بخشی از مقاله
چکیده
مرزها به طور کلی تعیین کننده حدود و قلمرو حاکمیت و مالکیت یک نظام سیاسی هسـتند و دولـتهـا را از یکـدیگر جـدا و متمایز میکنند. کشور ج.ا.ا به دلیل داشتن مرزهاي طولانی، تنوع جغرافیایی مرزها و تنوع کشورهاي همسایه که اغلـب دچـار بیثباتی یا ضعف هستند در مرزهاي خود و بخصوص شهرهاي مرزي مشکلات و تنگناهاي امنیتی را دارا می باشد.
از آنجاکه احساس امنیت جزء بدیهیترین نیاز هر انسان تلقی و از اساسیترین احتیاجات هر حکومت نیز محسوب میگردد درمییابیم که ایجاد امنیت بخصوص امنیت مرزي یکی از مهمترین وظایف هر نظام سیاسی است. در این راستا عوامل مختلف تاثیرگذاري وجود دارد که توجه به آنها میتواند راهی به سوي ایجاد امنیت را در مقابل هر نظام سیاسی بگشاید. از جمله عوامل تاثیرگذار، عوامل جغرافیایی بوده که با توجه به وضعیت فیزیوگرافی و مورفولوژیک خاص زمینهاي منطقه، فعال و متنوع بودن فرآیندهاي موثر بر شکل زمین شامل: بادها و سیلابهاي قوي یکی از پارامترهاي مهم و تاثیرگذار فرمهاي مورفولوژیکی زمین و مسایل مربوط به آن میتواند باشد. این تحقیق به بررسی فرمهاي ژئومورفولوژیکی غالب (مانند: تپههاي ماسهاي، آبکندها) و نقش آنها در امنیت شهرهاي مرزي( میرجاوه تا جالق) پرداخته است.
نتایج حاصل نشان میدهد که فرمهاي مورفولوژیک زمین هرکدام به نحوي(مثبت، منفی) درامنیت مرزي منطقه موثر بوده و نقش خود را ایفا میکنند. فرمهاي مورفولوژیکی مانند: پدیده دشتهاي آبرفتی(آبکندها یا ریلها،گالیها، مخروطهافکنهها) و
پدیده دشتهاي بادرفتی(ریگستانها، حفرههاي فرسایشی) نقش بیشتري را نسبت به سایر پدیدهها در بروز مشکلات امنیتی در منطقه ایفا میکنند. اما پدیدههایی مانند: ارتفاعات،گردنهها، صخرهها که حاصل تکتونیک است نقش بیشتري را نسبت به سایر پدیدهها در تامین امنیت منطقه ایفا می کنند.
با توجه به موضوع این تحقیق و اهداف ذکر شده، نوع روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و بر اساس ماهیت کاربردي میباشد که با جمع آوري دادهها و اطلاعات از طریق منابع کتابخانه اي و مطالعه میدانی به بررسی موضوع مورد نظر در منطقه مورد مطالعه پرداخته شده است.
واژگان کلیدي : مرز، امنیت، ژئومورفولوژي، فرم
مقدمه:
نگاه تاریخی گویاي این مطلب است که هرگاه شرق ایران امنیت داشته دولت مرکزي بسیار قويتر و کارآمدتر بوده است و براي مدت زیادي امنیت ملی کشور در منطقه حفظ شده است. نمونه هاي آن در تاریخ فراوان به چشم می-
خورد(بصیري،.(93:1377 پس از پیروزي انقلاب نیز از شدت این اهمیت کاسته نشده که حضور نیروهاي انقلابی و تلاش در
١٠٤٢
ھما ش م ی ی زی و ا ؛ چا ش و ر یا
30 و 31 فروردین - 1391 دانشگاه سیستان و بلوچستان
National Congress on Border Cities and Security; Challenges and Strategies – CBCS 2012
جهت توسعه و امنیت این منطقه موید این مهم میباشد. از طرفی وجود اشرار و قاچاقچیان وگروهکها در پاکستان و محدوده مرزي مورد نظر که هر کدام به تنهایی تهدید و در مواردي با همکاري هم میتوانند باعث بروز ناامنی گردند بر اهمیت مطالعه این منطقه می افزاید. همچنین با توجه به موقعیت خاص جغرافیایی منطقه، تراکم کم جمعیت و پراکندگی آن، تنوع قومی و کششهاي فرهنگی وابسته به آن سوي مرز و لزوم تامین امنیت مرزهاي شرقی کشور، ضرورت پرداختن به این موضوع را خاطر نشان میکند و این مهم تنها با برنامهریزي و اتخاذ سیاستهاي خاص محدوده مرزي حاصل میشود. از آنجا که وضعیت، شکل و مسایل مربوط به زمین بر گسترش ناامنی، ایجاد امنیت و تقلیل یا تشدید مسائل ذکر شده میتواند تاثیر بسزایی داشته باشد بنابراین شناسایی دقیق فرمهاي مورفولوژیک زمین در محدوده مرزي مورد مطالعه به منظور امکان بهره-
برداري مناسب از تواناییها، شناخت محدودیتها وحساسیتهاي محیط طبیعی و مطالعه نقش آفرینی آنها در امنیت از مهمترین و ضروريترین کار در این خصوص به نظر میرسد.
تنوع اشکال و پدیده هاي سطح زمین و پیچیدگی بسیار آنها باعث میگردد که متخصصان مختلف از دیدگاه خود به تشریح آنها بپردازند ژئومورفولوژي نه تنها روشهاي گروههاي دیگر را بکار میگیرد بلکه با گذشته نگري که نسبت به پدیده ها دارد آینده پدیدهها را ارائه داده و بر این اساس نحوه کاربردي زمین را مشخص میکنند و در پی همین روش است که میگوئیم ژئومورفولوژي علمی داراي جنبه هاي کاربردي است.
منظور از فرمها (پدیده) اشکال سطح زمین هستند که میتوانند منشاء درونی یا بیرونی داشته باشند. پدیدهها با منشاء درونی میتوانند نتیجه حرکت تکتونیکی باشند مثل یک توده آتش فشانی (تفتان یا سهند). پدیدههاي بسیار زیادي نیز هسـتند کـه نتیجه عملکرد عوامل بیرونی هستند مثل یک تراس آبرفتی ـ یک دره(اصغري مقدم،.(24:1383
سوالاتی که در تحقیق بدنبال پاسخ آنها می باشیم:
-1 فرمهاي ژئومورفولوژیکی غالب در محدوده مورد مطالعه در امنیت شهرهاي مرزي چه نقشی دارند؟
-2 کدامیک از فرمهاي ژئومورفولوژیکی نسبت به سایر فرمها در امنیت شهرهاي مرزي نقش بیشتري دارند؟ به نظر می رسد که:(فرضیات تحقیق) -1 فرمهاي ژئومورفولوژیکی غالب در محدوده مورد مطالعه در امنیت شهرهاي مرزي نقش دارند.
-2 از فرمهاي مورفولوژیک موجود زمین، فرمهاي ناشی از عملکرد باد و آب تاثیر بیشتري در ناامنی منطقه و پدیده هاي ناشی از عملکرد تکتونیک تاثیر بیشتري در امنیت مرزي محدوده مورد مطالعه دارند.
اهدافی که در این تحقیق دنبال آن می باشیم عبارتند از:
-1 بررسی نقش فرمهاي مورفولوژیکی زمین در امنیت شهرهاي مرزي مورد مطالعه هدف اصلی می باشد. -2 هدف فرعی، شناسایی دقیق فرمهاي مورفولوژیکی زمین در محدوده مرزي مورد مطالعه می باشد.
نگاه اجمالی به جغرافیاي استان سیستان و بلوچستان
-1 جغرافیاي طبیعی:
استان سیستان و بلوچستان با وسعتی حدود 187/502کیلومتر مربع، 11/5 درصد از مساحت کل کشور را تشکیل داده و از پهناورترین استانهاي کشور میباشد و از نظر جمعیتی از کم تراکمترین استانهاي کشور است. این استان از شمال به اسـتان خراسان جنوبی، از شرق به کشورهاي پاکستان و افغانستان، از جنوب بـه دریـاي عمـان و از مغـرب بـه اسـتانهـاي کرمـان و هرمزگان محدود میشود. ناهمواريهاي استان داراي سطوح فرسایش یافته و تسطیح شدهاي هستند. خصوصیات بـارز کوههـا چهره تک شیبی آنهاست و یال ساختمانی کوهها عموماً منطبق بر طبقه سنگ سخت ماننـد ماسـه سـنگ و آهـک مـی باشـد وکوهها بوسیله درههاي عمیق از یکدیگر جدا شده و اغلب به موازات هم امتداد یافته اند(علایی،199 :1382،.(208 آب و هواي سیستان و بلوچستان از نوع آب و هواي بیابانی است و دماي اکثر شهرهاي استان بالا می باشد تا جایی کـه در تیرمـاه، دمـاي
١٠٤٣
ھما ش م ی ی زی و ا ؛ چا ش و ر یا
30 و 31 فروردین - 1391 دانشگاه سیستان و بلوچستان
National Congress on Border Cities and Security; Challenges and Strategies – CBCS 2012
ایرانشهر به 51 درجه میرسد. بالاترین میزان نزولات جوي در خاش و زاهدان با 120 میلیمتر و کمترین مقدار در شهرسـتان میرجاوه با 30 میلی متر می باشد و این استان خشکترین استان کشور به شمار می آید.
-2 جغرافیاي انسانی:
بر اساس نتایج تفصیلی سرشماري عمومی نفوس و مسکن سال 1385مرکز آمار، جمعیـت ایـن اسـتان بـالغ بـر 2,405,742
نفر(3/41 درصد کل کشور) بوده است که در مقایسه بـا آمـار سـال 1375، 28/39 درصـد رشـد داشـته اسـت. از ایـن تعـداد
1,193,198 نفر 49/6) درصد) در نقاط شهري و 1,206,547 نفر 50/15) درصد) در نقاط روستایی ساکن مـیباشـند. مـردم استان علاوه بر زبان فارسی به دو لهجه سیستانی و بلوچی صحبت میکنند. مردم آن مسلمان هستند. بلوچها سـنی مـذهب و گــروههــاي کــوچکی از آنهــا شــیعه مــیباشــد ولــی اکثــر مــردم سیســتان از مــذهب تشــیع تبعیــت مــیکننــد.
اقــــوام: در ســــطح اســــتان دو قــــوم عمــــده وجــــود دارنــــد کــــه عبارتنــــد از: سیســــتانی و بلــــوچی قوم بلوچی: در جنوب و مرکز استان پراکندهاند شامل شهرستانهاي خاش، سراوان، ایرانشهر، زاهدان، نیک شـهر، چابهـار ایـن قــــوم داراي مــــذهب ســــنی(حنفــــی) بــــوده و بــــه زبــــان بلــــوچی(مکرانــــی) صــــحبت مــــیکننــــد.
قوم سیستانی: در شمال استان پراکنده و داراي مذهب شیعه بوده که مهمترین پراکندگی آن در شهرسـتان زابـل مـیباشـد و گویش آنان سیستانی و فارسی است.
طوایف: از خصوصیات مهم و تأثیرگذار در استان، برقراري سیستم طایفه اي در بین جمعیت است. بـر اسـاس آمـار در حـدود
256 طایفه گوناگون در استان حضور دارند(ابراهیم زاده ،268 :1388،.(243
ویژگیهاي جغرافیایی و فرمهاي مورفولوژیکی شهرستانهاي محدوده مورد مطالعه
-1 موقعیت جغرافیایی و جمعیت شهرستانهاي محدوده مورد مطالعه
