بخشی از مقاله
صنايع دستي كردستان
مقدمه
در استان کردستان تهيه و توليد انواع فرآورده هاي دستي از ديرباز مرسوم بوده و برخي از اين صنايع دستي از آوازه جهاني برخوردار است.
سفالگري و سراميک سازي
هنر سفالگري از زمانهاي بس کهن در کردستان رايج بوده و ظرفهاي سفالين متعددي در زير زمين کشف شده و نشان مي دهد که اين هنر در دوره پيش از تاريخ در کردستان مورد توجه فوق العاده مردم بوده و تعدادي از آنها را در گورهاي مردگان پيدا کرده اند.
مردم آن زمان اعتقاد داشتند که پس از مرگ مجددا زنده مي شوند و به اين ظروف احتياج خواهند داشت و از اين رو در هنگام به خاک سپردن مردگان مايحتاج زندگي را هم با آنان دفن مي کردند.
در دوره ساسانيان جنس لعاب تکامل يافت و کردستانيها ظروف لعابدار بسيار زيبايي مي ساختند که تعدادي از اين ظروف از زير خاک بيرون آمده است.
هنر سفال سازي از آن تاريخ به بعد در ايران رونق پيدا کرد و ظروف لعابدار با گل معمولي ساخته مي شد و آن از خاک رس بدون ماسه و شن و مواد آهکي بود و اين نوع ظروف در کردستان به وفور پيدا مي شود.
کاشي کاري
صنعت کاشي کاري نيز در کردستان رونق بسياري دارد و اين صنعت از قرن سيزدهم هجري قمري به بعد رو به پيشرفت گذاشت و داخل مسجد "دارالاحسان" و مسجد "دارالامان" و خانه هاي قديمي سنندج از کاشيهاي معرق پوشيده است و هنر ساختن کاشيهاي معرق در زمان " امان الله خان اول اردلان " ( -هجري) اوج گرفت و صنعت کاشي سازي در اين زمان رو به تکامل گذاشت.
قاليبافي
قالي بافي در کردستان بسيار رايج است و نام کردستان هميشه مترادف با مهمترين قاليهاي دستباف بوده که با کمال ذوق و سليقه پديد آمده است و قالي افشار و سنندج و بيجار و بوکان امروز شهرت جهاني دارد و به تحقيق يکي از پرارزشترين فرشهاي ايران است.
بيشتر طرحهاي مورد استفاده قاليبافان در کردستان طرحهاي شکسته بوده و بندرت از طرحهاي ديگر استفاده مي شود، از ميان اين طرحها مي توان به طرح ماهي درهم (هراتي)، ريزماهي نقش بته اي، گل وکيلي، گل ميرزاعلي، گل مينا و شاخ گوزن و ميناخاني اشاره کرد.
گليم
مشهورترين گليمهاي کردستان، سنه است که اکنون شامل سنندج و اطراف آن مي شود، اين منطقه از مراکز مهم توليد قالي و گليمهاي کردستان به شمار مي آمده است.
سنه از زمان سلطنت صفويان پايتخت کردستان بوده است و تاثير صفويان در گليمهاي به جاي مانده از قرون هجدهم، نوزدهم و اوايل قرن بيستم به وضوح ديده مي شود.
گليمهاي قبايل سنجابي و جاف تحت تاثير آويزهاي زربافت و قلاب دوزي شده صفوي است، گليمهاي سنه چه از نظر فني و چه از لحاظ زيبايي شناسي با ديگر گليمهايي که توسط قبايل و چادرنشينان کرد بافته شده، تفاوت دارد.
در بافت آنها نوعي ذوق هنري ديده مي شود و بيش از گليمهاي ديگر به فرش- هاي گره دار ايراني شبيه است.
منبت کاري
منبت کاري چوب در کردستان از قديم رواج داشته و درهاي چوبي در کردستان و برخي از روستاهاي آن که به جاي مانده متعلق به دوران صفوي بوده که داراي کنده کاريهاي دقيق و به صورت گل و کتيبه هاي گوناگون است.
منبت کاريهايي که بر در امامزاده ها و مشايخ انجام شده بسيار با ارزش است و امروز هم منبت کاران کرد در کردستان به کار خود ادامه مي دهند و منبت کاري رواج کامل دارد.
اکنون در سنندج معروفترين و زبردست ترين منبت کاران در کارگاه هاي خود مشغول به کارند همراه با سبکهاي جديد، که در آن ابداع و ابتکار خود را محفوظ داشته اند.
نازک کاري چوب
ساخت فرآورده هاي چوبي و نازک کاري در سنندج سابقه طولاني دارد و محصولات چوبي اين شهر از قديم الايام خواستاران فراواني داشته، بويژه تخته شطرنج هاي سنندج از مرغوبيت خاصي برخوردار است و در کارگاه هاي نازک کاري علاوه بر تهيه تخته شطرنج محصولهاي ديگري از قبيل قوطي سيگار و شيريني خوري و کيف زنانه و جعبه و لوازم آرايش و سيني و بشقاب و غيره توليد مي شود.
امروز کارگاه هاي خراطي کردستان بيشتر به تهيه قليان، پيپ چپق، عصا ، چوب دستي و چوب سيگاري مي پردازند.
موج بافي
يکي ديگر از صنايع دستباف کردستان موج بافي است، کردها از موج براي نگهداري رختخواب و وسايل اضافي بهره برداري مي کنند و در ضمن به عنوان پشتي هم از آن استفاده مي نمايند و زيبايي خاصي به محل زندگي مي دهد.
تهيه موج که مانند پارچه نازک و لطيف است در اغلب شهرها منجمله سنندج، سقز، بانه و مريوان رواج دارد.
شالبافي
شال يک نوع پارچه است که براي تهيه لباس کردي مورد استفاده قرارمي گيرد.
صنايع دستي استان كردستان
دست ساخته‌هاي مردم كردستان كه از قدمتي به درازاي تاريخ منطقه برخوردار است را مي‌توان يكي ديگر از جاذبه‌هاي گردشگري استان كردستان دانست كه در سالهاي اخير بشدت مورد توجه گردشگران داخلي و خارجي قرار گرفته است.
صنايع دستي در استان كردستان تهيه و توليد انواع فرآورده‌هاي دستي از ديرباز مرسوم بوده است.
مهمترين صنايع دستي استان عبارتند از:
* سفالگري و سراميك‌سازي
هنر سفالگري از زمانهاي بس كهن در كردستان رايج بوده و ظرفهاي سفالين متعددي در زير زمين كشف شده و نشان مي‌دهد كه اين هنر در دوره پيش از تاريخ در كردستان مورد توجه فوق‌العاده مردم بوده و تعدادي از آنها را در گورهاي مردگان پيدا كرده‌اند.
زيرا مردم آن زمان اعتقاد داشتند كه پس از مرگ مجددا زنده مي‌شوند و به اين ظروف احتياج خواهند داشت و از اين رو در هنگام به خاك سپردن مردگان مايحتاج زندگي را هم با آنان دفن مي‌كردند.
در دوره ساسانيان جنس لعاب تكامل يافت و كردستانيها ظروف لعابدار بسيار زيبايي مي‌ساختند كه تعدادي از اين ظروف از زير خاك بيرون آمده است.
هنر سفال‌سازي از آن تاريخ به بعد در ايران رونق پيدا كرد و ظروف لعابدار با گل معمولي ساخته مي‌شد و آن از خاك رس بدون ماسه و شن و مواد آهكي بود و اين نوع ظروف در كردستان به وفور پيدا مي‌شود.
* كاشي كاري
صنعت كاشي كاري نيز در كردستان رونق بسياري دارد و اين صنعت از قرن سيزدهم هجري قمري به بعد رو به پيشرفت گذاشت و داخل مسجد دارالاحسان و مسجد دارالامان و خانه‌هاي قديمي سنندج از كاشي‌هاي معرق پوشيده است و هنر ساختن كاشي‌هاي معرق در زمان امان الله‌خان اول اردلان ( 1214-1240هجري) ساخته شد و به حد كمال رسيد و صنعت كاشي‌سازي در اين زمان رو به تكامل گذاشت.
* قاليبافي
قالي بافي در كردستان بسيار رايج است و نام كردستان هميشه مترادف با مهمترين قاليهاي دستباف بوده كه با كمال ذوق و سليقه پديد آمده است و قالي افشار و سنندج و بيجار و بوكان امروز شهرت جهاني دارد و به تحقيق يكي از پرارزشترين فرشهاي ايران است.
بيشتر طرحهاي مورد استفاده قاليبافان در كردستان طرحهاي شكسته بوده و بندرت از طرحهاي ديگر استفاده مي‌شود، از ميان اين طرحها مي‌توان به طرح ماهي درهم (هراتي)، ريزماهي نقش بته‌اي، گل وكيلي، گل ميرزاعلي، گل مينا و شاخ گوزن و ميناخاني اشاره كرد.
* گليم
مبدا مشهورترين گليم هاي كردستان، سنه است كه در حال حاضر شامل سنندج و اطراف آن مي‌شود، اين منطقه از مراكز مهم توليد قالي و گليمهاي كردستان به شمار مي‌آمده است.
سنه از زمان سلطنت صفويان پايتخت كردستان بوده است و تاثير صفويان در گليمهاي به جاي مانده از قرون هجدهم، نوزدهم و اوايل قرن بيستم به وضوح ديده مي‌شود.
گليمهاي قبايل سنجابي و جاف تحت تاثير آويزهاي زربافت و قلاب دوزي شده صفوي است، گليمهاي سنه چه از نظر فني و چه از لحاظ زيبايي شناسي با ديگر گليمهايي كه توسط قبايل و چادرنشينان كرد بافته شده، تفاوت دارد.
در بافت آنها نوعي ذوق هنري ديده مي‌شود و بيش از گليمهاي ديگر به فرش هاي گره‌دار ايراني شبيه است.
* منبت كاري
منبت كاري چوب در كردستان از قديم رواج داشته و درهاي چوبي در كردستان و برخي از روستاهاي آن كه به جاي مانده متعلق به دوران صفوي بوده كه داراي كنده كاريهاي دقيق و به صورت گل و كتيبه‌هاي گوناگون است.
منبت كاريهايي كه بر در امامزاده‌ها و مشايخ انجام شده بسيار با ارزش است و امروز هم منبت كاران كرد در كردستان به كار خود ادامه مي‌دهند و منبت كاري رواج كامل دارد.
اكنون در سنندج معروفترين و زبردست‌ترين منبت كاران در كارگاه‌هاي خود مشغول به كارند همراه با سبكهاي جديد، كه در آن ابداع و ابتكار خود را محفوظ داشته‌اند.
* نازك كاري
ساخت فرآورده‌هاي چوبي و نازك كاري در سنندج سابقه طولاني دارد و محصولات چوبي اين شهر از قديم الايام خواستاران فراواني داشته، بويژه تخته شطرنج هاي سنندج از مرغوبيت خاصي برخوردار است و در كارگاه‌هاي نازك كاري علاوه بر تهيه تخته شطرنج محصولهاي ديگري از قبيل قوطي سيگار و شيريني خوري و كيف زنانه و جعبه و لوازم آرايش و سيني و بشقاب و غيره توليد مي‌شود و امروز كارگاه‌هاي خراطي كردستان بيشتر به تهيه قليان و پيپ چپق و عصا و چوب دستي و چوب سيگاري مي‌پردازند.
* موج بافي
يكي ديگر از صنايع دستباف كردستان موج بافي است، كردها از موج براي نگهداري رختخواب و وسايل اضافي بهره‌برداري مي‌كنند و در ضمن به عنوان پشتي هم از آن استفاده مي‌نمايند و زيبايي خاصي به محل زندگي مي‌دهد.
تهيه موج كه مانند پارچه نازك و لطيف است در اغلب شهرها منجمله سنندج، سقز، بانه و مريوان رواج دارد.
* شالبافي
شال يك نوع پارچه‌است كه براي تهيه لباس كردي مورد استفاده واقع مي‌شود.
دستبافان شال اين مناطق، با استفاده از پشم بز كه در اصطلاح محلي به آن مرز مي‌گويند شال را توليد مي‌كنند.
واگذاری طرح صادراتی کردن تولیدات صنایع دستی کردستان
سنندج- خبرنگار خراسان: شناسایی بازارهای هدف و صادراتی کردن تولیدات صنایع دستی کردستان به مهندسان مشاور واگذار شد.
رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کردستان گفت: در راستای مطالعه امکان سنجی احداث شهرک ها و بازارچه های صنایع دستی در استان به عنوان متمم ۳ طرح دیگر مطالعاتی با عنوان کاربرد صنایع دستی در زندگی روزمره استان و شناسایی، بازاریابی و ارتقای فروش محصولات صنایع دستی، شناسایی بازارهای هدف و صادراتی کردن تولیدات صنایع دستی به مهندسان مشاور واگذار شد.
«علی فعله گری» در گفت و گو با خراسان اظهار داشت: طرح مطالعاتی در بخش صنایع دستی به ویژه شناسایی ظرفیت ها و توانمندی های خاص استان در راستای برنامه ریزی های کارشناسانه بسیار حائز اهمیت است. وی یکی از مشکلات صنایع دستی در استان ها را انجام نشدن پژوهش های گسترده و شناخت امکانات و توانمندی های موجود در آن ها دانست و گفت: امیدواریم با تدابیر اندیشمندانه و برنامه ریزی های دقیق، این مطالعات انجام گیرد.
وی افزود: ظرفیت های بخش خصوصی در عرصه صنایع دستی استان می تواند در راستای کیفی سازی و افزایش میزان آموزش صنعت گران و تولید این کالاها به کارگیری شود و جهش بزرگی در این بخش به وجود آورد.
صنايع دستي كردستان رو به افول است
معاون صنايع‌دستي و هنرهاي‌سنتي سازمان ميراث فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري گفت: به دليل غفلت‌هائي كه در سالهاي گذشته نسبت به صنايع دستي كردستان صورت گرفته، اكنون اين صنعت در كردستان رو به فراموشي و افول است
حسين هاتفي فارمد كه به منظور بررسي وضعيت سازمان ميراث فرهنگي كردستان به اين استان سفر كرده بود، افزود: برخي از رشته هاي صنايع دستي در كردستان منسوخ و فراموش شده و مابقي هم در حال اوت شدن از گردونه فعاليت است.
وي اظهار داشت: مسئولين بايد به جهت حفظ رشته هاي موجود و احياي رشته هاي فراموش شده تلاش مضاعفي را انجام دهند.
هاتفي فارمد با اشاره به اينكه كردستان جايگاه هنرمندان برجسته و قطب صنايع دستي و هنر هاي سنتي است، خاطر نشان كرد: صنايع دستي اين استان با آن همه رشته هاي سنتي و كاربردي، اكنون از جايگاه مطلوبي در كشور برخوردار نيست.
وي به فضاها و امكانات موجود و زمينه مساعد براي توسعه صنايع دستي در كردستان اشاره كرد و افزود: در اين استان 8 هزار و 500 متر مربع فضا براي مكان توليد و عرضه اين صنعت فراهم است كه متاسفانه از اين امكان هيچ بهره برداري نمي‌شود.
وي ادامه داد: مسئولين بايد به اين امر توجه داشته باشند، سايت ها و امكاناتي كه بدون استفاده زير گرد و خاك مانده اند در اختيار هنرمندان اين عرصه به جهت توليد و عرضه آثار توليدي قرار دهند.
وي افزود: با اين كار، صنايع دستي استان رونق مي گيرد و با ايجاد اشتغال پايدار بسياري از مشكلات و معضلات افراد جوياي كار حل خواهد شد.
هاتفي همچنين به برنامه هاي دولت درباره توسعه صنايع دستي در استان هاي كشور اشاره كرد و اظهار داشت: براي حفظ رشته هاي كنوني در كشور، سازمان زمينه توسعه مهارتي (استاد شاگردي) و آموزش در بخش‌هاي مياني و آموزش عالي را فراهم نموده است.
وي با اشاره به اينكه، از توليد كنندگان با تخصيص وام‌هائي از محل اعتبارات بنگاه‌هاي كوچك و اقتصادي زود بازده حمايت مي‌شود افزود: دولت هم مصمم است، در اين راستا در مراكز استان هايي كه توان توليد را دارند، شهرك هاي صنايع دستي احداث نمايد.
