بخشی از مقاله
کاراموزی تربیت بدنی
مراحل تدریس در ساعت درس تربیت بدنی :
معلمان تربیت بدنی قبل از ورود به کلاس فعالیتهای لازم در ساعت اموزشی را سازماندهی کرده و بر مبنای اهداف تربیت بدنی ، نیاز دانش اموزان ، مدت کلاس ، وسایل و امکانات موجود ، شرایط جوی و ... بهترین و بیشتر بازده را نصیب دانش اموزان می نماید.
این سه مرحله شامل موارد زیر است :
1- مرحله امادگی
2- مرحله پیاده نمودن هدف اموزشی (مرحله اصلی)
3- مرحله بازگشت به حالت اولیه
بدیهی است که این مراحل و انتخاب فعالیتهای هر از ان به دیگری بستگی دارد.در صورتی یک ساعت درس تربیت بدنی (45 دقیقه ) باشد و تقسیم بندی زمانی ان به شرح زیر خواهد بود .
1- امادگی
مرحله امادگی از دو بخش امادگی سازمانی و امادگی بدنی تشکیل یافته است.
الف – امادگی سازمانی
که عبارت است از تعویض لباس ، تذکرات ، حضور و غیاب ، ایستادن در صف و ستون که در هر جلسه حدود 10 دقیقه را به خود اختصاص می دهد.
ب- بخش امادگی :
این بخش خود به دو قسمت تقسیم می شود :
1- ب) امادگی عمومی یا گرم کردن :، شامل انواع راه رفتن ها ، دویدن ها و پرش ها است در پایه اول بهتر از حرکات تقلیدی و تشبیهی در این بخش استفاده شود.زیرا دانش اموزان پایه اول به این حرکات علاقه دارند و کاملا انها را انجام می دهند.
2- ب) امادگی اختصاصی : در این بخش از نرمشهایی که مرتبط با هدف اموزش کلاس است استفاده می شود .به عنوان مثال اگر هدف اموزشی کلاس پرتابها باشد از نرمشهایی که منجر به تقویت عضلات اندام فوقانی ومفاصل این قسمت می شود باید استفاده کرد .در پایه اول این حرکات بیشتر تشبیهی بوده ولی در پایه های بالاتر می توان از شیرین کاریها ، حرکتهای مقاومتی ، حرکات با طناب و نرمشهای با وسیله و بدون وسیله استفاده کرد. این دو بخش نیز 20 درصد را بخود اختصاص می دهد.
2- مرحله پیاده کردن هدف یا مرحله اصلی
هدف اصلی درس تربیت بدنی در این مرحله انجام می شود. پس از توضیحات و اموزش لازم ، معلم از بازیهای مختلف استفاده می کند .در این مرحله برای تقویت حرکات پایه و مهارتهای ورزشی ، از بازیهای مختلف استفاده می شود .بازیها علاوه بر تقویت حرکات و مهارتها دارای خصوصیاتی هستند که می توان از طریق انها برای تقویت ابعاد عاطفی ، اجتماعی و شناختی کودکان نیز اقدام کرد. به عنوان مثال مفاهیمی از قبیل صداقت ، راستگویی ، مسئولیت پذیری ، مسئولیت ، تعاون و همکاری شناخت اشکال هندسی و غیره را می توان در قالب بازیهای مختلف اموزش داد .این مرحله 50 درصد برنامه را بخود اختصاص می دهد.
3- مرحله بازگشت به حالت اولیه
در مرحله اصلی ، ضربان قلب و سرعت دستگاه گوارش خون و تنفس دانش آموزان به اوج خود می رسد از نقطه نظر عاطفی نیز احتمالا تغییراتی به جهت برد و باخت و یا برخوردهای جسمانی به وجود آمده است .یکی دیگر از نتایج فعالیتهای انجام شده تعریق و نشستن گرد و غبار محیط بر بدن است به این ترتیب اقداماتی در هر یک از این مراحل باید انجام شود تا دانش آموزآماده حضور در کلاس بعدی شود.
راه رفتن آرام ونفس گیری ، انجام حرکات کششی برای آرام کردن ضربان قلب به دستگاه گردش خون و تنفس ، مروری بر آموزش انجام شده و ارائه تذکرات مهم بهداشتی ، اخلاقی و اجتماعی و غیره در این بخش صورت می گیرد . این مرحله فرصت خوبی است برای ارائه نکات دانشی از قبیل رعایت نکات بهداشتی ، ایمنی و ... می باشد .سپس دانش آموزان به امر نظافت و شستشو می پردازند . این مرحله نیز 20 درصد برنامه را بخود اختصاص می دهد.
7-مدیریت کلاس
آنچه کودکان در خصوص کلاس تربیت بدنی یاد می گیرند و آنچه در خارج از کلاس ، اتاق رختکن به هنگام شست وشو و نظافت پس از کلاس درس می آموزند ممکن است در تقابل با یکدیگر و در واقع ترکیبی از برداشت های مثبت و منفی باشد و لذا موارد زیر را باید به دقت در نظر گرفت .
قبل از آموزش :
1- معلم باید لباس به تن کند که امکان حرکت آزاد را برای او فراهم کند.
2- معلم بهتر است با هرکسی از دانش آموزان با ذکر نام ، سلام و احوالپرسی کند.
3- کلیه وسایل ورزشی کلاس باید آماده شده باشد و مواردی که وی در نظر دارد تعلیم دهد مشخص باشد.
مقررات اتاق رختکن : در مدارس ما معمولا اتاق رختکن ، همان کلاس درس دانش آموزان است .دانش آموزان باید البسه خود را در محل مشخصی در کنار هم قرار دهند و پی ازخروج بهتر است معلم در کلاس را قفل کند.
البسه : استفاده از البسه ورزش از نظر بهداشتی ضروری است .فعالیت با لباس معمولی به هیچ وجه توصیه نمی شود زیرا تعریق و عدم ازادی عمل مضرات فراوانی را به همراه خواهد داشت . استفاده از شلوار گرم و لباس نخی و کفش ورزشی در حیاط مدرسه برای پسران مشکلی نخواهد داشت .در مورد دختران نیز توصیه می شود فضای مناسبی که امکان استفاده از چنین لباسی را برای انان فراهم می اورد مهیا شود.
معلم باید از دانش اموزان بخواهد در فاصله زمانی معیین البسه ورزش خود را بشویند و با لباس تمیز د رکلاس حاضر شوند . اهمیت حفظ نظم ، اراستگی و پاکیزگی باید مورد تایید واقع شود . البته تمیزی محل نیز تاثیر شگرفی بر انگیزش دانش اموزان دارد.
حضور و غیاب ، گرچه در سالهای اولیه دبستان وحضور وغیاب ضرورت چندانی نداردو معمولا همه در کلاس حضور دارند . ولی در پایه های بالاتر لازم است. با یکی از روشهای زیر به راحتی و به سرعت می توان این کار را انجام داد:
1- توسط سرگروه : سرگروه موظف است افراد غایب را شناسایی کند.
محاسن : نوعی تمرین رهبری است و حضور و غیاب با سرعت انجام می شود.
معایب : امکان دارد به علل عاطفی سرگروه از ارائه برخی از اسامی خوددرای کند یا اسامی و چهره ها را فراموش میکند.
2- از طریق تعیین محل استقرار : معلم نام و یا شمار اماکن خالی را یادداشت می کند.
محاسن : روشی نسبتا سریع بر حضور و غیاب است و امکان انطباق اسامی یا چهره ها برای معلم بیشتر است.
معایب : امکان تمرین رهبری را از دانش اموزان میگیرد . در این روش با روش سرگروه ها زمان بیشتری برای حضور و غیاب صرف می شود.
3- حضور و غیاب توسط معلم و خواندن اسامی
محاسن: معلم با صرف کمترین تلاش اسامی را می اموزد .
معلم از حضور و غیاب دانش اموزان اصمینان حاصل می کند.
معایب : وقت گیر است.
امکان تمرین رهبری توسط دانش اموزان را سلب می کند.
حضور وغیاب باید در ابتدای کلاس درس انجام شود . اسامی افرادی که فاقد لباس مناسب هستند نیز یادداشت شود.
4- استفاده بهینه از فضای ورزشی
گرچه متخصصین حداکثر نفرات کلاس تربیت بدنی در دبستان را 35 نفر ذکر می کنند ولی کمتر معلمی شانس ان را دارد که در چندین کلاس تدریس کند.بنابراین باید راه هایی را اختیار کرد که از کل فضای اموزشی موجود به بهترین شکلی استفاده شود .این تدبیر به همراه استفاده از سرگروه برای گروه های انتخابی در هر کلاس معلم را قادر می سازد که گروه ها را در فضای مشخص شده به گردش در اورده و به کار انها به طور موثر نظارت کند .بدین ترتیب در یک فضای ورزشی فعالیت های زیادی را می توان به اجرا گذاشت.
1-4)روش های گروه بند ی کلاس :
در طی سال تحصیلی ، باید از روشهای گوناگونی برای گروه بندی دانش اموزان در کلاس درس تربیت بدنی استفاده کرد زیرا فراهم شدن فرصت های شغلی مناسب برای گروههای کاری ، جهت سرگروه یا کاپیتان شدن ، انها را از نظر کسب مهارتهای رهبری ، روحیه ورزشکاری و گسترش دایره ی دوستان رشد خواهدکرد .گروه هایی که ما می توانیم پیشنها د کنیم عبارتند از :
1- گروه های کلاسی که برای دروس دیگر تعیین شده اند.
2- گروههای همگن از دانش اموزان ماهر و یا گروههای ناهمگن متشکل از دانش اموز ماهر و کم مهارت .مهارت افراد از طریق تست یا مشاهده می شود.
3- انتخاب شماره های دوم و سوم یا چهارم بر حسب تعداد نفرات کلاس
4- انتخاب سرگروههای و دادن فرصت به انها برای انتخاب تصمیم تیم خود .
5- جدا کردن قدبلندها از بین گروههای مختلف
6- انتخاب تیم یا گروه توسط معلم
7- انتخاب گروه بر حسب تمرین نوع خاص(گروهی طناب بازی ، گروهی دراز و نشست و ... انجام دهند.)
8- انتخاب سرگروه و خواستن از بچه ها برای استقرار پشت سرگروهها
9- تقسیم یک دایره به دو گروه
10- تقسیم کلاس بر حسب تعداد ، به عنوان مثال ده نفر اول به این گوشه سالن و ده نفر به این نقطه بروند.
11- در این گروه بندی همانند مورد 10 عمل می شود. لاکن دانش اموزان فعالیت و وسیله ای را ترجیح می دهند انتخاب می کنند.
در طی سال ، معلم بر کیفیت رهبری ازاد منشانه و وظایف و مسئولیت های کاپیتان تیم و یا سرگروه تاکید می کند.
کنترل و جابه جایی وسایل
اگر مسئول مستقیمی برای این کار وجود نداشته باشد ، راهی برای ان باید پیش بینی کرد. در هر یک از جلسات درس باید یکی از شاگردان این کار را بر عهده بگیرد .قبل از شروع درس ابزار لازم باید اماده شود تا از اتلاف وقت اموزش جلوگیری به عمل اید.
عمل انتقال وسایل به کلاس باید به راحتی وسرعت کافی انجام شود . چرخهای دستی وجعبه های چرخ دار می تواند در سهولت و سرعت حمل و نقل وسایل ونگهداری انها موثر باشد .
3-4) ثبت وضعیت دانش اموزان
ثبت وضعیت دانش اموزان باید عملی و کاربردی باشد و به عنوان وسیله ارزیابی پیشرفت دانش اموزان و محتوای برنامه و یا برای ثبت جزئیات اجرایی استفاده شود .این کار باید برای معلم وقت گیر و انرژی بر نباشد. این سوابق شامل : اطلاعات اساسی مربوط به بهداشت وسلامتی دانش اموز ، حضور فرد در کلاس درس ، گزارشات روزانه حوادث و ابزار و لوازم ، اتاق رختکن وغیره باشد.
این سوابق می تواند در زمان حال یا اینده مورد استفاده قرار بگیرد وباید در فایل مخصوصی نگهداری شود .فلسفه ثبت سوابق کار تراشی نیست.زیرا سوابق و گزارشهای دقیق و با هدف برای اموزش موثر و مدیریت کارامد در کلاس بسیار مفید است.
4-4) سازماندهی کلاس درس
کلاسهای درس تربیت بدنی عموما بسیار پر ازدحام هستند.تعداد ایده ال دانش اموز برای یک کلاس 20 نفر است .این تعداد نباید از 35 نفر فراتر رود .کمبود وقت ،وسایل ناچیز و ابزار ناکافی به همراه تعداد زیاد دانش اموز مشکلات بزرگی را برا ی معلم فراهم می اورد .دقت در اتخاذ بهترین روش سازماندهی کلاس نتایج مفیدی را به همراه خواهد داشت.
دانش اموزان باید معلم را در طراحی ، هدایت ، ارزیابی ، برنامه در هر کلاس یاری کنند.در دوره های ابتدایی باید به دانش اموزان در خصوص انچه که باید یاد بگیرند ، انچه که باید انجام دهند و ارزیابی نتایج خودشان به تدریج مسئولیتهای بیشتری داد .سازماندهی ماهرانه کلاس و طراحی خردمندانه درس ، هدف دار بود ن اموزش در هر دوره را برای دانش اموز و صحت اموزش و مفید بودن ان تضمین خواهد کرد .کلاس را می توان به شکل صمیمانه اما با کنترل شایسته هدایت کرد.
معلم می تواند شروع و خاتمه مشخصی برای کلاس تعیین کند. وی می تواند بچه ها را عادت دهد که وقتی صحبت میکند گوش کنند و با شنیدن علامت شروع ، در یک دایره یا گروه و دسته قرار بگیرند و به همین ترتیب در اخر هر کلاس برای یک بحث و ارزیابی کوتاه از گروههای معینی بنشینند . این نکته قابل تعمق است که چون کودکان با هر معلم محدودیتها و ازادیهای معینی را تجربه میکنند .
باید از اولین کلاس تا اخرین کلاس در یک سال از ثبات رفتار ، عدالت و روش بدون تغییری درکنترل گروه پیروی کنند .سازماندهی مناسب کلاس به دانش اموزان کمک می کند تا احساس امنیت کرده و برای رو به روشدن با تجربیات جدید اماده باشند.
5-4) شیوه های استقرار در زمین ورزش
چون سازماندهی مجدد تیم ها برای انجام هارت ها یا بازیها وقت زیادی را تلف می کند .باید به دانش اموزان یاد داد که به هنگام فرمان معلم سریعا د ر گروههای دلخواه مستقر شوند .گروه ها یا به تیم های 6 یا 8 نفره معمولا بهترین انتخاب هستند.استقرار هر گروه برای پوشش کامل زمین به معلم این امکان را می دهد که کل نفرات کلاس را به طور موثر زیر نظر بگیرد.
اشکال زیر را دانش اموزان سریعا یاد گرفته و سریعا به این شکل ها سازمان می گیرند.
1- استقرار بادبزنی : دانش اموزان در برابر سر گروه به شکل بادبزنی قرار میگیرند . این استقرار بخصوص در تمرین مهارت های مثل پرتاب ، دریافت و ضربه زدن به توپ در اندازه های مختلف موثر است .معلم به عنوان ناظر گرو ه ها عمل می کند.
2- استقرار صفی : این ساده ترین شکل استقرار برای مبتدیان است .برای بازی های امدادی ، پرتاب به سبد و بازی هایی که کودکان باید نوبت را رعایت کنند مناسب است در صورت امکان در هر صف نباید بیش از 5 نفر مستقر شوند.
3- استقرار دایره ای : گروه می تواند سریعا از حالت بادبزنی یا صفی به دنبال سرگروه خود به شکل دایره ای مستقر شوند. این روش استقرار برای بازهای ساده و تمرین مهارت های توپی با کمک سرگروه که در مرکز مستقراست مناسب است او از وسط توپ را برای تک تک افراد گروه پرتاب می کند و در صورتی که فردی خطا کرد مجددا برای او پرتاب می کند تا خطا تصحیح شود .
4- استقرار گروهی : این نوع استقرار برای تمرین پاس (پرتاب و دریافت ) و ضربه زدن با پا بسیار مناسب است.
5- استقرار زیگزاگ : دو صف مقابل یگدیگر قرار میگیرند ، به ترتیب بازیکن 1 به 2 ، 2 به 3 توپ را پرتاب می کند و به همین شکل ادامه می یابد.این نوع استقرار برای ضربات فوتبال ، والیبال ، پرتاب و دریافت مناسب است.
6- استقرار v : سرگروه رو به صف می ایستد و با دادن علامت از شماره های 1 و 2 می خواهند به شکل وی را بسازند .شماره های فرد به طرف راست و شماره های زوج به طرف چپ می روند . این نوع استقرار باری تمرینات مهارتی و عکس العمل به دستورات حرکت به شکل رژه بسیار مناسب است.
7- استقرار به شکل مربع : 4 گروه را به شکل مربع مستقر کنید.اولی ضلع جنوبی ، دومی ضلع شمالی ، سومی ضلع شرقی و چهارم ضلع غربی را می سازد .در طرف چپ گروه خود قرار میگیرد .این استقرار برای تمرین پاس (پرتاب و دریافت ) و بازیهای ساده ای مثل وسطی مناسب است.
8- استقرار پراکنده : این نوع استقرار به صورت تصادفی انجام می شود و دانش اموزان می توانند در هر جا که مایلند ایستاده و یا بنشینند.
9- کاربرد گروهها : تشکیل گروهها را می توان از نیمه اول سال دبستان شروع کرد .شکل ایده ال تشکیل گروه زمانی است که دانش اموزان به مرحله ای از رشد اجتماعی رسیده اند که قادرند به راحتی در گروه حرکت کنند.سرگروه را اولین بار انتخاب می کند ، اما به دانش اموزان باید فرصت داد که سر گروه را تا هفته دوم وسوم هر ثلث انتخاب کنند طول دوره سرگروهی را باید معلم و دانش اموزان با توافق هم تعیین کنند . شرط سرگروه شدن برتری دانشی و مهارتی است . این کارها نیاز به زمان ، صبر و ثبات در تصمیم گیری دارند تا رشد وتوسعه یابند. در عین حال هر کودک باید فرصت قرار گرفتن در وضعیت حساس را در کلاس در چند نوبت داشته باشد و به عنوان سرگروه و یا رهبر چند فعالیت خاص گزینش شود
