بخشی از مقاله
چکیده:
امروزه مراکز شهری در معرض انواع تهدیدات می باشند. پیشرفت علم و تکنولوژی تنوع عوامل ایجاد تهدید و تنوع تهدیدات را در شهرها نسبت به گذشته افزایش داده ودر شهرهای مناطق مرزی اسیب پذیری و تهدیدات ممکن است نسبت به شهرهای مرکزی کشور بیشتر و بعضا پیچیده تر باشد. علاوه بر تهدیدات داخلی که شهرهای مرزی را در معرض اسیپ پذیری قرار می دهد وضعیت کشورهای همسایه به عنوان منبع تهدید می تواند تاثیر مستقیم بر وجود امنیت و یا عدم وجود امنیت و همچنین بر تنوع تهدیدات داشته باشد . مخصوصا آن که به دلایل مختلف مرزهای سیاسی حائل بین دو کشور از کارکردهای مرزی خود فاصله داشته باشند .
نواحی جنوب شرقی کشور همجوار با مرز افغانستان و پاکستان از چنین وضعیتی برخوردار هستند. در این مقاله ما درپی ان هستیم تا تاثیرات عوامل خارجی تهدید را بر امنیت شهرهای مرزی در جنوب شرق ایران بر اساس یکی از ساختارهای فضایی ژئوپلیتیکی یعنی نظریه هار تلند مکیندر و نظریه ریملند اسپایکمن با تقسیم استان سیستان و بلوچستان به سه منطقه ریملند، میدلند و هارتلند بررسی نماییم.
در حال حاضر مهمترین تهدیدات شهرهای مرزی جنوب شرق کشور عبارتند از مواد مخدر ، حضور نظامی اطلاعاتی قدرتهای منطقه ای و فرا منطقه ای و گسترش افراط گرایی مذهبی و تروریسم می باشد . نتایج تحقیق نشان می دهد از مجموع 37 مرکز شهری استان 17 شهر در منطقه لبه بیرونی ریملند در خط مقدم تهدیدات خارجی قرار دارند .
مهمترین مراکز شهری در این قلمرو، شهر زابل در شمال استان و هم مرز باافغانستان دارای نقش دانشگاهی،کشاورزی،خدماتی و در کل نقش پشتیبان را در منطقه سیستان برعهده دارد . دومین و بزرگترین مرکز شهری این قلمرو شهر زاهدان مرکز اداری و سیاسی استان است که با مرز حدود 30 کیلومتر فاصله دارد. این مقاله به شیوه تحلیلی توصیفی نگاشته شده است.
مقدمه
واژه urbanدر انگلیسی و urbain در فرانسوی از ریشه urbanus یعنی شهری یا متعلق به شهرداری و واژه cite از ریشه civitas به معنی شهر و در زبان فارسی دو واژه شار و شهر برای مراکز جمعیتی بزرگ یعنی شهرها مورد استفاده قرار گرفته اند شهر پدیده خاص عصر حاضر نیست ، بلکه پدیده ایست که از گذشته های دورتاریخ با بشر ، همواره وجود داشته است .بنابراین از شهر تعاریف مختلفی شده است
ایان داگلاس شهر را محیطی می داند که با سیستم اقتصادی به وجود امده و به عنوان یک اکو سیستم انسانی معرفی می کند
یکی از ساده ترین تعاریف شهر عبارت است از جایی که تعداد بسیاری از مردم با تراکم سنگین به صورت خیلی فشرده با هم زندگی می کنند و یا ماکس سور شهر را الگوی کاملی از زندگی اجتماعی می داند که از سینه جوامع روستایی قد کشیده است. اما انچه مهم به نظر می رسد این است که هرچه زمان به جلو می رود بر اهمیت نقش شهرها افزوده می شود. در واقع همانطور که شهرها رشد و توسعه می یابند مسایل جدیدی نیز مطرح می شود. که بالطبع ان شهرهای مرزی نیز از این قاعده مستثنی نخواهند بود مراکز جمعیتی حاشیه مرزها ، بعنوان اولین دروازه ها ی ورودی و خروجی کشور ، همواره در خط مقدم توجهات تصمیم سازان و تصمیم گیرندگان داخلی و خارجی قرار دارد
به همین دلیل بخش قابل توجهی از راهبردهای امنیتی دولت ها به دلیل تاثیرات حیاتی که این مناطق بر سرنوشت سیاسی ، اقتصادی ، فرهنگی و امنیتی کشور دارند ، معطوف به این مناطق خواهد بود . شهر مرزی چیست ؟ ویک شهرمرزی باید چه ویژگی و مشخصاتی داشته باشد تا ان را شهر مرزی بنامیم.تاکنون تعریف مشخص و واحدی در این خصوص ارائه نشده است. اما انچه که باعث می شود همه نگارندگان و متخصصان این حوزه از ان به عنوان شهر مرزی یاد کنند، همان نزدیکی مکانی به خطوط مرزی بین المللی بین دو واحد سیاسی در نگاه نخست باشد .
و در نگاه بعد کارکرد های این مناطق مورد توجه قرار گیرد در نگاه کارکردی با رویکرد تجاری افرادی که در شعاع خاصی مثلا 30 یا 50 کیلومتری از نقطه صفرمرزی که در داخل کشور سکونت دارند ، مرزنشین به شمار می ایند و بر اساس قوانین مصوب کشورحق استفاده از مزایای مبادلات مرزی را دارند .
اما سوال اینجاست ایا این وضعیت قابل تعمیم به رویکردها و کارکردهای سیاسی ، نظامی و امنیتی در خصوص شهر مرزی را دارد؟
و یاشهر مرزی را بادید نظامی تعریف کنیم که در این تعریف به شهری می توان مرزی گفت که یا در برد و شعاع مستقیم سلاح های متعارف از نقطه صفرمرزی قرار گرفته یا حداقل اولین حلقه از مراکز تجمع جمعیتی از مرز قرار داشته باشد. در تعریف امنیتی شهرمرزی ، بایستی تاثیرات مستقیم حاصله از آن سوی مرز در این سوی مرز مبنا باشد
در این تعریف گسترش و مشابهت های فرهنگی ، مذهبی و نژادی مناطق و همچنین میزان توانائی نفوذ فیزیکی عناصر ضدامنیتی بایستی منظور گردد .هر تعریف یا اصطلاحی را برای شهر مرزی به کارببریم دو عامل امنیت و توسعه باید درصدر اهداف برنامه ریزان برای مردم منطقه باشد. میزان ثبات ، امنیت ، پیشرفت و توسعه یافتگی در مناطق مرزی و مراکز جمعیتی ان ، می تواند نشان دهنده وضعیت حال و اینده این مناطق و کشور باشد .
در شهرهای مرزی توسعه تاثیر فراوانی در میزان رضایت مندی شهرو ندان داشته و این خود باعث افزایش میزان همبستگی ملی که یکی از مولفه های مهم امنیتی است ، می گردد . این موضوع زمانی مهم تر جلوه می کند که مناطق مرزی از نظر زبانی ، مذهبی و نژادی به صورتی ناهمگون و نامتجانس با نواحی مرکزی باشند. در اولین گام برای برقراری و حفظ امنیت ، رصد عواملی است که امنیت را به مخاطره می اندازند و در مرحله بعدی تدابیری را برای کنترل ، حذف و خنثی سازی این اختلال گران امنیت اتخاذ نمود .
تهدیدات علیه امنیت می توانند خارجی یا داخلی ، عینی یا ذهنی ، عمدی یا غیرعمدی، متمرکز یا پراکنده ، سخت یانرم و... باشند . در یکی از دسته بندی هائی که از تهدیدات صورت می گیرد ، با توجه به منبع ایجاد تهدید ، تهدیدات به داخلی و خارجی تقسیم می شود .
در بررسی و تجزیه و تحلیل تهدیدات خارجی ، شهرها و مناطق مرزی جزو خاکریزهای اول در مقابل دشمن به حساب آمده و در نتیجه تدابیر و برنامه ریزی های بسیار قوی راطلب می نماید. شهرهای مرزی نسبت به شهرهای مرکزی کشور ، به واسطه فاصله زمانی و مکانی کمتری که با تهدید خارجی دارند، بیشتر در معرض آسیب پذیری می باشند.
در بررسی تهدیدات امنیتی با منشاء خارجی ، اعم از این که تهدیدات نظامی یا اقتصادی ، سیاسی ، فرهنگی و بهداشتی و... باشند مراکز جمعیتی مناطق مرزی کشور تهدید شونده در معرض آسیب های جدی اولیه از آن تهدید قرار دارند. در این مقاله ما درپی ان هستیم تا تاثیرات عوامل خارجی تهدید را بر امنیت شهرهای مرزی در جنوب شرق ایران بر اساس یکی از ساختارهای فضایی ژئوپلیتیکی یعنی نظریه هاتلند مکیندر و نظریه ریملند اسپایکمن با تقسیم استان سیستان و بلوچستان به سه منطقه ریملند، میدلند و هارتلند بررسی نماییم.
روش تحقیق
این مقاله با روش توصیفی تحلیلی می باشد . و روش گرد اوری با استفاده از مشاهدات و تجربیات نگارنده و همچنین منابع کتابخانه ای ،سایت های اینترنتی و نقشه های جغرافیائی انجام شده است.
-1پهنه بندی ساختار فضایی قلمرو های سرزمینی
1-1نظریه هارتلند - مکیندر -
این نظریه از سوی هلفورد مکیندر 1904 ارائه گردید. مکیندر در نظریه خود ساختار فضایی سه بخشی را به عنوان الگوی روابط قدرت پیشنهاد داداین ساختار عبارت بودند از -1 منطقه مرکزی یا هارتلند -2 منطقه هلال داخلی -3 هلال خارجی - حافظ نیا ، - 137 : 1390 انتخاب این سه منطقه بر اساس موقعیت ژئوپلیتیکی و ارزش و اهمیت تاثیر گذاری انها در تحولات منطقه ای و جهانی بوده است.
