بخشی از مقاله
چکیده
دانشجویان در معرض اختلالات روانی متعددی قرار دارند. یکی از مهمترین مواردی که دانشجویان با آن روبه رو هستند، احساس غربت و افسردگی بوده و باعث کاهش شادکامی در آن ها میشود. بنابراین این مطالعه با هدف تعیین رابطه ی احساس غربت با میزان افسردگی و شادکامی در دانشجویان خوابگاهی دانشگاه علوم پزشکی همدان در سال 1394 اجراء گردید. پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی- تحلیلی بود که بر روی 387 نفر از دانشجویان خوابگاهی دانشگاه علوم پزشکی همدان انجام گرفت. نمونه گیری به شیوه تصادفی طبقهای با تخصیص متناسب بود. جمع آوری دادهها از طریق خودگزارش دهی و با استفاده از چهار پرسشنامه اطلاعات دموگرافیک و زمینه ای، پرسشنامه احساس غربت Fenfelit، پرسشنامه افسردگی دانشجویان - USDI - ، پرسشنامه شادکامی آکسفورد انجام گردید. دادههای پژوهش با استفاده از نرم افزار SPSS 23 تجزیه و تحلیل شدند.
نتایج مطالعه نشان داد، افسردگی با شادکامی رابطه معکوس - -0/6 - و با غربت رابطه مستقیم - 0/3 - معناداری داشت. لذا با افزایش نمره مربوط به غربت، نمره افسردگی نیز افزایش مییابد و با افزایش نمره افسردگی، شادکامی کاهش خواهد یافت. همچنین حس غربت با نمره شادکامی هم رابطه معکوس معنادار دارد - -0/2 - و با افزایش حس غربت، شادکامی کاهش مییابد. با نظر گرفتن نتایج، اهمیت توجه به سلامت روان دانشجویان در خوابگاهها، بسیار لازم و ضروری میباشد. به نظر می رسد در برنامههای مداخله ای و پیشگیری کننده باید به طور کامل علت های احساس غربت و افسردگی شناسایی و مداخلات مناسب با توجه به عوامل موثر طراحی و اجرا گردد.
مقدمه
سلامت روان یکی از مهمترین مشخصههای سلامت یک جامعه میباشد . - Mohammadi et al. 2005 - در تمام جوامع افراد در معرض اختلالات روانی متعددی قرار دارند. در میان اختلالات روانی شایع، افسردگی یکی از شایع ترین بیماری های اعصاب و روان است که به زمان و مکان و شخص خاصی محدود نیست و همه گروهها و ردههای جامعه را در برمیگیرد et al., . - Rohany Nasir 2010 - در این میان، دوران دانشجویی، زمانی پرتنش میباشد، به طوری که دانشجویان با مشکلات متفاوت از افراد دیگر جامعه مواجه میشوند . - Barron,2007 - دانشجویان به لحاظ تغییر محل زندگی و جدایی ناگهانی از خانوادهها گروه در معرض خطر محسوب میشوند .
- Rezaei Adaryani , 2007 - در طی دوران تحصیل، تمامی دانشجویان به ویژه دانشجویان گروه علوم پزشکی، علاوه بر داشتن مشکلات دیگر از جمله زندگی در خوابگاه دانشجویی، ارزیابی دانشجو توسط اساتید با مشکلات خاص رشته خود مانند فشارهای روحی و روانی محیط بیمارستان، اورژانس، مراکز بهداشتی، برخورد با مشکلات بیماران، طول مدت تحصیل نیز مواجه هستند و به همین دلیل بیش از سایر دانشجویان در معرض خطر از دست دادن سلامت روانی از جمله افسردگی با درجات متفاوت هستند . - Narimani et al., 2009 - یکی از مهمترین مواردی که دانشجویان در دوران تحصیل با آن روبه رو هستند احساس غربت میباشد.
احساس غربت وضعیت پیچیده شناختی، انگیزشی و هیجانی خاصی است، که با اشتغالات فراوان ذهنی در مورد محیط قبلی و تمایل به بازگشت به سمت آن همراهی دارد و معمولا با خلق افسرده و نشانه های مختلف روان تنی تجربه میشود . - Farhadi, 2005 - احساس غربت میتواند به کمبود روابط اطمینان بخش و احساس تنهایی منجر شود و زمینهساز احتمال بروز اضطراب، افسردگی، مصرف مواد و الکل و حتی خودکشی باشد . - Tavakoli, 2009 -
افسردگی یکی از بیماریهای عمده در جهان و شایعترین علت ناتوانی ناشی از بیماریها میباشد. افسردگی اختلالی است که با کاهش انرژی و علاقه، احساس گناه، بی اشتهایی، افکار مرگ و خودکشی و اشکال در تمرکز تشخیص داده میشود و با تغییر در سطح فعالیت، توانایی های شناختی، وضعیت خواب، اشتها، تکلم و سایر مشکلات همراه است - Mohammadbeygi, . - 2009 سازمان جهانی بهداشت عنوان میکند در سال 2020 در مقایسه با سال 1990 اختلال افسردگی از مرتبه چهارم به مرتبه دوم میرسد . - Beck, 2008 - همچنین نتایج مطالعه عزیزی و همکاران در دانشجویان نشان داد که %24/3 از دانشجویان دارای افسردگی متوسط تا شدید بودند . - Azizi, 2013 -
برخی از محققین معتقد هستند که تجربهی مشکلات روانی از جمله افسردگی، احساس شادکامی را کاهش میدهد، یعنی هر چه قدر فرد مشکل بیشتری را تجربه کند، از میزان شادکامی او کاسته میشود و سلامت روانی او مورد تهدید قرار میگیرد . - Alberktsen, 2003 - افسردگی کیفیت زندگی دانشجویان را تحت تاثیر قرار داده و باعث کاهش شادکامی در محیط زندگی آن ها میشود . - Seligman, 2002 - در مطالعهی خوش کنش و همکاران نتایج نشان داد بین افسردگی و احساس شادکامی دانشجویان رابطه منفی و معنادار وجود دارد .
- Khosh Konesh and Keshavarz Afshar, 2008 - با توجه به ارزش شادکامی و تاثیر آن در زندگی به خصوص دوران دانشجویی، لذا شناخت عوامل موثر بر آن از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. شناسایی این عوامل باعث میشود افراد بتوانند به شادکامی دست پیدا کرده و از بسیاری از مشکلات روانی از جمله افسردگی در آن ها پیشگیری نمود. بنابراین این مطالعه با هدف تعیین رابطهی احساس غربت با میزان افسردگی و شادکامی در دانشجویان خوابگاهی دانشگاه علوم پزشکی همدان در سال 1394 اجراء گردید.
روش تحقیق
پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی- تحلیلی بود که بر روی 387 نفر از دانشجویان خوابگاهی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی همدان در سه ماهه چهارم سال 1394 و دو ماه اول بهار 1395 انجام گرفت. نمونهگیری به شیوه نمونه گیری تصادفی طبقهای با تخصیص متناسب بود. با توجه به اینکه در جستجوهای انجام شده مطالعه مشابهی در این زمینه وجود نداشت. با استفاده از مطالعه رودبرده و همکاران - Pour Agha Roudbordeh et al., 2012 - ضریب هبستگی احساس غربت و سلامت روان برابر 0/43 بهدست آمده است. بر اساس فرمول حداقل تعداد نمونه کل 53 دانشجو به دست آمد. در فرمول زیر مقدار 0.05 ، 0.1 و r ضریب همبستگی بین دو متغیر کمی میباشد.
با توجه به مطالعات مشابه 400 دانشجو به عنوان نمونه نهایی در نظر گرفته شدند. با توجه به تعداد دانشجویان ساکن در خوابگاههای تحت پوشش حجم نمونه برای شرکت در مطالعه از هر خوابگاه مشخص شد. لازم به توضیح است که دانشگاه دارای 5 خوابگاه دخترانه و دو خوابگاه پسرانه میباشد. معیار ورود شامل؛ اشتغال به تحصیل در دانشگاه علوم پزشکی همدان به عنوان دانشجو، ساکن بودن دانشجو در خوابگاههای دولتی تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی همدان بود. همینطور معیار خروج از مطالعه عدم رضایت جهت شرکت در مطالعه توسط دانشجویان بود.
در این پژوهش به منظور جمع آوری دادهها از چهار پرسشنامه استفاده شد که تمامی پرسشنامهها از طریق خودگزارش دهی از دانشجویان ساکن خوابگاهها که تمایل به شرکت در مطالعه داشتند، پس از کسب رضایت آگاهانه تکمیل شد. پرسشنامه اطلاعات دموگرافیک شامل؛ سن، جنسیت، رشته، ترم، مقطع تحصیلی، دانشکده، وضعیت تاهل، محل سکونت، تعداد برادر، تعداد خواهر، رتبهی فرزندی، وضعیت اقتصادی، وضعیت سلامتی، تحصیلات پدر و مادر، شغل پدر و مادر، داشتن فعالیت ورزشی، مطالعهی کتاب غیر درسی، استفاده از تلویزیون اینترنت و بازی رایانهای در طول روز میباشد. که در ابتدای ارزیابی توسط دانشجویان خوابگاهی تکمیل گردید.
پرسشنامه احساس غربت مقیاسی 45 مادهای است که حاوی 5 عامل میباشد و توسط Fenfelit در سال 2001 ساخته شده است. این پنج عامل عبارتند از: حیطه دلتنگی برای خانواده از سوال 1 تا 11، میل برگشتن به موطن از سوال 12 تا 20، احساس تنهایی از سوال 21 تا 26، ناسازگاری با محیطهای جدید از سوال 27 تا 33 و دلتنگی برای دوستان صمیمی از سوال 34 تا 36 بود. ضریب آلفای کرونباخ درنمونه 349 نفری فنفلیت برای هر یک از عوامل بالا به ترتیب عبارت است از: 0/90، 87/85،0/0، 0/88 و 0/80که همگی نمایانگر ثبات درونی بالای این پرسشنامه هستند. در ضمن این پرسشنامه حاوی 3 ماده تکمیلی نیز میباشد که دو ماده اول 46 - و - 47 فراوانی تجربه احساس غربت را در موقعیت کنونی و در گذشته و ماده آخر - 48 - شدت احساس غربت را میسنجد. اژهای و همکاران در سال 1387در پژوهشی به بررسی مشخصات روانسنجی این پرسشنامه پرداختند.
نتایج پژوهش آنها نشاندهنده همسانی درونی مناسب برای عاملهای این پرسشنامه بوده است . - Ejei et al., 2008 - هر یک از گزینههای هرگز، کمی، متوسط، زیاد و خیلی زیاد به ترتیب نمره 1، 2، 3، 4 و 5 نمره میگیرد. نمره کلی احساس غربت آزمودنیها از جمع جبری امتیازات داده شده به سوالها بدست میآید. حداقل نمره در این آزمون 36 و حداکثر آن 180 است. نمرههای بالا در این آزمون نشانگر احساس غربت بالای فرد و نمرههای پایین نشاندهنده احساس غربت پایین است. برای بررسی وضعیت آزمودنی در عاملهای آزمون باید نمره خام مربوط به سوالهای آن عامل را با هم جمع کرد.
