بخشی از مقاله
جاذبه هاي زيارتي و سياحتي شهر مقدس مشهد
خراسان رضوي هرچند از جاذبه‌اي بسيار زيادي برخوردار است اما وجود مرقد مطهر آقا علي‌ابن موسي‌الرضا (ع) بزرگترين انگيزه سفر به اين استان است. وجود بارگاه روحاني و ملكوتي رضوي باعث شده است كه هرساله ميليونها نفر از داخل و صدها هزار نفر از خارج از كشور به اين استان و شهر مقدس مشهد سفر كنند. آمارهاي مختلفي از ورود زائران و گردشگران به اين استان وجود
دارد كه از 12 تا 20 ميليون نفر در نوسان است كه همين عدم ارايه آمار دقيق و رسمي مي‌تواند سياست‌گذاران شهري را با مشكل مواجه كند. وجود مركزي واحد براي بررسي ميزان دقيق گردشگران و زائران و ارايه يكدست اين آمار مي‌تواند كمك موثري براي برنامه‌ريزي‌هاي مختلف از نظر حمل و نقل، اقامت و ساير نيازها باشد. هرساله خراسان رضوي شاهد حضور هزاران نفر از
گردشگراني است كه از اقصي نقاط دنيا و علاوه بر زيارت براي درمان به اين استان سفر مي‌كنند. حضور مراكز مختلف تخصصي و فوق تخصصي به همراه پزشكان مجرب و نام آشنا انگيزه درمان‌پذيران مختلف را براي سفر به اين استان دو چندان كرده است. هزينه درمان بسيار اندك در مقايسه با كشورهاي ديگر از يك سو و وجود متخصصان مشهور و توانمند از سويي ديگر باعث شده است كه توريسم درماني از رونق نسبي در اين استان برخوردار باشد. اخيراً نيز بيمارستاني بسيار پيشرفته و مجهز در حاشيه شهر مقدس مشهد به بهره‌برداري رسيده است كه بدون ترديد وجود اين
بيمارستان كه با همت آستان قدس رضوي و با نام بيمارستان رضوي آغاز به كار كرده است نه تنها در ارايه خدمات درماني به شهروندان داراي اهميت است كه مي‌تواند انگيزه سفر خارجيان به خصوص از كشورهاي عربي را بيشتر از گذشته كند. دعوت از پزشكان متخصص مقيم خارج از كشور جهت فعاليت در اين بيمارستان توسط آستان قدس رضوي به همراه تجهيزات مدرن و پيشرفته اين اميدواري را به وجود آورده است كه توريسم درماني از اهميت به سزايي در اين استان برخوردار
شود. زيارت و سياحت: هر زائري وقتي به مشهد سفر مي‌كند بعد از زيارت حضرت رضا (ع) سعي مي‌كند از ديدني‌هاي اين خطه هم بازديدي داشته باشد خريد هم جاذبه‌ي خاص خودش را دارد. چرا كه سفر به مشهد و خريد سوغات براي اقوام و دوستان با هم عجين شده است. خوشبختانه در كنار اماكن زيارتي بسيار و مراكز ديدني مشهد بازارهاي سنتي و مدرني نيز وجود دارد كه هر مسافري را ترغيب به خريد مي‌كند. يكي از بازارهاي قديمي مشهد بازار رضا در ضلع شرقي ميدان بيت‌المقدس است. اين بازار كه از صدها غرفه و فروشگاه در دو طبقه و دو راهروي اصلي تشكيل
شده است هرساله ميليونها نفر بازديدكننده و خريدار دارد علاوه بر اين بازار اماكن ديگري هم وجود دارد كه هنوز هم به صورت قديمي و سنتي خود باقي مانده است كه مي‌توان به بازارهاي …. اشاره كرد. اما در كنار اين اماكن مي‌توان به مراكز خريد مدرني هم اشاره كرد كه مدت زمان زيادي از فعاليت‌هاي آنان نمي‌گذرد. يكي از اين مراكز خريد «الماس شرق» نام دارد كه هرچند هنوز تمام غرفه‌هاي آن فعاليت خود را آغاز نكرده است اما با معماري منحصر به فرد خود چشم هر بازديدكننده‌اي را خيره مي‌كند. اين مركز در انتهاي بلوار خيام شمالي خودنمايي مي‌كند.
فروشگاه بزرگ و مدرن پروما با غرفه‌هاي متعدد و رستوران‌هاي زيبا و … در بلوار فردوسي جنب ميدان جانباز به مركزي مهم براي خريد شهروندان و مسافران تبديل شده است. در جغرافياي جهانگردي، مكانهاي مذهبي به عنوان نيرومندترين قطب جذب گردشگر شناخته شده است و در ايران شهر «مشهد» بزرگترين زيارتگاه و در سطح جهان كلان‌شهر مذهبي محسوب مي‌شود. «مشهد» مركز استان خراسان، در شمال شرقي ايران، در مختصات جغرافيايي 36 درجه و 17 دقيقه عرض شمالي و 60 درجه و 2 دقيقه طول شرقي و به فاصله 980 كيلومتري تهران قرار دارد. ارتفاع اين شهر از سطح دريا 985 متر است. وسعت شهر مشهد، حدود 300 كيلومتر مربع و
جمعيت آن، حدود دو ميليون و پانصد هزار نفر در سال (1379) مي‌باشد شهر مشهد به جهت موقعيت مذهبي، صنعتي و اقتصادي، بعد از تهران، دومين شهر پرجمعيت ايران محسوب مي‌شود. مشهد، ابتدا دهكده كوچكي بود به نام (سناباد) كه در 24 كيلومتري «توس» قرار داشت. آنچه باعث ايجاد و آبادي اين شهر شد، مدفون شدن حضرت امام رضا (ع) امام هشتم شيعيان جهان است كه در سال 203 هجري قمري به شهادت رسيدند، در ساليان بعد سناباد به «مشهدالرضا»
موسوم گرديد. همه ساله، ميليونها زائر از سراسر ايران و كشورهاي اسلامي براي زيارت مرقد مطهر حضرت امام رضا (ع) به اين شهر مشرف مي‌شوند زيرا يكي از عبادات اسلامي، حضور بر تربت پاك ائمه دين و سلام به ارواح پاك آنان مي‌باشد. تا با اين حضور و ارتباط، از زندگي آنان الهام گرفته، رفتار خود را بر سنت آنان منطبق سازند. حرم مطهر رضوي از عظيم‌ترين و با شكوه‌ترين اماكن مذهبي ايران به شمار مي‌رود كه در آن دين و هنر اسلامي به هم پيوند خورده است. در اين كانون معنوي، چه بسا كه هنرمندان، عمرشان را براي ساختن مناره با ايجاد محرابي به پايان رسانده
باشند. در شهر مشهد دهها كودكستان، نزديك به 2500 دبستان، مدرسه راهنمايي تحصيلي، دبيرستان و هنرستان (دولتي) وجود دارد كه در آنها بيش از 000/800 دانش‌آموز به تحصيل اشتغال دارند همچنين چند مركز تربيت معلم در سطح فوق ديپلم براي آموزش دانشجويان داير مي‌باشد. دانشگاه فردوسي مشهد با دهها رشته تحصيلي و حدود يكصد هزار دانشجو به فعاليت علمي و تحقيقي مشغول است. اين دانشگاه يكي از قديمي‌ترين و بزرگترين دانشگاههاي كشور محسوب مي‌شود. دانشگاه علوم پزشكي مشهد نيز چند هزار دانشجو دارد و در رشته‌هاي مختلف پزشكي و پيراپزشكي به تربيت دانشجو مشغول است. دانشگاه پيام نور و دانشگاه آزاد اسلامي در اين
شهر، مراكز آموزشي دارند. دانشگاه علوم اسلامي رضوي و مدرسه علميه براي آموزش طلاب علوم ديني نيز بر اعتبار علمي و مذهبي مشهد مي‌افزايد. در شهر مشهد صدها دانشجوي خارجي و عمدتاً كشورهاي مسلمان، مشغول به تحصيل مي‌باشند. در مشهد چندين موسسه تحقيقاتي دولتي و غير دولتي نيز فعاليت مي‌نمايند. در مشهد چندين موسسه انتشاراتي وجود دارد همچنين دو روزنامه سراسري (خراسان و قدس) و چندين هفته‌نامه، ماهنامه و فصلنامه چاپ مي‌شود. بعضي از اين نشريات به صورت بين‌المللي توزيع و منتشر مي‌شوند. در مشهد صدها
مسجد و حسينيه و تكيه تحت پوشش و نظارت اداره اوقاف براي عبادت و انجام وظايف و مراسم مذهبي مردم موجود مي‌باشد. در مشهد علاوه بر كتابخانه آستان‌قدس رضوي و مسجد گوهرشاد، چندين كتابخانه عمومي وجود دارد. صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران مركز مشهد، تمام مناطق استان خراسان را زير پوشش دارد. در اين مركز همچنين يك شبكه مستقل تلويزيوني و يك شبكه مستقل راديويي دارد و در ايام نوروز و تابستان شبكه راديويي محلي به صورت روزانه
برنامه‌هاي متنوعي را تحت عنوان صداي زائر جهت استفاده مسافران پخش مي‌كند. مزارات و ابنيه تاريخي و مذهبي مشهد مقبره شيخ بهايي: «بهاءالدين محمد عاملي» معروف به «شيخ بهايي» به سال 935 ه. ق در «بعلبك» متولد شد. در هفت سالگي با پدرش به ايران آمد. وي مدتي وزير «شاه عباس» صفوي بود. در سياست و فرهنگ ايران نقش مهمي داشت. از اين دانشمند تاليفات متعددي به جا مانده است. نسبت «شيخ بهايي» به «حارث همداني» از صحابه معروف حضرت علي (ع) مي‌رسد. مقبره اين دانشمند بين صحن امام و صحن آزادي قرار دارد. مدرسه عباسقلي خان: اين مدرسه در ابتداي خيابان نواب صفوي قرار دارد. باني آن «عباسقلي خان بيگلربيگي» بوده و تاريخ بناي آن سال 1077 ه. ق است. گنبد خشتي: اين آرامگاه در خيابان طبرسي، كوچه نوغان، نزديك فلكه طبرسي واقع شده است. در اين مكان (امامزاده محمد) مدفون است نسبت اين
امامزاده با هجده واسطه به «امام سجاد» (ع) مي‌رسد. گنبد اين آرامگاه آجري است و به همين علت، گنبد خشتي ناميده شده است. سبك معماري آرامگاه به بناهاي دوره صفويه شباهت دارد. گنبد سبز: در اواسط خيابان دكتر باهنر (خاكي) و در فلكه گنبد سبز واقع شده و به جهت رنگ فيروزه‌اي آن، به گنبد سبز معروف مي‌باشد. اين بنا مدفن «شيخ محمد مومن» عارف استرآبادي است كه به سال 904 ه. ق وفات يافته است. كتاب «تحفه حكيم مومن» در طب قديم، اثر اين دانشمند است. اين ساختمان به سال 1011 هجري قمري به دستور «شاه عباس» ساخته شده
است. مدتي اين محل خانقاه گروهي از صفويه بوده است. هم اكنون اين آرامگاه توسط اداره ميراث فرهنگي حفاظت مي‌شود. پير پالاندوز: «شيخ محمد عارف» متوفي به سال 985 ه. ق مشهور به پير پالاندوز از زهاد معروف زمان خود بوده است. از آن جهت كه اين عارف براي امرار معاش، پالاندوزي مي‌كرد؛ به «پير پالاندوز» شهرت يافته است. آرامگاه وي مقابل بست پايين واقع شده
است. اصل بنا در زمان «سلطان محمد خدابنده» ساخته شده و در سالهاي اخير توسط آستان قدس بازسازي گرديده است. آرامگاه نادر (گنجينه باغ نادري): در چهار راه شهدا مشهد، ميان باغ مصفايي آرامگاه نادر بنا شده است. اين ساختمان توسط انجمن آثار ملي درسال 1338 هجري شمسي ساخته شد. مجسمه نادر در حالي كه سوار بر اسبي است و تبرزيني در دست دارد، بر فراز آرامگاه نصب شده است. اين مجسمه توسط موسسه مجسمه‌سازي (Bruni) در ايتاليا ساخته شده است. ارتفاع اين مجسمه 5 متر مي‌باشد. وزن تقريبي آن حدود 14000 كيلوگرم
است. در داخل آرامگاه، موزه‌اي وجود دارد كه اسلحه، كلاه‌خود، زره و لوازم رزمي زمان نادر كه شامل تعداد 130 نوع اسلحه آن زمان است نگهداري مي‌شود. اين آرامگاه در سال 1342 گشايش يافته است. «نادرشاه» در شوال سال 1148 ه. ق به سلطنت رسيد و در جمادي‌الثاني 1160 ه. ق به دست افراد قزلباش در قوچان كشته شد. در محوطه آرامگاه وي كتابخانه‌اي عمومي به نام كتابخانه «علامه طباطبايي» وجود دارد. ميامي (امام زاده يحتي): «امام زاده يحيي» يكي از فرزندان زيد و نوه امام «زين‌العابدين» (ع) است. مادرش «ريطه» دختر «ابي هاشم عبدالله بن محمد حنيفه» مي‌باشد. در سال 107 ه. ق متولد شده. يحيي براي ادامه مبارزات خود عليه
بني‌اميه، چون امنيت جاني نداشت، از نينوا (كربلا9 به مدائن رفت و از آنجا به خراسان هجرت كرد. سرانجام در «جوزجان» از توابع خراسان در سال 125 ه. ق در سن 18 سالگي به شهادت رسيد. بقعه مباركه امامزاده يحيي (ميامي) در جاده سرخس، 50 كيلومتري مشهد مي‌باشد. اين آرامگاه در دامنه كوهي، به فاصله يك كيلومتري از قريه «ميامي» واقع شده است. بناي اين ساختمان متعلق به قرن دهم هجري است. خواجه‌ربيع: «ربيع بن حيثم» مشهور به (خواجه‌ربيع) از جمله تابعين است كه به زهد مشهور بوده است. بقعه او در وسط باغي با گنبدي مرتفع قرار دارد. تاريخ ساختن آن مربوط به قرن 11 ه. ق و از بناهاي دوره صفوي است. وفات «خواجه‌ربيع» را سال 63 هجري قمري ذكر كرده‌اند. داخل بقعه دو كتيبه به خط «عليرضا عباسي» نوشته شده است. اين زيارتگاه در انتهاي خيابان «خواجه‌ربيع» واقع است. بقعه «خواجه‌ربيع» در رديف بناهاي مهم دور
ان سلطنت «شاه عباس» اول صفوي در خراسان است. در كنار آرامگاه «خواجه‌ربيع» يكي از گورستانهاي بزرگ و عمومي مشهد قرار دارد. خواجه مراد: «هرثمه بن عين» مشهور به «خواجه مراد» متوفي به سال 210 ه. ق است. مقبره وي در 14 كيلومتري جنوب خاوري مشهد در بلنديهاي مشرف بر بينالود قرار گرفته است. خواجه اباصلت: «اباصلت هروي» مشهور به «خواجه اباصلت» خادم حضرت رضا (ع) متوفي به سال 236 ه. ق مي‌باشد. مدفن وي در كنار جاده مشهد، فريمان در فاصله 10 كيلومتري مشهد واقع شده است. آرامگاه فردوسي: «حكيم
ابوالقاسم فردوسي» در سال 411 ه. ق زندگي را بدرود گفت. او بزرگترين حماسه‌سراي ايران مي‌باشد كه شاهنامه را در مدت 30 سال سروده است. آرامگاه اين شاعر بزرگ و نامي در 24 كيلومتري شمال غربي مشهد (توس) در مسير جاده مشهد- قوچان واقع شده است. آرامگاه فردوسي در باغ بسيار مصفايي قرار دارد. در داخل محوطه آرامگاه تابلوهاي سنگي زيبا، از داستانها و حماسه‌هاي شورآفرين شاهنامه وجود دارد. كار بازسازي اين آرامگاه در سال 1347 به اتمام
رسيده است. در مغرب باغ آرامگاه موزه‌اي است. از جمله اشياء اين موزه يك جلد شاهنامه خطي به وزن 37 كيلوگرم مي‌باشد. مبدأ حركت اتوبوسهاي واحد آرامگاه فردوسي ميدان شهداست. بناي هارونيه: در نزديكي آرامگاه فردوسي، بناي هارونيه قرار دارد كه تاريخ دقيق ساختمان آن روشن نيست. وجه تسميه اين بنا معلوم نيست. احتمالاً اين ساختمان مدتي خانقاه بوده است. ساختمان آن به آتشكده شباهت دارد؛ لذا چنين تصور مي‌شود كه در دوره‌هاي اوليه اسلام،
مسلمين آن را تغيير شكل داده به صورت مسجد در آورده باشند. چون آرامگاه «امام محمد غزالي» در توس مي‌باشند و محل آن دقيقاً روشن نيست، در مجاورت اين بنا به يادبود اين دانشمند، سنگ مزاري نصب شده است. اماكن ديدني و گردشگاههاي مشهد پارك جنگلي وكيل آباد: پارك وكيل آباد در فاصله 10 كيلومتري جنوب غربي مشهد قرار گرفته است. اين پارك داراي قنات آب گوارا مي‌باشد. پارك ملت: اين پارك در مغرب مشهد و در حاشيه بلوار وكيل آباد واقع است. مساحت آن 720000 متر مربع مي‌باشد. پارك ملت از بزرگترين و با صفاترين پاركهاي مشهد محسوب مي‌شود
. در آن شهربازي و ساير امكانات تفريحي براي كودكان وجود دارد. در اين پارك مسجد براي انجام فريضه نماز مسافرين ساخته شده است استخر زيبا، درختان و گلهاي فراوان فضاي آن را بسيار دلپذير نموده است. پارك كوهسنگي: در جنوب مشهد در انتهاي خيابان دكتر علي شريعتي
(كوهسنگي) و در دامنه كوههاي جنوبي مشهد قرار دارد. اين پارك داراي استخر زيبا و رستوراني براي پذيرايي عمومي مي‌باشد. مجتمع تفريحي پارك شادي: كوهستان پارك شادي مجموعه‌اي است زيبا و ديدني كه در مجاورت پارك جنگلي وكيل‌آباد قرار دارد در اين مجموعه انواع وسايل تفريحي و سرگرمي به منظور استفاده علاقه‌مندان فراهم شده است. كوهستان پارك شادي
مي‌تواند اوقات خوشي را براي زائران مشهد مقدس ايجاد كند. اخلومد (اخلمد): در مسير جاده مشهد- قوچان و به فاصله 84 كيلومتري مشهد واقع شده، فاصله جاده فرعتي آن تا جاده آسيايي حدود 16 كيلومتر است. در انتهاي رودخانه پرآب آن دو آبشار وجود دارد كه ارتفاع يكي از آنها 23 متر است. از روستاي (اخلمد) تا آبشار حدود 3 كيلومتر فاصله است كه اين مسير را بايد پياده طي نمود. باغات فراوان و ميوه‌هاي آن مخصوصاً سيب اخلمد معروف است. جاغرق: جاغرق در 21 كيلومتري جنوب غربي مشهد و در 5 كيلومتري جنوب غربي طرقبه قرار دارد. باغات فراوان آن، هواي دلنشيني به وجود آورده است. شانديز: در فاصله 38 كيلومتري جنوب غربي مشهد واقع شده
است. در اين منطقه كوهستاني، چشم‌سارها و باغات فراواني وجود دارد. پوستين دوزي يكي از صنايع دستي اين منطقه است. در اطراف شانديز امكانات پيست اسكي موجود است. طرقبه: در 16 كيلومتري جنوب غربي مشهد، بخش طرقبه واقع شده است. اين آبادي در منطقه كوهستاني و داراي باغهاي فراواني است. رودخانه‌اي از كنار آب عبور مي‌كند. در اين بخش پارك عمومي زيبايي وجود دارد. سبدهاي دستي ساخته شده اهالي، سوغات آن به شمار مي‌رود. بند گلستان: در
فاصله 4 كيلومتري طرقبه، بند قديمي گلستان بر روي رودخانه گلستان قرار دارد. طول تاج بند در حدود 120 متر، ارتفاع آن 14، عرض پايه 28 و عرض تاج 14 متر مي‌باشد. اين بند در حوالي 400 الي 500 سال قبل در دوره تيموريان بنا شده كه در سالهاي اخير مرمت و بازسازي شده است. بند گلستان در فصل بهار كه به واسطه بارندگي، آب آن زياد مي‌شود. منظره بسيار جالب و زيبايي دارد. سد طرق: در 25 كيلومتري جنوب شرقي مشهد، بر روي رودخانه طرق (در نزديكي بند قديمي طرق) سد طرق احداث شده است. اين سد از نوع دو قوسي متقارن، متشكل از 22 بلوك به عرض 14 متر مي‌باشد. ارتفاع سد از پي آن 81 متر، صخامت تاج 80/4 متر، ضخامت در پي
84/12 و طول تاج 322 متر مي‌باشد. هدف از احداث اين سد، تامين نيازهاي آبي شهر مشهد مي‌باشد. شاهان گرماب: شاهان گرماب در فاصله 72 كيلومتري جنوب خاوري مشهد. بر بالاي تپه‌اي قرار گرفته و داراي چشمه آب گرمي است كه حرارت آن به 48 درجه سانتيگراد مي‌رسد. اين آب معدني براي بهبود رماتيسم، آرتروز و عوارض كوفتگي موثر است. براي رفتن به آنجا بايد از جاده فريمان استفاده كرد اتوبوسهاي شاهان گرماب، از تعاوني كشور جم، واقع در پنج راه پايين خيابان، ميدان وحدت حركت مي‌كنند. راههاي ارتباطي فرودگاه: فرودگاه بين‌المللي مشهد يكي از بزرگترين و فعالترين فرودگاههاي كشور است. در حال حاضر شركت هواپيمايي جمهوري اسلامي ايران با
چندين پرواز روزانه، خدمات مسافربري مشهد- تهران را انجام مي‌دهد. همچنين در هر هفته پروازهايي بين مشهد، زاهدان، بندرعباس، كرمان، يزد. اصفهان و شيراز و چند كشور خارجي دارد. فاصله هوايي مشهد تا تهران 413 مايل مي‌باشد. در فرودگاه بين‌المللي مشهد امكانات رفاهي از قبيل بانك ملي، تلفن راه دور، رستوران و فروشگاه وجود دارد. راه‌آهن: راه‌آهن دولتي، مشهد را از طريق نيشابور و سبزوار به تهران ارتباط مي‌دهد. مركز فروش بليت در ايستگاه راه‌آهن واقع است. و در بسياري از دفاتر خدمات مسافرتي در سطح شهر مشهد نيز عرضه مي‌شود. در اين ايستگاه بانك ملي، تلفن راه دور، رستوران و فروشگاه وجود دارد. فاصله مشهد تا تهران از طريق راه‌آهن
925 كيلومتر مي‌باشد. همچنين راه‌آهن مشهد- سرخس اين شهر را به راه‌آهن آسياي ميانه متصل مي‌سازد و بدين وسيله مشهد محور بين كشورهاي آسياي ميانه و اروپا و حاشيه خليج‌فارس به شمار مي‌رود. ترمينال مسافربري: در انتهاي خيابان امام رضا 0ع)، ترمينال مسافربري مشهد قرار دارد. شركتهاي تعاوني و دفاتر متعدد مسافربري در اين ترمينال دفتر فروش بليت دارند. در اين ترمينال چند سكوي جداگانه جهت سوار و پياده شدن مسافران وجود دارد. در ترمينال مشهد جهت استفاده مسافران، نمازخانه، سالن غذاخوري، تلفن راه دور و چندين فروشگاه داير است. صنايع دستي: صنايع دستي مشهد شامل: قاليبافي، گليم‌بافي، نمدبافي، پوستين
دوزي، ظروف سنگي، سفالگري، سبدبافي، حصيربافي مي‌باشد. مراكز خريد: بزرگترين مركز خريد مسافران و زائران، بازار رضا مي باشد. در اين بازار انواع سوغات مشهد از قبيل: فيروزه، انگشتر، عتيق، طلاجات، عطريات، زعفران، نبات، پوستين، مهر و سجاده و تسبيح، لباس و … به فروش مي‌رسد. اين بازار دو در ورودي و خروجي اصلي دارد كه يكي در ميدان بيت‌المقدس (فلكه آب) و
ديگري در ميدان 17 شهريور است. اين بازار در فضايي به طول 800 عرض 30 متر ساخته شده است كه مجموعاً 72000 متر زيربنا دارد. از اين مجموعه 43000 متر مربع در بازار رضا و 29000 متر مربع ديگر در سراهاي تجاري ميدان 17 شهريور واقع شده است. طول بازار در دو دالان و دو طبقه جمعاً 3 كيلومتر مي‌باشد در ازاي هر بازار 750 متر است.
