بخشی از مقاله
چکیده:
در مقاله حاضر، بر اساس دیدگاه راهبردی و با تأکید بر تجزیه و تحلیل تلفیقی ساختارهای استخراج شده از روش نظریه زمینهای، به ارائه راهبردهایی در جهت تقویت نقش گردشگری-مذهبی منطقه طرقبه-شاندیز و نیل به هدف توسعه منطقهای، با بهرهگیری از ویژگی مذهبی کلانشهر مشهد و پتانسیلهای طبیعی شاندیز، پرداخته شده است. تجزیه و تحلیل در این پژوهش به دو روش نظریه زمینهای و تکنیک SWOT صورت گرفته است، که درنهایت از مقایسه دودویی نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید به چهار دسته راهبرد دست یافتهایم. نتایج این تحقیق نشان میدهد که شهرستان شاندیز بهعنوان یکی از مکانهای اصلی استقرار جمعیت و فعالیتهای مختلف شناختهشده و تأکید بر ناحیه گردشگری شاندیز بهعنوان قابلیت منحصربهفرد توسعه گردشگری ییلاقی کلانشهر مشهد است. یکی از اساسیترین پیشنهادها در رابطه با تقویت پیوندهای فیمابین منطقه مشهد-شاندیز، توجه به پتانسیلهای گردشگری شهرستان شاندیز، ازجمله وجود پروژه فراملی شهر رؤیایی پدیده شاندیز، و همچنین ویژگی زیارتی شهر مشهد است، که این امر لزوم توسعه زیرساختها و امکانات توسعهای از قبیل ایجاد خدمات در امور حملونقل و سایر بخشهای مرتبط با صنعت گردشگری را روشن میسازد. به بیانی دیگر، میتوان با جهتدار کردن جریان و جذابیت بخشیدن به شهرستان شاندیز، به توسعه منطقهای دست یافت.
واژگان کلیدی: گردشگری مذهبی- توسعه-زیرساخت ها- تحلیل راهبردی-شاندیز-مشهد
-1مقدمه
امروزه گردشگری یکی از سه صنعت پررونق دنیا می باشد که ازدیدگاه کارشناسان تا اواخر دهه دوم قرن بیست و یکم ازدو صنعت پررونق دیگر یعنی نفت و خودروسازی پیشی خواهد گرفت. کلانشهر مشهد به عنوان قطب زیارتی کشور محسوب می شود که سالانه پذیرای میلیون ها زائر است. در دهه های اخیر این شهر تنها نقش زیارتی را در حیطه عمل خود ایفا می کرده است و زیارت محور توسعه این شهر قرار داشته است. اما امروزه با شناخت سایر سکونتگاه هایی که در تعامل با این شهرعمل می کنند، این شهر توانسته در سطح منطقه علاوه بر ایفای نقش زیارتی، سایر نقش ها اعم از نقش گردشگری را به خود گیرد و نه تنها یک شهر زیارتی بلکه شهری با امکانات تفریحی،گردشگری و ... به حساب آید.
یکی از سکونتگاه هایی که در ارتباط تنگاتنگ با مشهد توانسته است طی سال های اخیر نقش گردشگری به منطقه القا کند شهرستان طرقبه- شاندیز می باشد. طرقبه و شاندیز به دلیل توان های طبیعی که دارند، توانسته اند به عنوان یک قطب گردشگری و تفریحی مکانی برای گذران اوقات فراغت زائران و مجاوران مشهد عمل کند. انتظار می رود شهرستان شاندیز با توجه به پتانسیل های موجود، از قبیل وجود شهر رویایی پدیده که یکی از اساسی ترین فاکتورها در جهت جذب گردشگر به منطقه می باشد، نقش بسزایی را در توسعه منطقه ایفا کند. با این حال وجود کاستی ها و معضلاتی موجب گردیده است که توسعه مناسب منطقه ای در سال های اخیر با مشکلاتی مواجه شود.
در این راستا باید دریافت کدامین جریان ها و پیوندهای موجود موثرترین نقش در توسعه منطقه ای دارند؟ و شهرستان شاندیز چگونه می تواند با قابلیت ها و توان هایی که دارد و در ارتباط با مشهد در توسعه منطقه موثر واقع شود؟ این مقاله با هدف پاسخگویی به سوالاتی از این قبیل، و دستیابی به اهدافی از قبیل شناخت تحلیلی قابلیت ها و امکانات شاندیز برای توسعه منطقه ای و تدوین و ترسیم راهبردهای توسعه منطقه مشهد- شاندیز انجام پذیرفته است. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات در این پژوهش مبتنی بر رویکرد کیفی و با تلفیق روش نظریه زمینه و تحلیل راهبردی سوات انجام پذیرفته است.
-2 پیشینه پژوهش
2-1 تجارب داخلی دیناری - - 1385 در مقاله ای با عنوان مذهب و گردشگری به بررسی جایگاه گردشگری در دین اسلام پرداخته و به این نتیجه رسیده است که یک ی از مهم ترین انگیزه های گردشگری در جهان، مسافرت های مذهبی و زیارتی است؛ به ویژه اگر آن ناحیه جغرافیایی از چش ماندازهای طبیعی و زیبا برخوردار باشد می تواند اثرات بیشتری در جذب گردشگران داشته باشد. بررسی ادبیات موضوع در زمینه تعیین حوزه نفوذ گردشگاه های پیرامون کلان شهرها نشان می دهد که مطالعات زیادی در داخل کشور در این خصوص ثبت نشده است و تنها می توان به دو مورد در این زمینه به شرح زیر اشاره کرد:عزت االله مافی و مهدی سقایی در سال 1387 در مقاله ای با عنوان تحلیلی بر گردشگری روستایی پیرامون کلا نشهرها به صورت موردی کلان شهر مشهد را بررسی کرده اند. در این تحقیق مهم ترین مبحث، گردشگری روستایی پیرامون کلان شهرها است. بررسی آن ها نشان میدهد که حوزه نفوذ گردشگری در کلان شهر مشهد حدود 43 کیلومتر است و روستاهای دارای قابلیت گردشگری در این شعاع به عنوان تفرجگاه های پیرامون کلان شهر، شکل دهنده محصول گردشگری روستایی هستند. علی اصغر کدیور و مهدی سقایی - - 1387 در مقاله ای تحت عنوان ساماندهی گردشگری در تفرجگاه ها ی پیرامونی شهری مطالعه موردی » دره اخلمد « را موردی بررسی قرار داده اند. ساماندهی گردشگری در منطقه انجام » میزبان « و » محیط « ،» گردشگر « در سه وجهه گرفته است.
2-2 تجارب خارجی یکی از مهم ترین مطالعات انجام گرفته در راستای موضوع مورد مطالعه،مقاله ای با عنوان استراتژی ایجاد
شبکه منطقه ای به منظور تقویت پیوندهای میان شهر و روستا - A Regional Network Strategy - For Reciprocal Rural-Urban Linkagesنوشته شده توسط مایک داگلاس و ترجمه شده توسط سوسن چاره جو می باشد.که به عنوان دستور کاری برای پژوهش های سیاست گذاری با اشاره به کشور اندونزی است. در این مقاله داگلاس ابتدا به بررسی معضل غلبه جدایی روستا از شهر و سپس به بررسی جایگاه واقعی شهرها در توسعه روستایی پرداخته است.نمونه موردی مطالعه در این مقاله اندونزی می باشد که داگلاس درانتها به ارائه و تدوین سیاست هایی اقدام نموده است. یو کیم 1در سال 1988 در رساله ی خود، سعی در ارزیابی توریسم ازبعد ساختار فضایی و تأثیرات آن بر مدل سفرهای توریستی دارد. این رساله با استفاده از » مدل کشش تباینات فضایی سفرهای توریستی « ارزیابی و روند حاصل از آن را ارائه میکند.
