بخشی از مقاله
مقدمه
تامیــن حفــظ و ارتقــای ســامت نــوزادان بــه عنــوان یــک گــروه آســیب پذیــر در خدمــات بهداشــتی، درمانــی جایــگاه خــاص دارد. اگرچــه دوره نــوزادی بــه 28 روز اول زندگــی اطــاق مــی شــود ولــی زندگــی داخــل و خــارج رحــم تحــت تاثیــر عوامــل ژنتیکــی محیــط داخــل و خــارج رحــم مــی باشــد و عوامــل اجتماعــی، اقتصــادی و
* نویسنده مسئول : مریم افشارى، کارشناس ارشد آموزش بهداشت، مرکز بهداشت\
شهرستان تویسرکان، واحد تغذیه و بهداشت خانو اده \ 3 3 7 6 \ 3 3 7 7 \ 0 0 0 0 \
تلفن:08134922400 ایمیل:afshari_m20@yahoo.com
فرهنگــی نیــز بــا تاثیــر بــر ســامت مــادر در ایــن دوران موثــر هســتند .)1( آمــار هــای موجــود نشــان مــی دهــد، از کل موالیــد ســالیانه در دنیــا بیــش از 14 میلیــون نفــر در اولیــن ســال زندگــی از بیــن مــی رونــد و از ایــن بیــن حــدود 60 درصــد مربــوط بــه مــرگ نــوزادان مــی شــود
.)2( ســازمان جهانــی بهداشــت اختــاف بیــن کشــورهای دارای بیشــترین و کمتریــن میــزان N.M.R )میــزان مــرگ و میــر نــوزادی،)Neonatal Mortality Rate بــه ســی برابــر می\رســد و بیشــترین مقــدار مربــوط بــه آفریقاســت،
21
عوامل تعیین کننده مرگ و میر نوزادی...
مریم افشاری و همکاران
گرچــه میانگیــن N.M.R در آســیا کمتــر اســت ولــی بیــش گرفتــه شــد:الف- ســن کمتــر از 18 ســال ب- ســن بیشــتر
از 60 درصــد کل N.M.R جهــان مربــوط بــه ایــن دو قــاره از 35 ســال ج-بــارداری پنجــم و بیشــتر د-ســابقه ســقط
مــی باشــد .)3( علیرغــم تــاش هــای صــورت گرفتــه بــرای در بارداریهــای قبلــی ه-ســابقه مــرده زایــی در بارداریهــای
کاهــش مــرگ و میــر کــودکان زیــر یـک\ســال، هنــوز هــم قبلــی. بــا اســتفاده از آزمــون کای دو معنــی داری روابــط
آمــار مــرگ دوران نــوزادی بــه خصــوص در هفتــه\ی اول در بیــن متغیرهــا بــا مــرگ نــوزادی در دو گــروه از مــادران
کشــورهای در حــال توســعه قابــل توجــه اســت .)4( پرخطــر و مادرانــی کــه دارای معیارهــای بــارداری پرخطــر
شــواهد نشــان مــی دهــد مــرگ و میــر نــوزادان در بــارداری نبودنــد، بررســی شــد. ســطح معنــی داری بــرای تمامــی
زنانــی کــه بــه عنــوان مــادران گــروه پرخطــر تعریــف مــی آزمون\هــای آمــاری 0/05 در نظــر گرفتــه شـد. داده\هــا بــا
شــوند افزایــش مــی یابــد. ایــن زنــان شــامل مــواردی ماننــد اســتفاده از نرم\افــزار Stata نــگارش 11، مــورد تجز\ــه و
ســن بــاالی 35 ســال و کمتــر از 18 ســال، داشــتن ســابقه تحل\ـل قــرار گرفتنــد.
بیمــاری هــای مزمــن، مشــک\تی مثــل ســقط و مــرده یافته\ها
زایــی در بــارداری هــای قبلــی، بــارداری بیــش از 4 بــار و
فاصلــه کــم بــارداری هــا مــی باشــد .)5( مطالعــه ایــی در در مجمــوع از 62 مــورد مــرگ نــوزادی رخ داده 39 نفــر
کردســتان نشــان داد کــه بــارداری پــر خطــر نســبت شــانس
مــرگ نــوزادان را بیشــتر از دو برابــر مــی کنــد .)1( مطالعــه )%63( فاقــد هــر گونــه عوامــل خطــر در دوران بــارداری
چمــن و همــکاران نیــز مشــخص کــرد کــه بــارداری پرخطــر بودنــد. بیشــترین عوامــل خطــر مربــوط بــه ســن بیشــتر
ً از 35 ســال و بــارداری هــای بیشــتر از چهــار بــار بــود کــه
رابطــه \امــا معنــي داري بــا مــرگ نــوزاد دارد).)5 علیرغــم
ایــن شــواهد، در برخــی مطالعــات نتایــج متناقضــی گزارش شــامل 10 مــورد مــرگ )%16/1( بــرای هــر کــدام از ایــن
شــده اســت مثــا در مطالعــه بزرگــی کــه در برزیــل انجــام عوامــل بود)نمــودار شــماره .)1
شــد ســن مــادر از نظــر آمــاري تأث\ـر معنــي داري بــر مرگ در نمــودار شــماره 2 ع\ئــم خطــر و بیماریهــای مــادر در
نــوزاد نداشــت .)6( بــا توجــه بــه اهمیــت مــرگ ومیــر آخریــن بــارداری در دو گــروه مــادران دارای عوامــل خطــر
نــوزادان بــه عنــوان یکــی از معیارهــای عملکــرد سیســتم بــارداری و مــادران فاقــد ســابقه مقایســه شــده اســت. بــر
مراقبــت هــای بهداشــتی و درمانــی و تاثیــر آن بــر ســایر ایــن اســاس %64 مــادران فاقــد ســابقه دارای هیچگونــه
شــاخص هــای بهداشــتی )7( شــناخت عوامــل خطــر موثــر بیمــاری یــا ع\ئــم خطــر نبــوده انــد در حالــی کــه در
بــر مــرگ و میــر نــوزادی بــه منظــور طراحــی مداخــات مــادران دارای عوامــل خطــر ایــن میــزان شــامل %52/2
موثــر در ایــن زمینــه در مراقبــت هــای پیــش از بــارداری مــوارد اســت. در مــادران فاقــد ســابقه پــره اک\مپســی بــا
و بــارداری و پــس از زایمــان جهــت مــادران بــاردار مــی %12/8 بیشــترین ع\مــت خطــر و در مــادران دارای ســابقه
توانــد بــه طــور چشــم گیــری درصــد مــرگ و میــر نــوزادی آنمــی، بیمــاری واژینــال و بیمــاری آمنیوتیــک هــر کــدام
را کاهــش دهــد .)8( مطالعــه حاضــر بــا هــدف شناســایی بــا %13 بیشــترین بیمــاری مــادر در دوران بــارداری بــوده
عوامــل موثــر بــر مــرگ و میــر نــوزادان در بــارداری هــای اســت.
پــر خطــر در شهرســتان تویســرکان اجــراء گردیــد. از نظــر تحصیــات %52 مــادران پرخطــر تحصیــات در
روش\کار حــد بیســواد و ابتدایــی داشــتند در حالــی کــه در مــادران
فاقــد ســابقه %51 مــوارد تحصیــات در حــد راهنمایــی و
مطالعــه حاضــر یــک مطالعــه مقطعــی اســت کــه در آن دبیرســتان داشــتند. در هــر دو گــروه تحصیــات دانشــگاهی
کمتــر از %5 مــوارد بــود. لکــن تاثیــر تحصیــات بــر عوامــل
کلیــه مــوارد مــرگ نــوزادی ) مــرگ 28 روز اول پــس از خطــر بــارداری از نظــر آمــاری معنــی دار نبــود))p=0/08
تولــد( شهرســتان تویســرکان در ســال 1390 کــه شــامل در هــر دو گــروه در بیــش از %80 مــوارد رونــد وزن گیــری
62 مــورد بــود، مــورد بررســی قــرار گرفــت. در ابتــدا لیســت مــادر در دوران بــارداری مناســب بــود و از نظــر آمــاری نیــز
تمــام مــوارد دچــار مــرگ و میــر نــوزادی از واحــد بهداشــت رابطــه معنــی داری در ایــن خصــوص دیــده نشــد)جدول
خانــواده شهرســتان اســتخراج شــد، مــوارد مــرگ نــوزادی .)1
کــه بومــی شهرســتان نبودنــد از مطالعــه خــارج شــدند. در بــر اســاس نتایــج جــدول شــماره 2 در مــادران پرخطــر در
ادامــه بــا مراجعــه بــه پرونــده\ی مراقبتــی نــوزاد کــه در %61 مــوارد ســن بــارداری کمتــر از 34 هفتــه بــوده اســت
مراکــز بهداشــتی درمانــی و خانــه هــای بهداشــت بایگانــی و در حالــی کــه در %43/5 مــادران فاقــد ســابقه، زایمــان
اســت و همچنیــن مصاحبــه بــا مــادر آنهــا نســبت بــه در ســن مناســب بــارداری یعنــی هفتــه 37-42 بــارداری
تکمیــل چــک لیســت مربوطــه اقــدام شــد. چــک لیســت انجــام شــده بــود. رابطــه مــورد نظــر از نظــر آمــاری معنــی
شــامل اط\عاتــی متغیرهــای دموگرافیکــی مــادر نظیــر دار نبــود .))0.22=P از نظــر وزن هنــگام تولــد بــا توجــه بــه
ســن، تحصیــات و رونــد وزن گیــری مــادر و بیمــاری هــای آنکــه بیــش از %30 از نــوزادان در هــر گــروه بــا توجــه بــه
مــادر در دوران بــارداری و همچنیــن متغیرهــای مرتبــط بــا مــرگ زودرس وزن نشــده بودنــد امــکان مقایســه جامعــی
نــوزاد نظیــر جنــس نــوزاد، نــوع زایمــان، وزن نــوزاد، بیماری در ایــن خصــوص وجــود نــدارد. بیــن داشــتن عوامــل خطــر
هــای زمینــه ایــی و بیمــاری هــای واســطه ایــی نــوزاد بــود. بــارداری در مــادران و نــوع زایمــان رابطــه معنــی داری
در ایــن مطالعــه عوامــل خطــر بــارداری لیــن مــوارد در نظــر مشــاهده گردیــد .)p=0/03 بــه طــوری کــه در %74 مــادران
ri.ca.ahsmu.jsp 22
مجله علمی پژوهان
دوره 12، شماره 4، تابستان 1393
پرخطــر، مــوارد زایمــان بــه شــکل ســزارین بــوده اســت در نــوزاد را مــی تــوان مهــم تریــن علــت زمینــه ایــی منجــر
حالــی کــه ایــن میــزان در مــادران فاقــد عوامــل خطــر در بــه مــرگ در نـوزاد محســوب نمــود. پــس از آن مشــک\ت
%46 مــوارد زایمــان بــه شــکل ســزارین بــوده اســت. ژنتیکــی بــا حــدود %22 مــوارد مهــم تریــن علــت زمینــه
بــر اســاس نتایــج جــدول شــماره 3 بیشــترین مشــکل ایــی منجــر بــه مــرگ بــود. در خصــوص علــل واســطه ایــی
نــوزادی در هــر دو گــروه مشــک\ت تنفســی بــا حــدود %60 مــرگ در مــادران پرخطــر مشــک\ت تنفســی، خونریــزی
مــوارد بــوده اســت. تنهــا در %8/7 مــادران پرخطــر، نــوزاد و آسفکســیک بــه ترتیــب بــا 78/25، 8/7 و 4/35 درصــد
فاقــد هــر گونــه مشــکلی در دوران بــارداری بــود، در حالــی مهــم تریــن علــل واســطه ایــی منجــر بــه مــرگ و در
کــه در مــادران فاقــد خطــر در %18 مــوارد نــوزاد فاقــد مــادران فاقــد ســابقه نیــز مشــک\ت تنفســی، آسفکســیک
هــر گونــه مشــکل نــوزادی بــود. در مــادران فاقــد ســابقه و تنفســی بــه ترتیــب بــا 76/9، 10/3، 10/3 درصــد مهــم
خطــر %56/4 نــوزادان زودرس بودنــد و در مــادران پرخطــر تریــن علــل واســطه ایــی منجــر بــه مــرگ بــود.
