بخشی از مقاله
چکیده
بازنویسی یکی از شیوههای تولید در ادبیّات کودکان است. روشی پویاست که با هدف ساده و قابل فهمکردن متون کهن یا معاصر، دشواریهای زبانی و سبکی متون اصلی را از میان بر میدارد. و در این دنیای پرتلاطم وسیلهای است برای شناساندن و تثبیت هویّت ملّی ایرانیان که با هدف پیوند دادن کودک با ادب و فرهنگگذشته و هویّت ملّی
او انجام میگیرد.
آنچه نوشتن این مقاله را ضرورت بخشید آشنایی با شیوههای صحیح باز نویسی از جمله بازنویسی خلاق میباشد که پژوهشگر میکوشد تا با استفاده از تحلیلهای سه گانه واژگانی، نگارشی و محتوایی متن باز نوشته به بررسی و مقایسه تصاویر و عناصر داستانی با متن اصلی بپردازد تا از این رهگذر زمینه را هرچه بیشتر برای نویسندگان و محققان به شیوه صحیح بازنویسیهای خلاق فراهم آورد.
نتایج پژوهش نشان میدهدکهآشنایی با ادبیات کهن، روایت دوباره و خلق شخصیّتهای جدید و فضاآفرینی مناسب بیان، تصاویر ذهنی خلاّق ، به کارگیری زبان عاطفی، صحنه سازی مناسب، رعایت قوانین نگارشی و دستوری، توجّه به گروه سنی کودکان و دایره واژگانی آنها، استفاده از زاویه دید اول شخص و... در هنگام پردازش داستان باعث گردید تا این کتاببه عنوان اثری جذّاب و خوا ندنیمورد توجّه مخاطبین کودک قرار گیرد . پژوهش حاضر میکوشد
تا با استفاده از روش تحلیلی وتطبیقی به بررسی کتاب برگزیده خلاق » طوطی وبقال« مهدی عزتی بپردازد .
کلید واژه: بازنویسی بازنویسی، خلاّق،طرح شخصیّت، وشخصیّت پردازی
مقدمه:
کارخلق وآفرینش در دنیای هنرادبیّاتو اهمیّت ویژهای دارد. بررسیها نشان میدهد که یکی ازعللتداوم میراث فرهنگی و ادبی ایران تأمّل وجستجودرمیراث ادبی گذشتگان به ویژه شعرا ونویسندگان گذشته است.
باز نویسی نیز از جمله شیوههایی است که با تأمّل وجستجو در آثار پیشینیان به وجود میآید و از مشهورترین نوع اقتباس است. راویان و قصهگویان در طول زمان بنابر نیازها و ضرورت هرجامعه،قصّهها وحکایتهای خویش را بدون آنکه در پیام و سـاختاراصلی قصّهها دخل و تصرفی ایجاد کنند تغییر داده و متناسب با آداب و رسوم ، فرهنگ و باورها بازگویی میکردند . این روش بازگوییدرادبیّات کلاسـ یک و متون کهن ما نیز دیده میشود. بازنویسی » بازگویی و باز نوشتن اثری است با حفظ ویژگیهای اثر بدون دخل وتصرّف درآن ، فقط زبان را ساده تر کرده وآن رامتناسب خواننده مینماید.« (هاشمی نسب، (43 :1371
1 دبیر، کارشناس ارشد زبان وادبیات فارسی sodabehlotfinezad@yahoo.com
میرصادقی نیز باز نویسی را برابر اقتباس میداند و مینویسد:» اقتباس یا بازنویسی بازنگری اثری است به دلخواه، به طوری که عمل داستانی شخصیتها ـ تا حدی که ممکن باشد ـ وخصوصیّات زبانی و لحن اثر برجا بماند.« (میرصادقی، (25 : 1377 پایور تعریف جامعتری نسبت به میرصادقی ارائه میدهد و میگوید: » بازنویسی، به زبان امروزی در آوردن متون کهن ادب پارسی است به گونهای که کهنگی و دشواری زبان و سبک قدیم از آنها گرفته شود.« ( پایور،(15 :1380
کریم زاد با تکمیل تعاریف دیگران مینویسد: » بازنویسی از ادب کهن برای کودکان و نوجوانان یعنی بازنوشتن اثر کهن به زبان امروزین، به اندازه دلخواه و واژگانی مناسب با سن مخاطب کودک و نوجوان به طوری که عمل داستانی شخصیّت تا حدی که ممکن باشد و به مناسب اثر با گروه سنی لطمه نزند، خصوصیات زبانی و لحن اثر برجا بماند.) « کریم زاد، (177 : 1385
به عبارت دیگر میتوان گفت: » بازنویسی، روایت دوباره قصهای است با همان موضوع و محتوا در شکل نوشتار امروزی. « (لطفی نژاد ،(30 :1391 اینکه بازنویسی ازنظر روش برچند نوع است؟ بازنویسی خلاق چیست وچرا این کتاب به عنوان یک اثر برگزیده معرفی گردید؟و سؤالهایی از این دست در این مقاله به طور مجزا مورد بررسی قرارخواهیم داد .
ساده (با تغییرات کم)
ا نواع بازنویسیها از نظر روش عبارتند از : نیمه خلاّق خلاّق (با تغییرات زیاد) (ر.ک.پایور ؛( 25: 1388
بازنویسی خلاّق
ادبیّات کودکان و نوجوانان سه ویژگی مهم دارد. نخست آنکه با زبان و بیان ، توانایی درک زباننوشتاری، تخیّل و تجربههای کودکان متناسب است از این رو برای هر گروه سنی کودک یا نوجوان از متنها، موضوعها، زبان و بیان متناسب بافهم و درک آنها استفاده میشود. زبان وبیان این گونه آثار بسیار ساده است و پا به پای رشد فکری کودکان ونوجوانان پیش میرود. دوم به رشد و پرورش شخصیّت خواننده کمک میکند. سومنکهآ اهمیّت تصویر را برای کودکونوجوان برابراهمیّت نوشته میداند وهمواره بخشی از پیام را با کمک تصویر بیان میکند.(انوشه، (59 : 1376
با توجّه به توصیف بالا میتوان گفت عواملی چون زبان، بیان، تخیّل، موضوع، تصویر، سن کودک در ساخت یک اثر برای کودک سهیمند. تناسب موارد بیان شده در کنار تصویر با ارائه ساختاری هنری باعث خلق اثری جذاب و خلاق میشودبراین. اساس خلاّقیّت و تخیّل نویسنده در چگونگی ساخت و پرداخت یک اثر لازم و ضروری است.
هر نویسنده و هنرمندی حق دارد با ارائه ساختاری نو و هنری به آثارکهن دیدگاه خود را به عنوان درونمایه در هنگام خلق اثر اعمال نماید. بازنویسی خلاق نیز یکی از شیوههایی است که باعث خلق اثر به صورت جدید میشود.
هنگامی که نویسندگان معاصر یا کهن... موضوع و محتوای اثر کهن را نگه داشته و در بعد ساختاری اثر خودکار خلاق کردهاند، به گونهای که اثرشان دارای بعد هنری شده است این روش را بازنویسی خلاق مینامیم. ( پایور، : 1388 (54 در این نوع از بازنویسی، بازنویس تنها به ساده کردن زبان اکتفا نمیکند (باز نویسی ساده) بلکه با تغییر دادن فضا سازی،رجستهب سازی یا کمرنگ کردن شخصیّت، پردازش مناسب در پیرنگ و ... به اثر جلوه نوین میدهد. این نوع آثار بازنویسی شده هر چند شکلی نو به خود میگیرد اما باز موضوع ، معنا و مفهوم اثر دچار دگرگونی نمیشود. در هر بازنویسی خلاّق نویسنده با حفظ موضوع و محتوای اثر کهن با ایجاد فضای مناسب و ارتباطمیان شخصیّتها به مخاطب کمک میکند تا درجریان حوادث، عقاید و نظریات خود را با قرارگرفتنشخصیّتهادرموقعیّتهای متفاوت با
تمامی تضادها و تعارضها نشان دهد.شخصیّ»ت ها نیز در طی حوادث، رفتارها ومنشهای خود را نشان داده و در یک روابط علّی ومعلولی رفتارها و عملکردهای آنان مشخص میشود « . (همان) علاوه برآن تنها توصیف نیست که باعث معرفی آنان میگرددبلکه شخصیّت ها در سایه یک سری ماجراها و عملکردهای ویژه خود را نشان میدهند.
