بخشی از مقاله
موش
راسته جوندگان (Rodentia) به سه زير راسته تقسيم مي شود.
1) Sciuromorpha (سنجاب شكلان)
2) Hystricomorpha (تشي شكلان)
3) Myomorpha (موش شكلان)
Mymorpha به چهار تيره تقسيم مي شود؛: تيره موشهاي دوپا Dipodidae ،تيره موشهاي درختي Muscardinidae ،تيره موشهاي حقيقي Muridae ،تيره Cricetidae .
راسته جوندگان در هر نيم آروره يك دندان يا به طور كلي دو دندان پيشين در جلو دارند از خصوصيات مهم آنها اين است كه دائم مي جوند به اين دليل كه جلوي دندانهاي آنها از ميناي سخت وسطح پشتي دندان از عاج در حال رشد تشكيل شده است واگر تغذيه انجام ندهند دندانهاي بالا به علت رشد عاج( بعداز 48 ساعت) بزرگ شده و جونده قادر به تغذيه نيست.
در حد فاصل بين دندانهاي پيشين تا آسيا فضايي بدون دندان وجوددارد به نام دياستما، كه حفره دهاني به دو بخش تقسيم مي كند.
تقسيم بندي براساس نحوه قرار گيري دندانها:
Prodont: به سمت جلو مي باشد
Orthodont: به صورت عمودي است.
Opisthodont: دهان به سمت عقب است.
فرمول دندان براي هر نيم فك:
(آسيا) (پيش آسيا) (نيش) (پيشين)
يكي از راههاي مهم شناسايي براساس دندانها مي باشد(شكل و تعداد و…)
مشخصات ظاهري:
1) طول بدن (از نوك بيني تا آخرين استخوان دم)
2) طول دم (دم را خم كرده و به سمت بالا مي گيريم تا اندازه گيري انجام مي شود.)
3) طول لاله گوش( از نوك لايه گوش تا انتهاي آن)
4) طول كف پاي عقب (از پاشنه پا تا قبل از ناخن در بلندترين انگشت بدون محاسبه ناخن)
5) وزن
فاكتورهاي ديگر: رنگ بدن ورنگ موهاي جونده( در انتهايي ومياني وابتدايي رنگ، متفاوت است.) رنگ سطح زيرين شكم، وجود دسته مو در انتهاي دم،طول سبليها،رنگ ناخن ها (سفيد،سياه، طوسي)
استخوان جمجمه: پوست را از انتهاي بدن بر ميداريم وپوست كنده شده را نبايد دور اندازيم، بعد از ان جمجمه راتميز كرده و بعد براساس 23 فاكتور در رابطه با جمجمه مي تواند جونده را شناسايي كرد.
راههاي شناسايي:
1) خود جونده ديده شود.(در منزل ،باغ و مزرعه)
2) فضله ديده شود.
3) ردپا يا اثري ديده شود.(آرد وپودر تا لك را كنار ديوار مي ريزند تا رد پاي موش ديده شود.)
نحوه مبارزه: موشها تعداد زيادي لانه در زمين حفر مي كنند كه يك يا دو مسير آن اصلي است وباقي مسيرها انحرافي مي باشد، براي شناسايي لانه فعال بايد تمام لانه ها شبها با خاك پوشانيد. صبح روز بعد تعدادي از لانه ها باز شده اند واين لانه هاي باز شده ،فعال هستند و مبارزه عليه آن صورت مي گيرد.
براي مبارزه از طعمه مسموم نيز مي توان استفاده كرد كه در فصول تابستان و بهار از سموم همراه با طعمه آبدار(فسفر دوزنگ، هويج، خيار،علوفه، سبزيجات) و در فصل پاييز از سم به همراه طعمه خشك (مغز گردو يا بادام) استفاده مي كنند، اين طعهم ها نبايد با دست انسان تماس داشته باشند چون موشها به بوي انسان حساس هستند.
سموم ضد انعقادي: در مصرف اين سموم حتما بايد Dose كامل به بدن جونده برسد و (2-7) روز بصورت مداوم تكرار شود در نهايت از روز (14-7) باعث مرگ جونده مي شود، اين سموم فاكتورهاي انعقاد خون را از بين مي برند وباعث نازك شدن مويرگها و رگهاي نازك و در نتيجه خونريزي ونهايتا مرگ مي شود.
فسفر دورنگ: اين سموم در معده گاز فسفيد آزاد مي كنند ولي چون جونده اين اثر (گاز فسنيد) را به سايرين انتقال مي دهد موشهاي ديگر تغذيه نمي كنند پس تاثير سم كاهش مي يابد. در نتيجه اين سموم بايد همزمان مورد استفاده قرار نگيرند.
فسفر دوزنگ آلودگي ثانويه ندارد يعني اگر موجودي از لاشه موش تغذيه كند و Dose كامل سم به بدن آن برسد باعث مرگ حيوان نمي شود ولي كلرات از سموم ضدانعقادي است اين اثر را دارد.
در تله گذاري،تله ها بايد از قبل آماده باشند و تله ها براي گونه هاي روز فعال وشب فعال تفاوت دارند.براي گونه هاي روز فعال قبل از طلوع آفتاب بايد تله گذاري انجام گيرد و رد مورد گونه هاي شب فعال قبل از غروب آفتاب تله گذاري صورت ميگريد كه آنها را به فاصله (1-2m) و به صورت زيگزاگي قرار مي دهيم ولي در گونه هاي روز فعال قبل از طلوع آفتاب شروع و تا غروب آفتاب حتما بايد انجام شود.
شناسايي لانه فعال:
1)تار عنكبوت و بقاياي گياهي ديده شود.
2) فضله تازه ديده شود و رد پا وجود داشته باشد.
4) خاك تازه جلوي دهانه لانه ديده شود.
مبارزه كلي با موشها: 1) مبارزه دسته جمعي 2) كنترل راههاي فاضلاب و طبقات ساختمانها كه به هم راه دارند 3) تشخيص جونده در طبقات با مشاهده آثار و فضله
مبارزه با موشها روستا:
1) با قاشقي كه روي چوب بلندي بسته شده، طعمه را داخل عمق 50cm حفره موش قرار مي دهيم.
2) قرار دادن جعبه چوبي كنار ديوار كه داراي دو در است.(خروجي و ورودي) كه طعمه راداخل آن قرار مي دهند.
برخورد باموش مرده: بلافاصله موش مرده را داخل كيسه پلاستيكي قرار ميدهيم و درش را محكم مي بنديم بعد با اسپري حشره كش مكان را ضدعفوني مي كنيم تا مايتها و شپشها نابود شوند چون اين عوامل بيماريزا هستند وباعث انتقال بيماري يم شوند.
مبارزه با خرگوشها: بستن توري و يا گوني در فاصله m1 تنه درخت كه دور درخت مي بندند،بستن دهانه ورودي نهرها با توري، استفاده از طعمه مسموم كه در تابستان (مرطوب) و در پاييز( خشك ) مي باشد.
مبارزه با جوجه تيغي و تشي: تشي حدودا cm) 100-70) طول دارد، وشب فعال است.و مسافت زيادي را لانه تا محل خسارت طي مي كند و لانه آن معمولا قنات و غار است.
برخي به اشتباه فكر مي كنند كه جوجه تيغي هنگام خطر تيغ پرتاب ميكند ولي اين گونه نمي باشد بلكه تغيهايي در شرف افتادن هستند كه در زير آنها تيغ هاي جديد جوانه مي زنند و آنها به تيغ اصلي فشار وارد كرده واين فشار باعث افتادن تيغ مي شود پس اين به معناي پرتاب تيغ نمي باشد.
در مورد حواس جوندگان اين نكته قابل تامل است كه آنها حس بويايي و لامسه قوي دارند ولي حس بينايي آنها ضعيف است.
مقايسه گونه ها و جنسهاي مختلف موش:
1)خانواده Muridae: موشهاي مهم وخسارت زايي اين خانواده موش خانگي (M.musculus) و موش ورامين (Nesokia indica) مي باشد كه موش ورامين را از طريق بيني فرو رفته و شكافدار و هم چنين دندانهاي رديف بالا كه كاملا هويدا مي باشد مي توان شناسايي كرد.
موش ورامين در مناطق مرطوب كنار جوي و مزارع صيفي ويونجه و در حرارتهاي پايين ديده مي شوند. موش خانگي داراي جثه اي كوچك است كه دم دراز بدون مو(فلس مانند) دارد ورنگ بدن آن تيره مي باشد و داراي ناخنهايي به رنگ روشن هستند.
3) خانواده Cricetidae: سه جنس مهم اين تيره (مريونها، رمبوميس، ژربيلوس) مي باشند.
Meriones: اين جنس در مناطق خشك و بياباني زندگي مي كند، مشخصه مهم اين جنس دندانهاي پيشين است. كه داراي 1 شيار مي باشد، رنگ بدن آنها تقريبا قهوه اي است. ناخنهاي اين موشها تيره است ولي نوك آنها روشن مي باشد. و دم اين موشها مودار است و در انتها به شكل جار مي شود.
Rhojbomys: اين جنس نيز در مناطق خشك ديده مي شود و تفاوت آن با (Meriones) در وجود 2 شيار دندانهاي پيشين است.
Gerbillus: جنسي فوق العاده كوچك وظريف است. كه دم آن در انتها مودار است گونه (G.nanus) به موش زيباي زاگرس معروف است.
موشها به خاطر حرارت كم وخنكي هوا در زير زمين زندگي مي كنند. آنها دالانهاي زيادي حفر مي كنند، كه در اين دالانها اتاق پيرها، اتاق زايمان و اتاق بچه ها به صورت مجزا از هم وجود دارد. تميزترين لانه مربوط به جوندگان است كه هيچ فضله اي داخل آن وجود ندارد.
موشها هنگامي كه متولد مي شوند،پوست نازكي دارند وبعد از (8-7) روز موها روي بدن ظاهر مي شود.
