونق و پيشرفت شگرفي در كشاورزي ، صنعت و دامپروري گشته ، دشت جوين است كه كارايي بسيار مناسبي را ايجاد كرده است . طبيعت منطقه و ويژگي هاي آن ، بر روابط شهر و روستا مؤثر است .
وضعيت توپوگرافي
رشته ارتفاعاتي كه در شمال شهرستان سبزوار قرار دارد و دشت جوين را از دشت سبزوار جدا مي كند معروف به كوههاي جغتاي مي باشد. اين كوهها دنباله جنوبي ترين ارتفاعات سلسله جبال البرز به شمار مي روند . كوه جغتاي از شرق سبزوار به بينالود و از طرف غرب و شمال غربي
از گدار ميندر تا گدار ناوده و طبس در سه رشته مختلف موازي هم قرار گرفته اند و در هر منطقه اسم بخصوصي دارد. در قسمت جنوبي شهرستان رشته كوه ، كوه ميش قراردارد كه از شرق به غرب كشيده شده و ارتفاع آن در امتداد غرب و حاشيه كوير كم شده و در ناحيه مزينان تقريباً مسطح مي گردد. ارتفاع سبزوار از سطح دريا 940 متر اندازه گيري شده است.
ژئومورفولوژي منطقه
زمين شناسي منطقه از عوامل متفاوتي مانند اقليم ، خاك ، پوشش گياهي ، امكانات و استعدادهاي كشاورزي و غيره متأثر بوده است . در بخش جغرافيايي سبزوار مي توان گفت كه نوع بافت خاك آن شامل دامنة وسيع آبرفتي و قسمت پايين آن داراي بافت سنگين ، شوري خاك و ليمون شني ، ليمون رسي مي باشد .
از لحاظ خاك شناسي دشت سبزوار شامل سه ناحيه بزرگ و طبيعي است كه شامل ناحيه شامكان ، ساحل چپ كال شور و ساحل راست كال شور است.
مطالعة ژئومور فولوژي دهستان قصبه غربي جهت تخمين و ارزيابي امكانات بالقوه آن پياده كردن طرحهاي منطقه أي عمران محيط و اختصاص دادن واحدهاي مرفولوژي به اقدامات مختلف و در نتيجه برنامه ريزي صحيح و توسعه در رابطه با مقاصد اجتماعي ، اقتصادي ، كشاورزي ، هيدرولوژي و غيره لازم و ضروري است. در اين راستا رابطه آب و هوايي و فعاليتهاي تكتونيكي يا به عبارت ديگر رابطه بين ديناميك دروني و بيروني در اين منطقه كه امروز شرايط آب و هوايي خشك در آن حكمفرماست بايد تشريح گردد.
در منطقه قصبه غربي عوامل متعددي در ژئومورفولوژي منطقه دخالت داشته كه مهمترين آنها عبارت است از :
1ـ جنس زمين و زمين ساخت آن.
2ـ قرار گرفتن در حاشيه كوير و شوري خاك
3ـ نبود آب كافي
وضعيت اقتصادي
اقتصاد هر ناحيه بستگي به شرايطي دارد كه طبيعت براي او بوجود آورده است. براي توضيح اقتصادي هر ناحيه ، نخست بايد به شرايط و ويژگيهاي جغرافيايي آن توجه گردد تا با آگاهي كامل از استعدادهاي طبيعي منطقه ، شيوه و نوع كشاورزي منطقه تعيين شود. دهستان قصبه غربي با واقع شدن در حاشيه كوير ، دارابودن مشكلات تامين آب كافي جهت كشاورزي و همچنين شوري خاك با مشكلات زيادي در جهت افزايش توليد محصولات زراعي روبرو است.
بدليل عوامل بالا و عدم مساعدت آب و هوا در اين دهستان ، روي آوردن به دامداري در اين منطقه كاملاً مشهود است. با حفر چندين چاه عميق و نيمه عميق مبادرت به كشتهاي تجاري مانند پنبه ، زيره و پسته كرده اند. قالي بافي در اين دهستان بسيار نادر است. كشاورزي نيز به صدد موتورهاي عميق و نيمه عميق ميسر است. اين مساله در روستاهاي جنوبي دهستان بارزتر است. از لحاظ استعداد كشاورزي در شهرستان سبزوار بايد گفت كه روستاهاي واقع در آن ، داراي 3 موقعيت جلگه أي ، كوهپايه أي و حاشيه كوير هستند.
عمق آب در اين منطقه پايين بوده و اغلب آنها شور مي باشد ، با وجود اين با احداث چاههاي عميق بي شمار در اين منطقه مبادرت به كشت محصولات تجارتي كرده اند كه شوري آب به آنها زيان جدي نمي رساند. فاصله اندك اين دهستان از شهر سبزوار ، باعث استفاده و بهره برداري بيشتر كشاورزان آن از امكانات متنوع اداره كشاورزي و سهولت اخذ وام براي توسعه زراعت گرديده است. چنانچه مشكلات مالي كشاورزان دهستان براي توسعه كشاورزي حل گردد ، توليد محصولات تجاري خصوصاً پنبه ، زيره و پسته با افزايش چشمگيري مواجه خواهد شد.
توزيع جمعيت
تراكم جمعيت علاوه بر اينكه در سطح شهرستانهاي استان متفاوت مي باشد ، در دهستانهاي شهرستان سبزوار نيز به دليل ويژگيها تفاوتهاي طبيعي و امكانات اقتصادي خود داراي تراكم كاملاً متمايزي از يكديگر است.
دهستان قصبه غربي با وجود مهاجرت قابل توجه داراي تراكم نسبي بيشتري نسبت به شهرستان سبزوار مي باشد .
1ـ نزديكي سكونتگاه هاي دهستان به يكديگر و جمعيت نسبتاً زياد اغلب اين سكونت گاه ها كه تراكم نسبي را بالا مي برد .
2ـ تعداد قابل توجه روستاهاي دهستان ، در مقابل وسعت كم آن تراكم نسبي را نسبت به شهرستان سبزوار افزايش داده است.
