بخشی از مقاله

کنترل غیر شیمیایی علفهای هرز در سیستمهای کشاورزی طبیعی


خلاصه
نگرانی در مورد افزایشهای بالقوه د رجمعیتهای علفهای هرز بدون استفاده از علکش ها به بالا گیری کشاورزی طبیعی محدود شده است. با این وجود در سالهای اخیر همه خواستهای عموم برای تولید طبیعی و هم نمای کشاورزی طبیعی افزایش یافته است و دامنه ای از راههای کنترل علفهای هرز وجود دارد.

پیشرفت در روشهای کشت کنترل علف هرز شامل استفاده از محصولات پوششی جدید ریشه کننده علف و تشخیص ویژگیهای محصول خاص برای از بین بردن علفهای هرز بوده است . کنترل مستقیم علفهای هرز با ابزار جدید موجود در بازار نیز پیشرفتهایی را دیده که می تواند در آینده از طرح ریزی پیچیده ماشین آلات و تکنولوژی کشف علفهای هرز سود برد. پیشرفت در روشهای جدیدی مثل بخار دادن نیز ایجاد شده است . سیاری از عملکرد های کنترل علف های هرز در

سیستمهای طبیعی رویاننده را با تضادهایی ارائه می دهند، و هم اینجا و هم بسیاری از پیشرفتهای اخیر در کنترل طبیعی علفهای هرز بررسی می شوند. افزایش درک ما از بیولوژی علفهای هرز پویایی جمعیت هبودهای دراز مدت در کنترل پایدار علفهای هرز را پشتیبانی می کند. از پیامد این بررسی ها افراد چون رویانندگان معمولی و طبیعی سود می برند. تاکید روی نیاز به انعطاف پذیری و آگاهی از بیولوژی عفهای هرز ، روشهای کشت و کنترل مستقیم علفهای هرز برای حفظ جمعیتهای علفهای هرز در حد قابل کنترل می باشد.


لغات کلیدی : کشت ، چرخش ، کنترل مکانیکی ،کنترل حرارتی ، کوددهی.
طبق ثبت آمار استاندارهای مواد غذایی طبیعی بریتانیا و رهنمودهای ملی مشابه در هر جای دیگر در اروپا که مبتنی بر قانون شماره 91/2092 اتحادیه اروپاست، استفاده از مواد شیمیایی برای اهداف کنترل علفهای هرز در سیستمهای کشاورزی طبیعی مجاز نیست. در بررسی اخیر، رویانیدگان طبیعی بریتانیا تصور کردند که کنترل رایج علفهای هرز نشان کافی می باشد اما عده کمی برآورد می کردند که روشهای موجود برای کنترل مستقیم علفهای هرز بسیار موثر می باشند.


یک تجزیه و تحلیل فرآوانی نسبی علفهای هرز، سه سال بعد از تبدیل به رشد طبیعی، نشان می داد که کل تعداد دانه های موجود در خاک از 4050m-2به 17320m-2 افزایش یافته بودند.


درک در مورد پیامدهای کنترل علفهای هرز بدون استفاده از علفکش ها یکی از عوامل اصلی ای است که افزایش کشاورزی طبیعی را توسط رویانندگان معمولی محدود می کند.


در سیستمهای کشاورزی طبیعی روشهای وجین کردن حرارتی و مکانیکی قبل و بعد از وقوع و استفاده کردهای پلاستیکی و قابل تجزیه برای کنترل علفهای هرز مجازی می باشند.


با این وجود پیشنهاد می شود ارزیابی های کشتی مورد استفاده باشند که تا کمترین حد مداخله مستقیم دارند. مقصد کشاورزان طبیعی ریشه کنی کامل علفهای هرز نیست، هرچند فقط علفهای هرز در یک سیستم کشاورزی می تواند هم نعمت باشد و هم یک مزاحمت و آزار. بعلاوه بین ارزیابی ها برای کنترل علفهای هرز و اهداف دیگر سیستم طبیعی تضادهایی وجود دارد.


برای مثال کشت زود چراگاه برای کمک کردن به کنترل علفهای هرز می تواند خطر فرو نشست نیترات خاک را افزایش دهد و کشت فشرده برای از بین بردن علفهای هرز بزرگ می تواند به ساختار خاک آسیب بزند. با این وجود سنگ معدن فزاینده نیترات خاک بعد از کشت می تواند استفاده شودتا برای رویانندگان طبیعی جهت بالا بردن رشد محصول مفید باشد.


بررسی های متعددی در مورد پیشرفتهای موجود در سیستمها و روشهای کنترل غیر شیمیایی علفهای هرز صورت گرفته و همه جنبه های کنترل علفهای هرز در سیستمهای کشاورزی ارزیابی شده اند . برای رویانندگان طبیعی دامنه گسترده ای از راههای کنترل علفهای هرز موجود می شود چون تکلیف های جدید توسعه می یابند و روشهای محقق بهبود می یابند. بیشتر اطلاعاتی که این پیشرفتها را شرح می دهند در مقالات روزنامه و در مقالات گوناگونی ارائه می شوند که در معرض بررسی همترازان نبوده اند. با این وجود بدین منظور به این نشریات اشاره شده که تا حد امکان مرور کاملی انجام شود. این مقاله پیشرفتهای موجود در کشاورزی و روشهای کنترل غیر شیمیایی علفهای هرز و جنبه های بیولوژی علفهای هرز وهم آوری علفهای هرز را که ارتباط خاصی با کنترل علفهای هرز د رسیستمهای کشاورزی طبیعی دارند را بررسی می کند.


کنترل علفهای هرز کشاورزی
در عملکرد های کشاورزی طبیعی و بادروند اد نه چندان برونی دیگر، روش کنترل علفهای هرز شامل سیستم کامل چیدن می شود. هدف حفظ تعادل بین علفهای هرز و گیاهان محصول ، با رویاننده ای که تعادل را در هر زمان ممکن به نفع محصول تنظیم می کند، می باشد. چرخش و تناوب محصول در مرکز سیستم طبیعی است و اگر چه این روش و زمان بندی کشت های خاک و انتخاب محصول معمولاً مرتبط هستند، اما هر دو به شیوه های متفاوت به دستکاری جمعیت علفهای هرز کمک می کنند.


کشت خاک قبل از محصول دادن و بعد از برداشت
مزایای شخم زدن در مقایسه با سیستمهای کشت و زرع کاهیده برای کنترل علفهای هرز موضوع این تحقیق و مباحثه قابل توجه می باشد. با توجه به کنترل علفهای هرز، تاثیر اصلی شخم زدن دفن دانه های علفهای هرز تازه پوست انداخته زیر عمق خاک که آنها از آنجا جوانه می زنند می باشد. این کار انرژی زیادی مصرف می کند در راه حل کوتاهی مدتی است که اغلب به مشکلات بلند مدت منتهی می شود. دانه های دفن شده برا ی سالهای بسیار در محل دانه در

خاک باقی می مانند تا زمانی که باکشت های بعد به سطح خاک بازگردند. کشاورزی بدون وارونگی دانه های علفهای هرز را نزدیک سطح خاک که در آن کشتهای سطحی و کم عمق می توانند به دانه های خالی منتهی شود،نگه می دارد. تحت سیستمهای کشاورزی کاهیده استفاده موثرتر از سوختهای کانی، حفظ بیشتر رطوبت خاک و خطر کمتر فرسایش خاک وجود دارد، با این وجود علفهای چمن و علفهای دائمی اغلب افزایش می یابند.
در مورد کثرت و زمان بندی کشت های مورد نیاز برای آماده کردن محل ریختن دانه که به بهترین نحو برای اهداف کنترل علف عمل می کند ،

تصادف نیز وجود دارند.یک سطح هموار عملکردهای کندن و وجین کردن بعدی را آسانتر می سازد، اما با یک زمین فرروعی خوب ضعیف جوانه های کمتری بوجود می آورد اما سرد شدن روی سطح خاک طی عملکرد های وجین کردن علفها را حفظ می کند.زمان بندی آماده سازی محل بذر پاشی می تواند برای اجتناب از گونه های علف مشکل آفرینی که تنها در زمانهای خاصی از سال پذیرا می شوند استفاده شود.


در گذشته غلات پائیزی تا حد امکان دیر کاشته می شدند تا اجازه دهند قبل از بوجود آمدن محصول دانه های هودسون مایوسورود آلوپکوروس جوانه زند و از بین برده شوند. اخیراً برای دستیابی به بازده بالاتر ، کندن غلات پائیزی به روش سنتی بسیار آسانتر بوده است. در نبود علف کش ها، بازگشت به زمانهای بذر پاشی دیرتر کنترل بهتر علفهای هرز در غلات پائیزی را تضمین می کند.


اصل بیرون کشیدن دانه های علفهای هرز قابل جوانه زدن قبل از محصول دهی اساس روش محل بذر پاشی قدیمی یا اشتباه تشکیل می دهد که در آن کشت خاک می تواند روزها یا هفته ها قبل از کاشت یا نشا کردن محصول رخ می دهد. این کار کرانه دانه در لایه سطح خاک را تهی می کند و پیدایش بعدی علفهای هرز را کاهش می دهد. برای اطمینان از موفقیت ، محصول دهی باید به تاخیر افتد تا زمانی که فصل اصلی پیدایش گذشته باشد.سپس جوانه های علفهای هرز بوجود آمده می توانند با شعله زدن یا نور دادن از بین بروند. کاشتن زیر 2-1 سانتی متر زیر خاک مهم و ضروری است در غیر اینصورت غلبه بیشتر علفهای هرز می تواند رخ دهد. با استفاده از دادن کود پلی اتیلن سیاه کوتاه مدت قبل از کاشت امکان عبور روش قدیمی خزانه وجود دارد. این کار رطوبت خاک را حفظ می کند و دمای خاک را بالا می برد تا به جوانه زدن دانه علف هرز کمک کند اما با استفاده از جلوگیری از نور از بقای جوانه پیشگیری می کند.وقتی قبل از کاشت محصول کود برداشته شود خزانه عاری از علف می شود و زمین برای یک دوره طولانی از علفهای رز پاک می ماند.


برای بسیار از دانه های دفن شده علف ، در معرض نور گذاشتن طی کشت است که جوانه زدن را تحریک می کند. ممانعت از نور طی آماده سازی خزانه و نهالستان ثابت شده که وقوع علفهای هرز را کاهش می دهد. انجام اقدامی برای پیشگیری از رسیدن نور به خاک در مرحله کشت می تواند برای کاهش وقوع علفهای هرز تا %70 کافی می باشد. با این وجود همه گونه های علفهای هرز دانه های حساس به نور ندارند. ولش و دیگران(1999) دریافتند که پیدایش استلاریا مدیا ویل(مرغدانه رایج) و چنو پودیوم آلبوم با کشت کردن در تاریکی کاهش می یافت اما پیدایش مایوسورویدر تحت تاثیر واع نمی شود.این واکنش همچنین می تواند به کثرت کشت و انتخاب ابزار عملکرد ها بستگی داشته باشد.


بعد از برداشت محصول زمانبدی مناسب عملکردها و اقدامات کشاورزی برای صاف کردن زمین می تواند با کاهش مقاومت دانه ها به تازگی پوست انداخته رها شده در سطح خاک ، به کنترل علفهای هرز در آینده کمک کند.


بلافاصله بعد از بذر افشانی به خاک گذاشتن دانه های روغنی ای که بذر را نابود می کند، می تواند نهفتگی را تحریک کند و مقاومت آن در محل بذر در خاک را طولانی نماید. اگر کشت های بعد از برداشت تا دو هفته به تاخیر افتند، دانه ها جوانه می زنند واز بین می روند. همه دانه ها واکنش یکسان ندارند، دانه ها بروموس استریلیس رها شده در سطح خاک بلافاصله بعد از بذر افشانی طولانی تر از دانه های دفن شده باقی می مانند . در این مورد کشت زودتر برای اطمینان از کنترل مناسب تر می باشد. شکارگری توسط پرندگان و حشرات نیز می تواند روی پویایی دانه های علفهای هرزی که برای مدتی بعد از برداشت روی سطح خاک می مانند تاثیر قابل توجهی داشته باشند که اغلب ناچیز شمرده می شوند.

چرخش و تناوب کشت


تا قرن بیستم، کنترل علفهای هرز تا حد زیادی از طریق چرخش و تناوب کشت حاصل می شد.توالی های کشت که الگوهای متفاوت هم آوری در قالب منبع،تداخل دگر آسیبی ، آشفتگی و بر هم زدن خاک و آسیب مکانیکی را بوجود می آورد، محیط ناپایداری را فراهم می کند که از تکثیر و غلبه یک علف هرز خاص پیشگیری می نماید.رشد و تکثیر یک گونه دردسر ساز علف هرز می تواند بطور فعال با انجام اقدامات غیر مطلوب در یک چرخش تضعیف شود.با این وجود، حفظ یک چرخش خاص صرفاً برای توجیه ریشه کن کردن علفهای هرز در زمانی که قواعد اقتصاد و بازار نیز توالی کشت را تحت تاثیر قرار می دهند، سخت است.


در یک چرخش، انتخاب محصول مشکلات هم زمان حال و هم زمان آینده بالقوه علفهای هرز را که یک رویاننده با آن مواجه می شود مشخص می کند. بطور ستنی یک محصول خالص مناسب مثل سیب زمینی برای کاهش مشکلات علفهای هرز قبل از رشد یک محصول نه چندان رقابتی، قرار داده شد.
برای یک رویاننده طبیعی، انتخاب محصول با نیاز به در نظر گرفتن سطح حاصلخیزی خاک در توالی کاشت و به حساب آوردن دوره های ایجاد حاصلخیزی در چرخش بیشتر پیچیده و بغرنج می شود. تغییر در محصول و واکنشهای علف هرز نسبت به میزان مواد مغذی خاک نیز می تواند در کنترل علفهای هرز نقش مهمی دانسته باشند.


دخول محصولات پوششی در چرخش در زمانی که زمین ممکن است بی محصول باشد توسعه علفهای هرز را از بین می برد، با این وجود رطوبت خاک را حفظ می کند و از فرسایش جلوگیری می کند.توسعه سریع و پوشش دهی متراکم زمین توسط محصول علفهای هرز را ریشه کن می کنند و بنابراین خواصی برای انتخاب هستند. توانایی دگر آسیبی نیز می تواند در کاهش توسعه علفهای هرز نقش داشته باشد، اما ریشه کنی علفهای هرز که با هم آوری در قالب برای

عوامل رشد ایجاد شده، است که تاثیر اصلی یک محصول پوششی است. محصولات پوششی کاشته شده در پائیز باید قبل از کاشت محصولات بهاری از بین بروند.کرسیرودیگران (1995) استفاده از دستگاههای برنده ماشینی برای از بین بردن محصولات پوششی و قرار دادن یک لایه ضخیم و پخش شده کود از بین

برنده علف را مورد بررسی قرار داده است. این کود دهی سطحی می تواند با تاثیرش روی انتقال نور، دمای خاک و رطوبت خاک ،بیشتر توسعه علفهای هرز را محدود کند. کود همچنین برای شکارگرهای دانه یک زیستگاه حفاظتی فراهم می کند که به کاهش شمار دانه های علفهای هرز کمک می کند. بعلاوه بقایای تجزیه کننده محصول پوششی می تواند مواد شیمیایی دیگری را پخش کند که از جوانه زدن و توسعه دانه های علف جلوگیری می کنند. متاسفانه محصولات کاشته شده و دانه کوچک نیز می تواند بطور متضاد و تحت تاثیر واقع شدند.هم کاشت کردن و کم کشت کردن در یک چرخش امکان ریشه کنی علفهای هرز را فراهم می کند.


با این وجود کنترل بهبود یافته علفهای هرز به تنهایی برای توصیه دخولشان محتمل نیست. شاید بازده فراینده و کنترل نه چندان بهبود یافته علفهای هرز مزیت اصلی مورد انتظار از هم کاشت کردن است.


در بریتانیا ، هم کاشت کردن لوبیای زمینی و گندم رشد یافته بطور طبیعی رشد علفهای هرز را کاهش می داد و طی کشت تنها یک مزیت بازدهی داشت.
دخول یک دوره آیشدر چرخش برای کاهش علفهای دائمی و چند ساله مشهور است. با این وجود کاهش تولید همراه با تاثیرات نا مطلوب روی خاک و محیط، استفاده از یک آیش کامل را در سیستم طبیعی غیر متحمل می سازد.آیش کردن زمین برای بخشی از فصل در حال رشد می تواند موثر باشد و می تواند در اکثر سال قرار داده شود. یک تاثیر مشابه تاثیر آیش کردن می تواند با توسعه سریع محصولای مثل تر بچه که قبل از آغاز هم آوری علفهای هرز برداشت می شوند . حاصل می شود.فاصله زمانی کوتاه بین تولید محصول و برداشت در این محصول ، جوانه زدن دانه علفهای هرز را افزایش می دهد اما تولید علف را میسر نمی سازد. وقتی انتخاب توالی کشت صورت گرفته باشد،فرصتهایی برای بهبود بیشتر توان رقابتی محصولات خاص وجود دارد.
پروره کشاورزی
انتخاب برای خصوصیات سرکوبی علف هرز در پرورش گیاهان مهم نبوده و اطلاعات کمی وجود دارد که توان رقابتی پرورده های متفاوت نسبت به علفهای هرز را مقایسه می کند.اکثر مطالعات ریشه کنی علفهای هرز در پرورده ها و گونه های غلات ارزیابی کرده اند، که برخی از آنها برای سیستمهای طبیعی مناسب هستند. بررسی های کمی بوده اند که پروره های محصولات را به غیر از غلات تحت شرایط طبیعی مقایسه کرده اند.
هر چند بین آن پروره هایی که علفهای هرز را تحمل می کنند و آنهایی که فعالانه آنها را سرکوب می کنند می توانند تمایزی گذاشته شود، اما خصوصیاتی مثل خصوصیات ریشه کردن، توان رشد زود ، اندازه برگ و توان دورسازی یک پروره را نسبت به بقیه رقابتی تر با علف هرز می سازد. جلوگیری از نور از طریق سایه زنی برای محصول یک راه بهره کشی از خصوصیات متنوع برای کنترل جمعیت علفهای هرز می باشد. ثابت شد که ماریس هانتزمن پروره گندم زمستانی پسته

زمستانی پوسته بلند تر قدیمی هم وزن گندم خشک و هم شمار گونه های علفهای هرز را در مقایسه با موسیا پروره جدید کوتاهتر کاهش می دهد. هر چند ارتفاع کم برخی پروره های می تواند به علفهای بلند تر مثل جو دوسر مزیت رساند، اما پروره های بلند خودشان می توانند برخی گونه های خاص علف را حمایت کنند.زودی پوشش زمین تصور می شود در ریشه کنی علفهای هرز مهم و حیاتی باشد و تحقیقات نشان داده که اندازه بزرگتر دانه محصول اولیه بطور چشمگیری می تواند تشکیل زود محصول در پرورهای گندم زمستان را بهبود بخشد.

 

تشکیل محصول
گیاهانی که نخست در زمین پدیدار می شوند یک مزیت رقابتی دارند و برای یک محصول این امر انتخاب طی عملکردها بعدی وجین کردن را بهبود می بخشد.توان رشد دانه محصول بطور خاص در تشکیل زود مهم است. در گیاهان زمینی، انتخاب سیستم پرورش گیاه نیز می تواند از طریق استفاده از دانه آماده شده یا دانه قبل از جوانه زدن، و پیوندهای گیاهان بی ریشه مزیتی را پیرامون علفهای هرز فراهم نمایند.
در غلات افزایش میزان دانه می تواند در ریشه کن کردن علفهای هرز موثر باشد و این امر در سیستمهای

طبیعی تائید شده است. یونی و تایلور (1995) دریافتند که کشت و کار محصولات در فاصله بندی باریک ردی ف میزان رشد محصول و پوشش دهی زمین را افزایش می داد. با این وجود افزایش میزان دانه نسبت به فاصله بندی باریک ردیف ریشه کنی بیشتر علفها را فراهم می نمود.


برای تطبیق فاصله بندی محصولات بابهبود ریشه کنی علفها در سبزیجات و گیاهان زمینی فرصتهایی نیز وجود دارند. با این وجود در مورد معیار و مشخصات بازار و نیاز برای دسترسی به وجین کردن مکانیکی محدودیتهایی وجود دارند. میزان حاصلخیزی کمتر خاک در سیستمهای طبیعی نیز می تواند توان افزایش تراکم کشت را محدود کند.
محدود کردن ترویج و پخش علفهای هرز
هر چند اکثر علفهای هرز در یک زمین از دانه های موجود در توده دانۀ خاک ناشی می شوند، اما در مورد ترویج دانه های علفهای هرز اضافی و گونه های جدید بالقوه علفهای هرز در یک محصول راههای دیگر وجود دارند. چند منبع دخول دانه علف هرز وجود دارند از حمله استفاده از بهبود دهندگان خاک ، کودهای گیاهی و حیوانی، و دانه محصول آلوده همیشه یک عامل مهم برای پخش علفهای هرز می باشد.با این وجود دانه علفهای هرز در محصولات دانه رشد یافته بطور طبیعی می توانستند نسبت به همتاهای رشد یافته بطور معمولی ، به خاطر کنترل ضعیف تر در محصول اصلی ، دارای پتانسیل بیشتری می باشند.


در سیستمهای طبیعی جذابیت واضحی نیز برای رویانندگان طبیعی هنگام استفاده از دانه نگهداری شده در خانه وجود دارد از جمله درآمد حاصل از تقلیل درآمد، در دسترس بودن و انطباق با شرایط محلی؛با این وجود خطر آلودگی دانه علف هرز افزایش می یابد. به حداقل رساندن ترویج مجدد و پخش علف هرز در برداشت ارائه دهنده بخش مهم بهبودی برای کاهش جمعیتهای بالقوه علف هرز می باشد .

کنترل مستقیم علفهای هرز
روشهای مستقیم وجین کردن می تواند قبل و بعد از تشکیل محصول استفاده شوند. راهکارهای کنترل می تواند برای کل منطقه کشت شده بکار رود یا می تواند بطور انتخابی برای برداشتن علفهای از ردیفهای محصول درون آنها ، .... آنها استفاده شود. میزان کار برای عملکردهای انتخابی کنترل علفها اغلب کند هستند بواسطه توان هدایت دقیق راننده تراکتور با سرعتهای بالاتر محدود می شود عملکرد دوم یا شکل مکانیزم ....... ممکن است برای به حداقل رساندن آسیب محصول نیاز باشد .فرستنده و گیرنده لیزری برای هدایت ماشین آلات در یک خط مستقیم استفاده شده که مسیر میسازد کنترل علفهای هرز و عملکردهای دیگر در روز یا شب انجام شود. سیستمهای کشف علفهای هرز و طرح ریزی مشکل تر و پیچیده تر ، که اساسا برای کاربرد دقیق آفت کش توسعه یافتند ، اکنون برای ابزار مکانیکی وجین کردن بکار برده شده اند.


این فرایند به دریافتن و دنبال کردن دریفهای محصول بواسطه دنبال کردن ساختارهای ردیف با استفاده از تجزیه و تحلیل تصویر بستگی دارد . سیستمهای پیچیده بررسی تصویر می توانند برای تمیز دادن گیاهان و محصول و علفهای هرز با استفاده از شکل برگ ، رنگ ، یا قابلیت بازتاب نور استفاده شوند. هزینه این تجهیزات پیچیده در مقابل سرعتهاا سریعتر عملکرد و هزینه های کاهیده کار باید متعادل باشد و تنها در محصولات باارزش اقتصادی می باشد.
تحقیق در مورد روشهای کنترل غیر شیمیایی مستقیم علفهای هرز هم روشهای سنتی را که بطور وسیعی بر روشهای مکانیکی و حرارت مبتنی است و هم استفاده از کودهایی که از نظر فیزیکی علفهای هرز را ریشه کن می کنند را دنبال کرده است . اما ابزار جدیدی نیز توسعه یافته اند از جمله ابزاری که هوای متراکم شده را به خاک می افشاند تا علفهای کوچک را در هر دو طرف ردیف محصول .....و ریشه کن کند.
کنترل مکانیکی علفهای هرز


زیر خاک کردن تا عمق یک سانتی متر و بریدن در سطح خاک موثرترین راه برای کنترل جوانه های علف هرز بطور مکانیکی می باشند. گیاهان باید بطور کامل دفن شوند تا کنترل شوند اما اندازه گیاه جهت و گرایش رشد بر عمق پوشش دهی مور نیاز تاثیر دارد.
علف چین های مکانیکی شامل ابزار کشت مثل کج میل ها ، چنگک ها ی، سیخچه ها و علف چین های مویی ، ابزار بریدن مثل چمن زن ها و ابزار دو منظوره مثل میله های خاربن می باشند. انتخاب ابزار و زمانبندی و کثرت استفاده آن به ساختارشناسی محصولات و علفهای هرز بستگی دارد .

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید