بخشی از مقاله
مسجد جامع شهرستان مرند
مسجد جامع مرند در مرکز شهر مرند واقع شده که مطابق کتیبه محراب مسجد، این بنا در سال ۷۳۱ هجری قمری در زمان سلطنت ابوسعید بهادرخان ساخته شده‌است. محراب در قسمت جنوبی مسجد واقع شده و مزین به آیات قرآنی به خط کوفی و گچبری‌های بدیع می‌باشد امروزه کف مسجد به اندازه سه پله از سطح کوچه مجاور پایین‌تر است و دالانی به طول ۱۲ متر با سه طاق گنبدی، ورودی را به شباستان‌ها مربوط می‌سازد در سمت چپ این دالان، شبستان جنوبی با گنبدی کم خیز واقع شده‌است.
محراب این مسجد که در سال 731 هجری به امر سلطان بوسعید بهادر خان بدست یک استاد گچ‌بر و صنعت‌گر تبریزی ساخته شده در 15 دیماه 1310 تحت شمارهء 239 جزو آثار ملی به ثبت رسیده است مسجد جامع مرند از ابنیهء اوایل سده هشتم هجری است.بنای کنونی آن‌که در نتیجهء تعمیرات مکرر به صورت بنائی تازه درآمده بنای اصلی نمی‌باشد و منتها از آثار قدیمی آن محرابی که به منزلهء یادگار جامع ابوسعید بشمار میرود در یکی از شبستانهای مسجد واقع و جزو محرابهای ظریف و زیبای مساجد دورهء مغول محسوب میشود این محراب از نظر طرز ساختمان و ستونهای مدور گچ‌بری شده و
کتیبه‌های کوفی و گچ‌بریها و نقشه و متر قابل توجه می‌باشد و خوشبختانه با وجود موقعیت نامتناسبی که دارد تا اندازه‌ای سالم‌مانده است. بنای فعلی مسجد در پشت محوطهء عمارت جدید فرمانداری(ساختمان جدید در گوشه شمال شرقی چهار راه پهلوی)واقع و در ورودی آن در گوشه شمال دیوار شرقی قرار گرفته است.
کف مسجد باندازهء 80 سانتیمتر(سه پله)از سطح کوچه گودتر بوده و از در اول وارد دالانی میشود بطول 12 متر که بوسیله سه طاق پشت گنبدی پوشیده شده است در سمت چپ دالان(سمت جنوبی)شبستانی قرار گرفته و با طاقهای آجری گنبدی شکل پوشیده گشته است محوطه داخل مسجد نیز با شش گنبد پشت آجری پوشیده شده که از وسط بدو پایه آجری عریض چهار گوش و از جوانب به دو پایه آجری دیوارهای خارجی بنا تکیه کرده‌اند محراب گچ‌بری(بعرض 75/2 متر و بلندی 6 متر)در قسمت وسط طرف جنوبی واقع شده و گنبد بالای این قسمت بکلی ریخته که بعدا با تیر پوشیده شده است.در پاطاق این گنبد آثار حاشیه گچ‌بری شامل آیات قرآنی دیده.
مسجد جامع مرند بي‌شك زيباترين و تاريخي‌ترين جاذبه شهرستان مرند محسوب مي‌شود. مسجدي در مركز شهرستان مرند كه از 2 سمت توسط ساختمان شهرداري و خانه‌هاي مسكوني و از 2 سمت ديگر توسط خيابان‌هاي اصلي و فرعي احاطه شده است.
طبق كتيبه محراب اين مسجد در سال 731 در زمان سلطنت «ابوسعيد بهادرخان» از محل ميراث مردم مرند و جزيه‌اي كه در آن زمان از مردم غيرمسلمان مي‌گرفتند توسط «حسين‌بن محمودبن ناج خواجه» ساخته شد.
كف اين مسجد به اندازه 3 پله از سطح كوچه فرعي پايين‌تر است و دالاني به طول 12 متر با سه طاق گنبدي دالان ورودي را به شبستانها مربوط مي‌سازد.
سمت چپ اين دالان شبستان جنوبي با گنبدي كم‌خيز واقع شده است كه بر فراز آن كتيبه‌اي از سنگ ديده مي‌شود.
با اينكه اين مسجد از صحن اصلي و بزرگي برخوردار است اما غير از روزهاي جمعه، نمازهاي روزانه در اتاق كوچكي در سمت چپ دالان ورودي خوانده مي‌شود.
اما زيباترين بخش اين مسجد اتاقي بدون در ورودي است كه كتيبه سنگي بزرگي به عرض 75/2 متر و ارتفاع 6 متر كه محراب اين مسجد است در آن واقع شده است. محرابي سنگي با حجاري زيبا نفش و نگارهاي اسلامي.با اينكه محراب در اين اتاق واقع است اما جز 4 پنجره كه هر كدام به ارتفاع نيم متر از سطح زمين بالاتر هستند، ورودي ديگري ندارد. علاوه بر آيات اين كتيبه، در فاصله دو ستون تزييني و گچبري كنار محراب نيز نام سازنده محراب به خط رقاع نوشته شده است: «عمل عبدالفقير نظام بندگير تبريزي».
كتيبه سنگي و زيبايي محراب كه دور تا دور آن به آيات قرآني مزين شده بي‌شك يكي از زيباترين محراب‌هاي مساجد ايران است كه متاسفانه قسمت پاييني آن در حال ريزش و از بين رفتن است. با اين حال به گفته نمازگزاران اين مسحد مدتهاست يک گوني به دور آن کشيده اند و هراز گاهي چند ساعت کار ترميمي مي‌کنند.
به گفته امامي، مسئول روابط عمومي شهرداري مرند مرمت اين محراب زيبا به اين دليل به تعويق افتاده است كه بين سازمان‌هاي متولي مانند سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري وهيات امنا مسجد و دفتر امام جمعه شهرستان مرند اختلافاتي بر سر اين مسجد وجود دارد.
مشاهدات عيني از اين مسجد حاكي از اين است كه براي مرمت اين محراب ارزشمند و منحصر به فرد هيچ اقدام كارشناسانه‌اي انجام نمي‌گيرد. بسته‌هاي سيمان و گچ ساختماني در كنار چند آجر شكسته در كنار محراب نشانگر نحوه مرمت اين كتيبه ارزشمند در شهر تاريخي مرند بود. شهري كه علي‌رغم داشتن چند اثر تاريخي بزرگ هيچ متولي از سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري ندارد.
امامي كه پس از مطرح شدن بحث‌هاي گردشگري به عنوان صنعت توريسم به نمايندگي از شهرداري، طرح‌هاي گردشگري را دنبال مي‌كند، مي‌گويد: «اين مسجد نگين تاريخي مرند است و براي ارايه آن به گردشگران خارجي و داخلي و نشان دادن عظمت واقعي آن در نظر داريم ساختمان شهرداري را به محل ديگري منتقل كنيم تا مسجد از هر 4 قسمت قابل دسترسي و ديدن باشد.»
شهرستان مرند يكي از سرسبزترين شهرهاي استان آذربايجان شرقي در 60 كيلومتري شمال تبريز است. در شهر مرند روايتي است مبني بر اينكه بناي اين شهر به امر دختر ترسا به نام ماريا گذاشته شده و كليساي بزرگ آن نيز كه فعلا پابرجاست و با تغييراتي به صورت مسجدجامع اين شهر درآمده است. آثار كليساي اين مسجد هنوز هم مشهود است و صليب‌هاي بزرگ و كوچك شكسته دور تا دور قسمت فوقاني آن را به نحو زيبايي در برگرفته است.
هر چند در مورد اين مسجد روايات گوناگوني موجود است اما اينكه مسجد جامع مرند قبلا كليسا بود چندان بعيد به نظر نمي‌رسد.
مسجد جامع مرند در مرکز شهر مرند واقع شده که مطابق کتیبه محراب مسجد، این بنا در سال ۷۳۱ هجری قمری در زمان سلطنت ابوسعید بهادرخان ساخته شده‌است. محراب در قسمت جنوبی مسجد واقع شده و مزین به آیات قرآنی به خط کوفی و گچبری‌های بدیع می‌باشد.
امروزه کف مسجد به اندازه سه پله از سطح کوچه مجاور پایین‌تر است و دالانی به طول ۱۲ متر با سه طاق گنبدی، ورودی را به شباستان‌ها مربوط می‌سازد در سمت چپ این دالان، شبستان جنوبی با گنبدی کم خیز واقع شده‌است. بنا به بررسی¬های انجام شده این بنا در مرکز شهر واقع شده این مسجد ظاهرا در آغاز یکی از آتشکده¬های دوره¬ی ساسانی بود که بعدها با سکونت ارامنه در این منطقه به کلیسا تبدیل شد، پس از پیروزی اعراب بر بابک در قرن سوم هجری و همزمان با اسلام آوردن مردم آذربایجان به مسجد تبدیل شده است. طبق کتیبه-ی محراب این مسجد در اوایل سده¬ی هشتم یعنی در سال 731 هـ ق در زمان سلطنت ابوسعید بهادرخان و به دستور او ساخته شد این مسجد نه صحن دارد و نه سردر، چون در اصل کلیسا بود و در زمان مغول به مسجد تبدیل شده است. در سال 704، این مسجد در حالی که بیش از 9 سال از عمر آن نمی¬گذشته توسط تاج خواجه مورد مرمت قرار گرفته است. محوطه اصلی مسجد یا سقفی مشتمل بر شش گنبد فضاهای اصلی مسجد را تشکیل می¬دهد. محراب به عرض 75/2 و ارتفاع 6 متر در قسمت جنوب مسجد واقع شده و مزین به آیات قرآنی به خط کوفی و گچ بریهای زیبا و بدیع می¬باشد. (سلما سیدزاده، جواد( بناهای تاریخی آذرباجان، مسجد جامع مرند) وحید، س 13، ش2-1، اردیبهشت 1354،صص 152-151) سوابق و پیشینه معبد پارتنون: پرستشگاه یکی از الهه¬های یونان به نام آتناست (الهه عقل و زیبایی زنانه) که در قرن 5 قبل از میلاد توسط مردم آتن ساخته شده این معبد مهمترین بنای باقیمانده از یونان باستان است و غالبا به عنوان اوجی در پیشرفت دوره معماری دوریک شناخته می¬شود. مجسمه¬هایی که در تزیین این بنا استفاده شده است یکی از مهمترین بخشهای هنر یونانی است و سمبلی از یونان باستان و دموکراسی آتنی است و یکی از بزرگترین مقبره¬های فرهنگی دنیاست. معمارانی چون «کایمراتیس» و «ایکتینوس» در ساختمان آن نقش اصلی را داشت¬اند و در فاصله¬ی سالهای 432و448 ق م ساخته شده است. بنا دور ستونی است در ایوان جنوبی معبد پارتنون برخلاف پرستشگاههای دیگری به جای 6 ستون از 8 ستون (سبک 8 ستونی) و برای طول آن 17 ستون در نظر گرفته شده است. طول و عرض آن 31×70 متر و ارتفاع آن 13/72 متر که ارتفاع هر ستون 10/43 متر است. و در این بنا دو شیوه¬ی دوریک و ایونیک تلفیق شده¬اند و در ایجاد نقوش در چهار گوشی¬های تزینی و سنتوریهای معبد نهایت دقت را به کار برده¬اند. (سید زنوزی، امیر هوشنگ(مرند) تهران، بینا، 1358، صص 269-268)
مسجد جامع مرند
سمت شرقی شهر در پشت ساختمان فرمانداری مرند، استان آذربایجان شرقی مکان
731 هـ.ق / 1331 م تاریخ بنا
ایلخانی ویژگیهای معماری و هنری و دوره
حسین بن محمودبن تاج خواجه مباشر و بانی بنا
مسجد نوع سازه
مذهبی کاربرد سازه
مسجد جامع مرند
این بنا در سمت شرقی شهر در پشت ساختمان فرمانداری مرند واقع گردیده و در ورودی آن، در گوشه شمالی دیوار شرقی است. ساختمان مسجد به صورت مستطیلی فاقد صحن و سردر است و از بنای اولیه آن، جز محراب تاریخی، چیز زیادی برجای نمانده است.
