بخشی از مقاله
چکیده
صنایع دستی یکی از با ارزش ترین میراث هنری ایران است، که از قدمت بالایی برخوردار است. از اهداف بسته بندی می توان به حفاظت از محتوی و همچنین تسهیل و کمک در استفاده از کالا و حمل، نگهداری و توزیع آن اشاره کرد.
امروزه در بسیاری از نقاط دنیا برای بسته بندی ارزش زیادی قائل می شوند به گونه ای که بسته بندی نیز خود یک اثر هنری به شمار می رود. جای خالی این مهم در کشور ما و مخصوصا در مورد بسته بندی صنایع دستی بسیار خالی است. لذا این مقاله به بررسی تاثیر خلاقیت در جنبه های هنری بسته بندی صنایع دستی که به جلب توجه بیشتر منجر می شود، می پردازد.
پرسشی که مطرح می شود این است که چه عواملی در خلاقیت بسته بندی صنایع دستی و عکس روی آنها تأثیر گذار است. از یافته های این مقاله در این خصوص می توان به عواملی چون زیبایی، رنگ، فرم، کارکرد و از همه مهمتر به عکس یا تصویر روی بسته بندی به منظور بررسی یک اثر هنری اشاره کرد. لذا مجموع این عوامل موجب بالا بردن و افزایش جذابیت بسته بندی می شود که به تأکید بر اهمیت کالا منجر شده و پیامی که به صورت آشکارا و پنهانی به آن می پردازد به دربرداشتن شیئی با ارزش در دل بسته بندی خبر می دهد. نتیجه ای که حاصل می شود کمک به ماندگاری محصول است.
-1مقدمه
» اثر هنری « هرگونه آرایش خلاقانه یک یا چند قالب بیان است که کارکرد اصلی شان ابلاغ یا انتقال یک موضوع زیبایی شناختی مهم و با معنی است. - لوینسون، 1387، - 21 تأکید بر بسته بندی اثر هنری امری است که باید به آن پرداخته شود. در واقع تولید » بسته بندی اثر هنری « به منزله ی آن است که کاری جدی برای جلب توجه و احترام صورت گیرد.
توجهی که در مورد آثار هنری دستی تاکنون صورت نگرفته؛ امری است که در بسته بندی توجه را به خود جلب می کند و تأکیدی است که بر نگه داری شیء هنری صورت گرفته است. همچنین عوامل ظاهری مثل فرمی متناسب با شیء هنری، جنس به کار رفته، رنگ، فرم و تصویر نیز خالی از فایده نیست. اینجاست که گاهی خود بسته بندی اثر هنری نیز هنر تلقی می شود. زیرا که خلاقیت و کارکرد در آن نقش مهمی می یابد.
بسته بندی از آن رو هنر شمرده می شود که با اثر هنری رابطه دارد، و بر همین قیاس، زمانی که این امر روشن باشد، آشکار می گردد که هرگاه در طول این زنجیره ی هدفمند حرکت کنیم، به آثاری بر می خوریم که علاوه بر کارکرد حفظ و نگه داری شیء هنری، به دلیل برخورداری از خلاقیت و زیبایی خود نیز هنر به شمار می روند. آنچه در این مقاله به آن پرداخته شده اهمیت بسته بندی صنایع دستی و عوامل موثر در خلاقیت آن است. لوینسون این نوع رویکردبه هنر، که صریحاً کارکرد گرایانه است را می پذیرد زیرا که هدف اولیه هنر معطوف است به » بسیاری از تأثیرات و ارزش های یکسان، که هنر در حفظ و حراستشان کوشیده است
-2 تعریف صنایع دستی
تعاریف متعددی تا کنون برای صنایع دستی ذکر گردیده، که به دو مورد از تعاریف بومی در زیر اشاره شده است: صنایع دستی به آن رشته از صنایع اطلاق می شود که تمام یا قسمتی از مراحل ساخت فرآورده های آن با دست انجام گرفته و در چهارچوب فرهنگ و منش های فلسفی و ذوق و هنر انسان های هر منطقه با توجه به میراث های قومی آنان ساخته و پرداخته می شود.
صنایع دستی به مجموعه ای از » هنر-صنعت « ها اطلاق می شود که اغلب با استفاده از مواد اولیه بومی و انجام قسمتی از مراحل اساسی تولید، به کمک دست و ابزار دستی موجب تهیه و ساخت محصولاتی می شود که در هر واحد آن، ذوق هنری و خلاقیت فکری صنعتگر سازنده به نحوی تجلی یافته و همین عامل وجه تمایز اصلی اینگونه محصول ها از مصنوعات مشابه ماشینی و کارخانه ای است. - رهبر هادی بیگلو، 1390، - 3
هنرهای دستی و سنتی ما که سابقه ای طولانی را پشت سر گذاشته و تکیه بر هزارها و سده ها داشته است از نمونه های آن می توان به سنگ تراشی، سفالگری، شیشه، فلزکاری، قلمزنی، میناکاری، جواهرآلات، بافت، قلمکاری، کلاقه ای - باتیک - دندانی و زری بافی، سوزن دوزی، سبد بافی، کفپوش های روستائی و عشایری، نمد، گلیم، جاجیم، زیلو، قالیبافی، نمونه ای از رنگرزی طبیعی در ایران، چوبکاری، خاتمکاری، آلات موسیقی، نقاشی، آرایش معماری نام برد. - گلاک و هیراموتو گلاک،
-3 بسته بندی به عنوان یک اثر هنری
بسته بندی کالاها بخش جدا نشدنی زندگی بشر امروزی است، جهان پیرامون ما به شکل امروزی بدون آنچه که صنعت بسته بندی نامیده می شود قابل تصور نیست. این هنر و صنعت که از دیرباز با بشر همراه بوده در یکی دو قرن اخیر روز به روز تکامل پیدا کرده و دم به دم بر اهمیت و کارآیی هایش افزوده می شود.
بدون دنیای رنگارنگ و جذاب بسته ها، نه تنها رشد و توسعه اقتصادی متوقف می شد، بلکه از وجود بسیاری کالاها بی بهره می ماندیم. ما به مدد بسته بندی، کالاها را حمل، نگهداری و حتی در مواردی مصرف می کنیم. بسته بندی ها ما را به سمت کالاها جذب می کنند و بدون آن شناسایی و اطلاع از کمیت، کیفیت و تولید کننده ی بسیاری از محصولات دشوار یا نشدنی بود. کارآیی و گیرایی بسته ها، رابطه ای مستقیم و تنگاتنگ با میزان فروش محصولات دارد.
در واقع بسته بندی - هنری - نوعی محصول ساخته دست بشر است که آفریده می شود تا به جماعت دنیای هنر عرضه شود. جماعت عبارت از مجموعه ی اشخاصی است که اعضایش تا حدی آمادگی و قابلیت فهمیدن شیئی را که به آنان عرضه می شود، دارند.
در حقیقت آنچه در اینجا حائز اهمیت است رابطه ای است که اثر با هنرمند و با جماعت دنیای هنر یا مصرف کننده ی اثر هنری دارد. دیکی معتقد است که سایر نهادها یا حرفه های بیرون از » دنیای هنر « نیز در آن سهیم اند. برای نمونه، کتابچه ی راهنمای » رسمی « گردشگری ای که به وسیله ی هیأت رئیسه ی سازمان گردشگری منتشر شده بود به آنچه شایسته ی تحسین است در جایی خاص منزلت اعطا می کند.
حتی می توان تصور کرد که آگهی تبلیغاتی نیز چنین منزلتی اعطا می کند، چنان که مسلمأ هدفش همین است. در واقع نظام های متعددی برای تولید و نجوه های عرضه ی دست ساخت های انسان در بیرون از دنیای هنر وجود دارند. هر جا که محصولی برای مصرف کنندگان تولید شود، چنین نظامی در کار است. - لوینسون، 1387، - 34
از آنجا که بسته بندی و توزیع کالا در حفظ و نگهداری آن نقش مهمی ایفا می کند پرداختن به قالبی مناسب برای نگهداری محصول و چگونگی توزیع به نحوی که در خور اثر هنری باشد نیز از اهمیت بسیاری برخوردار است. در واقع خود اینها نیز هنر به شمار می آیند زیرا که رابطه ی تاریخی ای که میان نیت هنرمندان و آثار هنری وجود دارد را آشکار کرده به همین دلیل » ارزش زیباشناختی آن ها برای کارکردشان ضرورت ذاتی دارد
