بخشی از مقاله
کودهاي شيميايي
مقدمه (کودهاي شيميايي )
از زمان هاي ديرين مصرف فضولات دامي بعنوان كود دركشت و زرع يك عمل معمول و متداول بوده است درصد سال اخير استفاده از املاح معدني وموادشيميايي در توليدات كشاورزي توسعه يافته تا اينكه امروزه اين عمل از اركان اوليه واقتصادي كشت و زرع در اكثر خاك هاي دنيا مي باشد . كودهاي تجاري شامل مواد معدني و آلي مي باشد كه در بازار قابل خريداري بوده و جهت توليد محصول به خاك اضافه مي شوند .
عناصر كودي
نباتاب حداقل 13 عنصر از عناصر لازم را از طريق خاك جذب مي نمايد. از اين گروه از مواد غذايي كلسيم ، منيزيم بيشتر بصورت آهك به اراضي فقير از اين عناصر اضافه مي شوند . گرچه معمولاً آهك را نمي توان يك ماده كودي محسوب نمود وليكن اين نوع تركيبات اثرات فوق العاده محسوسي روي تغذيه نبات دارند .
گوگرد در اكثر كودهاي تجارتي بعنوان يك ماده فرعي يافت مي شود . كودهاي تجارتي اكثراً شامل تركيباتي از عناصر سه گانه فسفر و پتاس ( MPK) مي باشد كه بطور رايج و معمول عرضه شده و در توليدات كشاورزي مصرف مي گردند . بهمين علت اين را عناصر كودي گويند .
توازن غذايي
پيش از اينكه درباره انواع تركيبات كودي بحث مي شود اهميت توازن غذايي بايستي مورد تاكيد قرار گيرد سه عنصر مودي ( ازت ، فسفر و پتاس ) درصورت اضافه شدن در يگ نسبت مناسب اثبات متقابل و تشديد كننده روي يكديگر و ساير عناصر غذايي دارنده توازن غذايي يك عامل بسيار مهم در بازده اقتصادي و عملكرد محصول نسبت به مصرف و استفاده از كودهاي شيميايي مي باشد .
مقدار عناصر كودي اضافه شده بايستي مكمل ميزان غذايي موجود در خاك بوده تا اينكه مقادير ازت ، فسفر و پتاس قابل جذاب نبات به يك حد نصاب مطلوب برسد از طرف ديگر توازن مناسب بين ساير عناصر غذايي قابل جذب بايستي حفظ گردد . به طور كلي توازن غذايي و حاصلخيزي خاك بايستي بنحوي برقرار شود كه حداكثر محصول و رشد عادي نبات ميسر گردد .
درعمل فراهم نمودن شرايط ايده آل فوق كار دشواري ميباشد . مقدار عناصر قابل جذب موجود در خاك ثابت و مشخص نبوده و تابع نوسانات زمان و سال مي باشد . بعلاوه در تمام موارد نمي توان نوع فعل در نفعالاتيكه در نتيجه تماس كود با خاك انجام مي گيرد پيش بيني نمود . در اكثر شرايط وجود عناصري چون كلسيم ، منيزيم ، منگنز ، آهن و آلومنيوم در خاك اثرات كود را تحت الشعاع قرار مي دهند .
انواع كودهاي شيميايي :
تركيبات كودي را بر حسب عنصر مؤثر به سه گروه تقسيم بندي نمود : 1- كودهاي ازتي 2- كودهاي فسفري 3- كودهاي پتاسي وليكن در تمام موارد يك گروه منحصر را نمي توان مشخص نمود زيرا بعضي مواد كودي حامل بيش از يك عنصر غذايي مي باشند بعنوان مثال نيترات پتاسيم و فسفات آمونيوم را مي توان نام برد . اكنون خصوصيات هر يك از اين گروههاي سه گانه بطور اختصار بررسي مي گردد .
كودهاي شيميايي حامل ازت : كودهاي شيميايي ازتي را مي توان به دو گروه : 1- كودهاي آبي و 2- كودهاي معدني تقسيم بندي نمود اين دو گروه داراي خصوصيات كاملاً متمايز كننده بوده و به تفكيك مورد بررسي قرار مي گيرند .
كودهاي ازته : انواع زيادي كودهاي ازته وجود دارند كه امروز فقط قسمت كمي از آنها از
معادن طبيعي ( نيترات شيلي ) بدست مي آيد و قسمت اعظم اين كودها به طريقه مصنوعي توليد مي گردد .
چون ازت در خاكها عامل مينيمم متداولي مي باشد لذا كودهاي ازته مهمترين كودهاي گياهي ، عامل محرك توليدات گياهي است .
كودهاي ازته كودهايي هستند كه قسمت اعظم آنها از ازت هوا تهيه گرديده و محتوي نيترات يا آمونيوم هستند و يا بعد از تغيير حالت نتيرات و آمونيوم از آنها حاصل مي گردد.
اثر و مصرف كودهاي ازته :
اثر انواع كودهاي ازته در راندمان محصول تقريباً يكنواخت بوده ليكن اختلافي در بين آنها از لحاظ سرعت اثر ، تأثير بر روي pH خاك و اثرات جانبي ديگر مشاهده مي گردد .
سرعت اثر كودهاي ازته :
كودهاي ازته سريع الاثر ( باساني محلول و فوري قابل دسترس ) كه در موقع بذر افشاني يا بعنوان كود سرك در كوددهي هاي بعدي براي گياهاني با نمو سريع در مدت كوتاه يا براي كوددهي دير وقت مانند هنگام افزايش نمو طولي ساقه غلات مصرف مي شوند و خطر آبشويي آنها وجود دارد ،
مانند نيترات سديم كه بويژه مناسب براي گياهان سديم دوست ( چغندر قند ) است ليكن استعمال آن در خاكهاي متوسط و سنگين به آساني موجب گلي شدن وسله بستن آنها مي شود . اوره كود زوداثر ديگري است كه در هنگام كودهي از طريق برگ سريعتر از هم قابل دسترس مي باشد .
كودهاي ازته كند اثر عبارتند از : اوره و كلسيم سيال آميد كه بيش همه در هواي خشك و خنك مدت زيادي را براي تبديل بشكل قابل دسترس لازم دارند از اين جهت بايستي به موقع
در هنگام بذرافشاني مصرف گردند .
كودهاي ازته خيلي كند اثر: از نظر تقسيم بندي اصولاً كودهاي ازته ( بجز كود طويله ) جزو كودهاي زود اثر بوده . و اغلب خيلي زود اثر مي كند از اين جهت براي توسعه كودهاي ازته كند اثر ويژه اي همواره كوششهاي فراوان بعمل آمده است ، از آن جمله توليد مواد تغليظ
شده اوره بنام CD اوره و غيره مي باشد .
اين تركيبات داراي اثر مناسب بود ولي بعلت قيمت زيادشان منحصراً در باغباني مصرف مي شود . كند كردن اثر كودهاي ازته نيز از طريق ترمز كننده هاي مكانيكي ( محاصره كردن دانه هاي كود بوسيله سطح پلاستيكي نازك و غيره ) يا بوسيله مواد بازدارنده عمل تغيير و تحول تركيبات ازته ( مواد هورموني كه عمل نيتريفيكاسيون را مانع مي شود ) بنام سرويس كننده ازت امكان پذير است .
تهيه كودهاي ازته سريع و كند اثر كه از نتيرات آمونيوم آهكي ( ارزان ) يا سولفات آمونيوم نيتراته مانند فلورانيد ساخته مي گردند ، تشكيل كود ازته حد واسط ديگري است كه براي منظورهاي خاص كوددهي بكار مي روند .
تأثير اشكال ازت در رابطه با PHخاك :
اصولاً استعمالNH4 و NO3 براي گياهان يكسان مي باشد . ليكن در نتيجه اثرات جانبي كود مورد نظر اثر مختلفي در توليد محصول در رابطه با PH خاك از خود نشان مي دهد . استفاده از كودهاي ازته براي اغلب كودها در سال اول 50 – 60 % است .
كودهاي آلي حامل ازت :
اين دسته از كودهاي ازتي بعلت هزينه زياد نسبت به واحد ازت موجود تدريجاً توسط ساير مواد كودي ارزانتر جايگزين شده اند . معذالك بعضي از اين مواد بعنوان كودهاي نباتات زينتي در چمن منازل ، بوستان و گلخانه مصرف مي شوند . ازت موجود در اين مواد آلي در اثر تجربي ميكربي بتدريج رها مي شود و قابل جذب نبات در ايام گرم تابستان ميگردد .
كودهاي معدني حامل ازت :
تركيبات گوناگوني كودهاي معدني ازتي وجود دارند كه اين نوع مواد برحسب خصوصيات شيميايي و منبع يا نحوه تهيه تقسيم بندي شده اند . مقدار ازت موجود از حدود 3 درصد در تركيبات آمونياكي سوپرفسفات تا 82 درصد در سود آمونياك مايع تغيير مي كند . همچنين اين مواد شامل تركيبات شيميايي مختلفي از جمله آمونيوم ، نيترات اوره و سيانور مي باشد.
تركيبات اوره وسيانور در خاك هيدروليز شده و ايجاد يون آمونيوم مي نمايد آمونيوم مستقيماً قابل جذب بوده و يا اينكه پس از اكسيده شدن به نيترات جذب نبات مي گردد و از مواد ذكر شده تركيبات كودي آمونيوم و نيترات رايج تر مي باشند .
وجه مشترك مواد ذكر شده انيست كه تمامي اين تركيبات را مي توان بطريق مصنوعي از ماده خام اوليه يعني ازت موجود در جو توليد نمود . اين حقيقت حائز اهميت بسزائي است زيرا ذخيره طبيعي كودهاي ازتي يعني ازت موجود در جو نامحدود مي باشد .
همچنين توليد مصنوعي كودهاي ازتي در كاهش قيمت اين عنصر كه بطور معمول گرانتر از فسفر و پتاس بوده و نقش بسيار مهمي را ايفا نموده است بعلاوه امروزه كودهاي شيميايي مصنوعي تركيبات شيميايي گوناكون و متناوب بطريق مصنوعي توليد شده در سطح تجارتي عرضه مي شوند. زمانيكه معادن و ذخاير طبيعي شما منبع تهيه كودهاي شميايي بودند و تكنولوژي توليد مصنوعي ناشناخته بود اين تنوع در كودهاي شيميايي موجود در بازار مصرف وجود نداشت.
امروزه كودهاي شيميايي حامل ازت كه به طور مصنوعي تهيه ميشوند اهميت روزافزوني را به دست مي آورند ودر آمريكا بيش از سه چهارم كودهاي شيميايي مصرفي شامل اين نوع
مواد مي باشد اكنون طريق تهيه كودهاي ازتي بطور اجمالي بررسي مي گردد .
تهيه گاز و محلول آمونياک
مهمترين مرحله در توليد مصنوعي كود ازتي تهيه گاز آمونياك از عناصر اوليه يعني هيدروژن و ازت مي باشد . اين عمل طي واكنش زير انجام مي گيرد :
N2+H2 2NH3
گاز آمونياك يكي از مهمترين و ارزانترين ماده حامل ازت بوده و آن را مي توان بعنوان ماده خام اوليه ساير تركيبات ازتي محسوب نمود .
گاز آمونياكي كه طي واكنش فوق توليد مي شود به سه طريق قابل مصرف مي باشد طريق اول تهيه آمونياك مايع خشك تحت فشار مي باشد . اين ماده را مي توان مستقيماً بعنوان كود بكار برد و يا اينكه در توليد فسفات امونيوم و كودهاي مخلوط مصرف نمود. طريقه دوم حل نمودن گاز آمونياك در آب و تهيه محلول آمونياك ياNH4OH مي باشد اين تركيب را مي توان به تنهايي بعنوان كود آمونياك مايع مصرف نمود و يا اينكه بيشتر بعنوان ماده حل كننده براي ساير تركيبات حامل ازت از جمله نيترات آمونيوم و اوره جهت تهيه كودهاي محلول ازتي بكار برد .
در سالهاي اخير كودهاي محلول ازتي مورد توجه بيشتر فرار گرفته و قسمت عمده اي از كودهاي تجارتي موجود در بازار را تشكيل مي دهند .
سومين و مهمترين مصرف گاز آمونياك استفاده از اين ماده جهت توليد مصنوعي ساير مواد كودي معدني حامل ازت مي باشد .
سولفات آمونيوم :
اين ماده از تركيب گاز آمونياك با اسيد سولفوريك تهيه مي شود سولفات آمونيوم از سالهاي
پيش يكي از مهمترين مواد حامل ازت بخصوص جهت تهيه كودهاي مخلوط بوده است اين كود
منبع ازتي ارزانتر نسبت به نيترات سديم بوده ولكين از كودهاي منبع ازتي نسبت به نيترات
سديم بوده و ليكن از كودهاي مايع گرانتر مي باشد . بعلت اثرات اسيدي زائي ، اين كود در خاكهاي بازي و آهكي و يا خاكهاي اسيدي آهك داده شده نتيجه بهتري مي دهد .
اوره :
يكي از فرآورده هاي كودي مهم مي باشد كه در سال هاي اخير به بازار عرضه شده است. مقدار ازت موجود در اين ماده تقريباً بيش از سه برابر مقدار موجود در نيترات سديم مي باشد . اين كود در خاك به فوريت هيدروليز شده و توليد كربنات آمونيوم ( CO (NH2)2+2H20(NH4)2CO3 ) مي كند با بوجود آمدن اين تركيب واكنش خاك بطرف بازي سوق داده مي شود وليكن طي فعل و انفعالات بعدي و عمل نيتريفيكاسيون اثرات باقيمانده كود اوره در خاك اسيدي زائي مي باشد عمل نيتريفيكاسيون روي كربنات آمونيوم بفوريت انجام مي گيرد بخصوص اگر مقادير زيادي كاليتونهاي بازي قابل تبادل در خاك وجود داشته باشد .
بنابراين نتيجه نهائي اضافه نمودن اوره در خاك فراهم نمودن يونهاي NH4 و NO3 قابل جذب نبات ميباشد. اوره جاذب رطوبت مي باشد وليكن پوشش سطحي ذرات كود توسط مواد پودري مناسب اين نقص را برطرف مي نمايد .
فسفاتهاي آمونيوم :
اين مواد مهمترين تركيبات حامل دو عنصر ازت و فسفر بوده و شامل تركيبات مونوودي آمونيوم فسفات مي باشند اين مواد از تركيب آمونياك با اسيد فسفريك تهيه مي شوند . ازت و فسفر موجود در اين نوع تركيبات كودي محلول در آب بوده و بنابراين بيشتر به همين منظور مورد نياز بوده و مصرف مي گردند . پلي فسفاتهاي آمونيوم مصرف روز افزون در تهيه كودهاي مايع پيدا مي كنند .
اين مواد مقادير خيلي زيادي فسفر(61-85 درصد P2O5) و مقدار
قابل توجهي ( 15-12 درصد ) ازت مؤثر دارند .
ساير مواد مصنوعي حامل ازت :
مصرف سيانور كلسيم در آمريكا بعلت گرائي نسبي آن رو به كاهش بوده و ليكن اهميت آن در بازارهاي اروپا بقوت خود باقي است اين مواد محتوي مقاديري ca(OH)2 بوده كه در ترميم PH خاكهاي اسيدي مؤثر مي باشد . اين مواد در خاك بفوريت قابل تبديل به كرنبات آمونيوم مي باشند . تحت شرايط بخصوصي عمل فوق بطور ناقص انجام شده و تركيبات موقتي در خاك ظاهر مي شوند كه به رشد گياه لطمه مي زنند .
با حل نمودن سنگ فسفات در اسيد نيتريك يك نوع تركيبات كودي بنام نيترو فسفاتها تهيه مي شوند . اين مواد از لحاظ خاصيت كودي مشابه با ساير مواد حامل ازت مي باشند وليكن مورد مصرف اوليه آنها تهيه كودهاي مركب است .
كودهاي فسفاته :
فسفات خام بعنوان ماده اوليه كودهاي فسفره از آبرفتهاي مواد آتشفشاني يا از بقاياي حيواني تغيير يافته دورانهاي ژئولوژيكي سابق بوجود آمده اند . مخازن آن در افريقاي شمالي ( مراكش ، الجزاير ، تونس ) امريكا ( فلوريدا ) ، روسيه ( كولا) مي باشد .
تركيبات فسفات خام آپاتيت ها بيش از همه فسفوريت است كه با مخلوطي از خاك نرم تا سنگ سخت همراه مي باشد و محتوي 10-20% است از لحاظ اقتصادي ذخاير معروف قابل استفاده فسفات ( بيش از 6 درصد P ) شامل حدود 50 ميليارد تن است كه اين ذخاير با استخراج ساليانه كنوني كه بيش از 70 ميليون تن است . فقط براي 500 سال كافي مي باشد از اين جهت فسفر كمترين عنصر غذايي روي زمين است .
فسفر موجود در فسفات خام كمتر بطور مستقيم قابل استفاده است از اين جهت آزاد سازي فسفر موجود در آن حداقل از طريق فيزيكي با نرم و آسياب كردن كودهاي فسفاته خام ضروري مي باشد . تغيير شيميايي آن از طريق ca توسط H يا Na تا حدودي انجام مي شود . استعمال ديگر كودهاي فسفره به منظور اصلاح كودهاي طويله مي باشد .
كودهاي فسفره از دگرگوني شيميايي يا نرم و آسياب كردن فسفاتهاي طبيعي باشكال قابل استفاده حاصل مي گردد .
اثر و مصرف كودهاي فسفاته :
ارزش كودهاي فسفره با مقدار فسفات قابل دسترس تعيين مي گردد كه يا متحرك است يا به آساني تحرك پذير مي باشد . مقدار اين فسفات موثر توسط انحلال آنها در محلولهاي عصاره گيري ضعيف بطور تقريبا مشخي مي شود
( اين محلولهاي عصاره گيري بر اثر شدت انحلال فسفاتها بترتيب زير مي باشد : آب ، نيترات آمونيوم قليائي 22 درصدي ، اسيد سيتريك 2 درصدي ، اسيد فوريك 2 درصدي ) از اين جهت براي مقايسه فسفاتهاي قابل دسترس اغلب مقادير حاصل از اين محلولها عصاره گيري ملاك عمل مي باشد . لازم به تذكر است كه بهترين ارزيابي كودهاي فسفر براساس انحلالشان صورت نگرفته بلكه توسط توليدات محصولات گياهي در مزرعه انجام مي شود
زيرا در اين شرايط از همه امكان تغيير و انحلال كودهاي فسفره در خاك وجود دارد مانند تثبيت فسفاتهاي زود حل يا متحرك شدن فسفاتهاي ذخيره و علاوه بر اين تركيبات همراه كودها ( مانند سديم ، گوگرد ، آهك ، عناصر غذايي كم مصرف ) نيز داراي اثر اضافي مي باشند.
اثر كودها ( بر اساس آزمايشات متعدد )
بهترين اثر سوپر فسفات كه در آغاز استعمال سريع الاثر و سپس به آساني تثبيت مي شود بر
روي خاكهاي خنثي تا قليايي ضعيف است و مناسبترين موقع مصرف آن هنگام بذرافشاني
مي باشد . رنانيا فسفات در آغاز استعمال بخوبي اثر نموده و داراي اثرات بعدي نيز مي باشد
( كاملاً غير وابسته به واكنشهاي خاك ) تومس فسفات در آغاز استعمال كمتر سريع الاثر بود و به آساني هم تثبيت نمي شود . بهترين اثر آن در محدوده PH اسيدي است و مناسبترين موقع مصرف آن مدتي قبل از بذرافشاني مي باشد .
فسفات خام كه داراي اثر خيلي كندي بوده و از اين جهت آنرا به منظور تكميل ذخيره فسفر خاكهاي زارعي بويژه خاكهاي اسيدي يا خاكهايي كه از لحاظ بيولوژيكي فعال هستند و مي توانند تغيير تحول شيميايي در اين کود انجام دهند مصرف مي نمائيد . اثر اين کود با ازدياد انحلال آن در اسيد فورميک افزايش مي يابد .
با وجود آزمايشات زيادي که در اين زمينه انجام گرفته است باز هم نارسايي هايي در مورد ارزيابي نهايي فسفاتها در حدودي بعلت عدم وجود روشهاي کافي وجود دارد مثلاً در عمل استعمال يکنواخت کودهاي مقايسه اي مفهومي نداشته بلکه استفاده اثر ويپه آنها مورد نظر مي باشد مانند قرار گرفتن فسفاتهاي محلول در محل ريشه با حداقل ارتباط ممکنه آنها با خاک و اختلاط کمتر فسفاتها با خاک در جوار ساير کودهاي ديگر .
موقع مصرف کودهاي فسفره بعلت تامين دراز مدت خاک با اين کودها خيلي مهم نيست ، از اين جهت استعمال اين کودها از پيش ( تقريباً براي 2 – 3 سال ) امکان پذير مي باشد . استفاده گياهان از اين کودها در سال اول 10 تا 15 درصد ( بطور متوسط 15 درصد ) مي باشد و استفاده بعدي از اين کودها ( براي کليه کودهاي فسفره ) تقريباً 1 درصد در هر سال است يعني در مدت 30 سال تقريباً نصف کود استعمال شده مورد استفاده قرار مي گيرد. قيمت تقريبي آن 50/2 مارک براي هر کيلوگرم P و 10/1 مارک براي هر کيلوگرم P2O5 است.
کودهاي پتاسه :
کودهاي پتاسيم از طريق آسياب نمودن نمکهاي پتاسيم طبيعي ، يا جدا نمودن مواد ضميمه از
اين نمکها تهيه مي شوند. نمکهاي خام پتاسيم تحت عنوان ماده اوليه کودهاي پتاسيم از طريق خشک شدن آب اقيانوسها در دورانهاي ژئولوژيکي سابق ( مانند دوران برمين رامان تشکيل سنگهاي دريايي ) توسط چين خوردگي ها به سطح زمين راه يافتند و امروزه از آنجا به عنوان سنگ پتاسه مورد استخراج قرار مي گيرند . نمکهاي خام بعد از آسياب شدن يا مستقيماً بعنوان کائي نيت بفروش مي رسد يا اينکه براي تهيه کودهاي ديگر بکار مي رود.
اثر و مصرف کودهاي پتاسه :
کودهاي پتاسه از نقطه نظر اثر عملاً يکسان هستند و اختلاف آنها به آنيونها و مواد ضميمه همراه آنها مربوط مي گردد . از آنيونهاي موجود در اين کودها کلريدو سولفات مهم مي باشند. کلريد براي گياهان کلرو دوست و کليه گياهاني که نسبت به کلر بي تفاوت هستند ( چون ارزانتر از سولفات مي باشند ) و سولفات نيز براي گياهان حساس به کلر ( گياهان سولفات پسند مثل سيب زميني ) مناسب است.
عوامل موثر در تثبيت پتاس در خاکها :
گرچه مکانيسم يا مکانيسم هاي تثبيت و رها شدن پتاس در خاکها کاملاً روشن نشده ، وليکن شرايط يا عوامل موثر در تثبيت پتاس کمابيش شناخته شده اند . از جمله عوامل موثر را مي توان : 1- ماهيت کلوئيدهاي خاک 2- تر و خشک شدن 3- انجماد و ذوب شدن 4- رفور آهک در خاک را نام برد .
رها شدن پتاس تثبيت شده :
پتاس تثبيت شده در اکثر موارد يک رقم قابل ملاحظه از پتاس کل خاک را تشکيل مي دهد .
پتاس تثبيت شده در خاکها بصورت قابل تبادل رها شده و مقاديري که از اين طريق قابل جذب مي گردد معمولاً قابل ملاحظه بوده و از جوانب عملي در خور توجه مي باشد . براي مثال در بعضي از خاکها مشاهده شده است که تا 280 کيلو در هکتار پتاس از منابع تثبيت شده اين عنصر در خاک رها مي گردد.
کودهاي شيميايي حامل پتاس :
يکي از بزرگترين معادن املاح پتاس در کشور آلمان مي باشد . در اين معادن لايه هايي از نمک بر ضخامت 50 تا 150 پا يافت مي شود . اين بسترهاي نمکي از زير کوههاي مارش تا نواحي رودخانه آلپ وسعت داشته مجموعاً معادن استرانسفورت را تشکيل مي دهند . ساير معادن پتاسي در قسمتهاي درگر کشور آلمان ، فرانسه ، ايالات متحده آمريکا و کانادا وجود دارند.
گرچه معادن پتاسي در ساير مناطق دنيا يافت مي شوند وليکن معادن موجود در آلمان ، فرانسه و آمريکا بيشترين بازده توليدي دارند . وقوع جنگ جهاني تحرکي پيگير در تجسس معادن پتاس بخصوص در کشور آمريکا ايجاد نمود و بسياري از معادن زيرزميني و نيز نشست هاي ابهاي شور کشف و مورد بهره برداري قرار گرفت . ترکيبات نمکي کائي نيت و منيور معمولي ترين و مهمترين ذخاير طبيعي پتاس را تشکيل مي دهند . اين مواد از ترکيبات کلرورها و سولفاتها بوده و از بقاياي آبهاي شور دريايي و يا درياچه هاي قديمي مي باشند.
ترکيبات و قابليت جذب پتاس در خاکها
ترکيبات پتاس خاکها را از لحاظ قابل جذب بودن مي توان به سه گروه تقسيم کرد :
1- پتاس غير قابل جذب ، 2 - پتاس قابل جذب 3- پتاس نسبتاً قابل جذب.
گرچه از لحاظ کمي قسمت عمده پتاس خاک از نوع گروه اول مي باشد ولي دو نوع ديگر اهميت
عملي بيشتري دارند.
رابطه بين سه گروه ترکيبات پتاس در خاک را مي توان بطور شماتيک ئر شکل زير مشاهده کرد .
15% 95%
پتاس محلول پتاس قابل تبادل پتاس غير قابل تبادل
يک نوع تعادل شيميايي بين انواع ترکيبات پتاس وجود داشته و اين حالت مخصوصاً در مورد پتاس نسبتاً قابل جذب و سريع جذب داراي اهميت به سزايي مي باشد . تغيير از يک حالت ديگر امکان پذير مي باشد، چنانکه پتاس محلول تدريجاً تثبيت شده در اين فرم در خاک باقي مي ماند و يا اينکه در اثر تقليل پتاس محلول خاک ، مقداري از فرم تثبيت شده اين عنصر رها مي شود.
