بخشی از مقاله

یادگیری الکترونیکی


مقدمه
چندي قبل يك دانشگاه آمريكايي طي نظرسنجي از اقتصاددانان – برنده جايزه نوبل، از آنان خواست بئويند در زمان حاضر، ثروت پايدار يك جامعه كدام است، در صورتي كه در گذشته معمولاً، برده ها، طلا، منابع كشاورزي و منابع طبيعي، صنايع، تجارت و غير ثروت پايدار بوده است، اقتصاددانان عموماً پاسخ داده اند كه در عصر فناوري پيشرفته، ثروت پايدار هر جامع، استعداد و نيروي انساني ماهر و خلاق آن جامعه است و پيشرفت و رفاه هر جامع به قطعه هاي آن بستگي مستقيم دارد.
امروزه نيز در همه كشورها به صورت آشكار مشخص شده كه موتور حركت هر جامعه اي منابع انساني توانمند (وجهي از توسعه پايدار) است و اين از طريق نظام آموزشي هر كشور ميسر مي شود كه مستلزم استفاده از دانش روز و فناوري و آموزش نوين در اين زمينه مي باشد.


عصر كنوني را عصر ارتباطات، عصر انفجار اطلاعات، عصر فراصنعتي، عصر دانش و ... ناميده اند كه در اين عصر، قافلة دانش و فناوري با سرعتي باور ناپذير و شگفت انگيز به پيش مي رود و اكثر جوامع بخواهند همپاي اين قافله راه بسپارند بايستي حركت كند و سنتي خويش را كنار گذاشته و آهنگي تند و سريع براي گام برداشتن اختيار كنند. كه اگر جز اين باشد از قافله باز مي مانند و اين به مفهوم گسستن حلقه ارتباط ايشان با جوامع ديگر است در اين چرخه تحولات و پيشرفت فناوي، آنچه بيش از همه جوامع بشري را تحت تأثير قرار داده ظهور فناوري ارتباطات و اطلاعات (ICT) است. اين فناوي نظريه مك لوهان را مبني بر كوچك شدن جهان و ايجاد دهكده جهاني محقق كرده و به گونه اي باور نكردني فاصله ها را از ميان برداشته و ارتباطات را بسيار سهل تر از پيش در سطح جهان برقرار ساخته است.


مهمترين خصوصيت و ويژگي فناوري اطلاعات و ارتباطات تكيه بر توليد، اشاعه و پردازش اطلاعات و در دسترس قرار دادن آن براي همگان در كمترين زمان ممكن با حداقل هزينه ها و همه زمانها و مكانها است. كه مستلزم استفاده از آموزش الكترونيك (E-Learning) به عنوان فرايند كمكي و تسهيل كننده انجام مي شود.
يادگيري الكترونيكي:


يادگيري الكترونيكي به مجموع فعاليتهاي آموزش اطلاق مي گردد كه با استفاده از ابزارهاي الكترونيكي اعم از صوتي، تصويري، رايانه‌اي، شبكه اي و مجازي و ... صورت مي گيرد. به عبارتي كليه برنامه هايي را كه از طريق شبكه هاي رايانه به ويژه اينترنت، منجر به يادگيري مي شود يادگيري الكترونيكي مي نامند. اصطلاح يادگيري الكترونيكي، شامل مجموع وسيعي از كاربردها و عملكردها، از جمله آموزش مبتني بر «وب»، آموزش مبتني بر كامپيوتر، كلاس هاي مجازي و همكاري هاي الكترونيكي است.


يادگيري «آموزش» الكترونيكي به كمك رايانه ها از طريق رسانه‌هاي الكترونيكي، اينترنت، وب، شبكه هاي سازمان يافته مثل اكترانت و اينترانت و بخش ماهواره اي، ديك سخت، بسترهاي چند رسانه اي مانند DVD , CD-ROM و نوارهاي صوتي و تصويري ارائه مي‌شود. در واقع يادگيري الكترونيكي آموزش و يادگيري از راه دور بر مبناي فناوري است. به عبارت اينكه محتواي دورة آموزش با استفاده از انتقال صدا، تصوير و متن ارائه مي شود كه با بهره گيري از ارتباط دو سويه بين افراد فراگير و استاد يا بين فراگيران، كيفيت ارائه دوره آموزشي به بالاترين سطح خود مي رسد. استفاده از تجهيزات و امكانات پيشرفته تر، امكان ارائه اطلاعات و دانش را با كيفيت بهتر و بالاتر فراهم مي سازد. مثلاً در كسب اطلاعات از طريق وب، هرچه پهناي باند ارسال داده ها بيشتر شود، اطلاعات بيشتري دريافت مي‌شود.


حرف C در واژه E-Learning از ديدگاه كاربران چنين تعبير مي شود.
1- Exploration (اكتشاف): براي فراگيران وب محور اين شيوه آموزشي وسيله اكتشافي براي دستيابي به اقيانوسي از اطلاعات و منابع است.
2- Experience (تجربه): وب مي تواند تجربيات آموزشي همه جانبه و فراگيري را از آموزش همزمان، سلسله مباحث، متوالي و خودآموز ، در اختيار فراگيران قرار دهد.
3- Engagement (سرگرمي و مشغوليت): وب با فراهم ساختن رويكردهاي خلاق آموزشي براي كاربران، و ايجاد حس مشاركت و همكاري، فراگيران را مشتاق و علاقه مند مي سازد.
4- Ease of use (سهولت استفاده): استفاده از وب نه تنها براي فراگيراني كه با قابليتهاي آن آشنا هستند، بلكه براي فراهم آورندگان مطالب اينترنتي نيز ساده و آسان است، زيرا آنها مي توانند به راحتي مطالب را در كليه ساختارهاي حتي (همانند ويندوز، يونيكس و ...) در اختيار كاربران قرار دهند.


5- Empowerment (اعطاي قدرت انتخاب): وسيله كمك مجموعه‌اي از ابزارها فراگيران را قادر مي سازد كه بهترين روش يادگيري را از ديدگاه خود برگزينند.
ويژگي هاي يادگيري الكترونيكي:
اهم خصوصيات يادگيري الكترونيكي را مي توان در موارد زير خلاصه كرد :


1- دانش آموز محور بوده و نقش معلم به عنوان راهنما و تسهيل كننده است.
2- دوره هاي آموزشي به صورت تعاملي (كاربرد تعاملي در امر ياددهي و يادگيري) هستند.
3- براي تمامي گروه هاي سني و در همه جا و همه وقت با شعار 7/24 فعاليت مي كنند.
4- يادگيري مشاركتي است. يادگيرندگان، معلمان و متخصصان را گردهم مي آورد.
5- يادگيري سريع، زنده و پويا و در عين حال كم هزينه است.


6- يادگيري فردي، يعني بر اساس علايق و تواناييهاي فردي است، جامع، يعني امكان استفاده از همه منابع و ابزارهاي آموزشي و يادگيري مثل كلاسهاي مجازي، شبيه سازي را دارد و فرصتهاي آموزشي برابر را در اختيار همگان قرار مي دهد.
7- كليه فعاليت ها از جمله مديريت، ثبت نام، دريافت شهريه و نظارت بر روي شبكه اينترنت انجام مي شود. به علاوه كليه خدمات آموزشي مثل ثبت نام، آموزش و اعطاي گواهينامه از همين طريق قابل انجام است.


8- دروس، توسط استاداني كه در محل هاي مختلف قرار دارند، تهيه مي شوند.
در يك جمع بندي كلي و با ترسيم جدول زير شايد بتوان ويژگي‌هاي مهم يادگيري الكترونيكي را براساس مقايسه دو نگرش سنتي و مدون نسبت به امر آموزش بهتر بيان نمود.

نگرش به آموزش نگرش هوشمند و جديد نگرش لغتي
- تأكيد در امر آموزش - كارهاي گروهي، عضوي از تيم بودن، همكاري و مشاركت - كارهاي فردي
- وظيفه فراگيران - مديريت اطلاعات و توليد دانش و مهارت جديد، روش پيدا كردن اطلاعات -حفظ مطالب و ذخيره‌سازي مطالب از پيش تعيين شده.
- رابطه ياد دهنده و يادگيرنده - مجموعه فراگير و يك تيم در جهت سازندگي و توليد دانش و متناسب با نيازهاي روز جامع - دانا و ناآگاه (تا حدي نادان)
- محوريت و مسئوليت - شاگرد – محور: مسئوليت يادگيري بر دوش شاگرد - معلم – محور: مسئوليت يادگيري بر دوش معلم و توسعه آموزشي
- فراگيران (يادگيرها) - فعال، مشاركت در توليد و سازماندهي مهارتها تجربيات و دانش، عملاًٌ مستقل از معلم وليكن نيازمند به سيستم پشتيباني (مربي) - غيرفعال و وابسته به ياد دهنده (معلم و مربي)


- محتواي درس - نامحدود و متنوع - محدود و انتخابي
- عمل يادگيري -كيفي - كمي
- منبع قدرت و تحكيم تصميم آموزشي - پايداري - تغيير (همگام با تغييرات و نيازهاي جامعه)
- نقش فناوري - تنيده در سيستم غير قابل تفكيك - عنصر اضافه شده به سيستم ( به راحتي قابل تفكيك)

مزايا و محدوديتهاي يادگيري الكترونيكي:
الف) مزايا: به طور خلاصه مزايا عبارتند از:
1- ارتقاي سريع و مؤثر سطح دانش مورد نياز دانش آموزان، دانشجويان و فراگيران، متناسب با نوع فعاليت آنها.
2- سهولت دسترسي به منابع متعدد و مختلف آموزشي.


3- افزايش نيروي انساني مجرب و همگام با فناوري اطلاعات و ارتباطات روز.
4- امكان دسترسي فراگير، منابع آموزشي به صورت 7/24 (هفت روز در هفته و 24 ساعته)
5- گسترش آموزش براي هم، با هزينه بسيار كمتر.


6- كاهش زمان و هزينه رفت و آمد براي دانش آموزان، دانشجويان و فراگيران آموزشي.
7- امكان ثبت و ضبط فعاليت ها و برنامه هاي آموزشي و پيگير مستمر پيشرف تحصيلي دانش آموزان و دانشجويان.
8- اجازه تهيه و آماده سازي ارائه مدل هاي مختلف آموزشي توسط معلمان و استادان.


9- تسهيلات لازم و مناسب براي امر ثبت نام دانش آموزان و دانشجويان، خدمات تحصيلي و مشاوره اي به دانش آموزان و اولياي آنان و ساير خدمات آموزشي.
10. افزايش انگيزه هاي آموزشي فراگيران، ارتقاي سطح يادگيري، خودكار بودن دانش آموزان و پرورش همه جانبه استعدادهاي دانش‌آموزان و دانشجويان.
ب: محدوديت ها: به طور خلاصه محدوديتها عبارتند از:


1- افزايش هزينه هاي اوليه نسبتاً بالا.
2- محدوديت دسترسي همگان، اعم از دانش آموزان و دانشجويان در بهره برداري و دسترسي به رايانه و خدمات جانبي آن.
3- محدوديت اعمال مديريت و نظارت بر منابع آموزشي و هدايت نظام يافته آن ها.
4- محروم ماندن فراگيران در بهره مندي از روابط اخلاقي و تربيتي بين معلمان و دانش آموزان و استادان و دانشجويان.
5- كم بودن پهناي باند در ارسال چند رساله مطالب آموزشي.
مقايسه يادگيري الكترونيكي با آموزش سنتي:
يادگيري الكترونيكي نسبت به آموزش سنتي از مزاياي زير برخوردار است:
1- قابل استفاده بودن در كليه ساعات روز و ايام هفته.
2- برخورداري از كيفيت بالاتر در ارائه خدمات تحصيلي و تربيتي.


3- برخورداري از پيوستگي و ارتباط بالاتر در امر آموزش.
4- قابل انداز بودن، نتايج آموزش.
5- خودكار بودن فراگير در امر آموزش.
6- قابليت نگه داري اطلاعات و منابع آموزشي و دسترسي آسان به آنها.
انواع يادگيري الكترونيكي:


در يك تقسيم بندي كلان مي توان يادگيري الكترونيكي را دو سطح بيان داشت:
الف- يادگيري الكترونيكي به صورت (Network Based Learning)- On line
ب – يادگيري الكترونيكي به صورت (Training CD & e-book) Of line
الف) يادگيري الكترونيكي به صورت On line
به كليه برنامه ها و فعاليت ها و خدمات آموزشي كه از طريق شبكه (وب) به صورت On line (هميشه در دسترس) يا روي خط و بدون وقفه ارائه مي گردد، آموزش On line مي گويند.
به عبارت ديگر آموزش On line به آن دسته آموزشهاي از راه دور گفته مي شود كه به وسيله مجموعه وسيعي از نرخ اقرارهاي كاربردي و روشهاي آموزش مبتني بر فناوري و شامل آموزشهاي رايانه اي، وب، اينترنت و هم چنين مدرسه، كلاس و دانشگاه مجازي باشد (Net working based Learning)
آموزش On line به چند شكل ارائه مي گردد:


1- آموزش در سطح محدود (Local-e-Learning) كه در سه سطح ارائه مي گردد.
سطح اول – آموزش از طريق شبكه هاي محلي يا (LAN)
فناوري LAN ارتباط هاي با سرعت بالا را بين كامپيوترها فراهم مي آورد؛ اما نمي تواند در فواصل طولاني گسترش يابد. به طور مثال شبكه LAN به طور معمول يك ساختمان يا محيط دانشگاهي با دبيرستان كوچك را با سرعتي بين 4 مگابايت تا 2 گيگابايت در ثانيه تحت پوشش قرار مي دهد.
سطح دوم – شبكه هاي كلان شهريا (MAN)


تكنولوژي MAN نسبت WAN منطقه كوچكترين را پوشش مي‌دهد و با سرعت متوسط و بالا عمل مي كند. نام MAN از توانايي كه يك شبكه MAN براي توسعه يافتن در يك منطقه دارد گرفته شده است. تكنولوژي شبكه MAN براي توسعه يافتن در يك منطقه دارد گرفته شده است. تكنولوژي شبكه MAN تأخير كمتري نسبت به شبكه MAN در ارتباط ها دارد. اما نمي توند در فواصل بسيار طولاني گسترش يابد. شبكه هاي MAN معمولي با سرعتي بين 56 كيلوبايت در ثانيه و 100 مگابايت در ثانيه عمل مي كند.
سطح سوم – شبكه هاي گسترده يا (WAN)


تكنولوژي WAN كه گاهي به نام شبكه هاي راه دور (Long hout Networks) خطاب مي شود، اجازه مي دهد كه دو نقطه ارتباط در صورت لزوم فاصله زيادي از هم داشته باشند. به طور معمول WAN نسبت به تكنولوژي هاي ديگر با سرعت كم تري عمل مي كند و تأخير بسيار زيادي در ارتباطات دارد. معمولاً سرعت شبكه هاي گسترده بين 6/9 كيلوبايت تا 45 مگابايت در ثانيه است.
2- آموزش در سطح گسترده يا نامحدود مبتني بر وب (Web Based Learning)
آموزش مبتني بر «وب» به طور متداول به دو شكل زير قابل ارائه است:
سطح اول: آموزش به صورت مجازي در سطح دانشگاه ها. (Virtual University)
سطح دوم: آموزش به صورت مجازي در سطح مدارس. (Virtual School)
الف – آموزش در سطح مدارس مجازي:
عبارت است از ارائه خدمات آموزشي و تحصيلي به صورت مجازي به نحوي كه فضاي فيزيكي مدارس، به صورت مجازي، حذف معلم به صورت حضوري و تحصيلي به صورت غيرحضوري است. در اين نوع آموزش كليه خدمات به صورت (On line) ارائه خواهد شد.
آموزش در سطح دانشگاه هاي مجازي:
دانشگاه هاي مجازي امري است كه امروزه در دنيا واقعيت خارجي پيدا نموده و در كشور ما نيز مقدمات راه اندازي آن فراهم شده است و عبارت است از مجموع فعاليتها و خدماتي كه به صورت مجازي و غيرحضوري (On line) ارائه مي گردد و به عبارتي ديگر كليه مراحل و CPW اي را كه در برنامه يك واحد دانشگاهي به صورت واقعي پيش‌بيني شده است از قبيل ثبت نام دانشجو، صدور كارت شناسايي، انتخاب واحدهاي درسي، حضور در كلاس ها، ارزشيابي از دروس ... به صورت مجازي اتفاق خواهد افتاد.
ب : يادگيري الكترونيكي به صورت (Off Line)
بخشي از آموزش الكترونيكي كه بدون استفاده از شبكه Web و با توليد CD هاي آموزشي انجام مي گيرد گويند. از ويژگيهاي آموزشي (Off Line) آموزش خودكار يا خودآموز بدون ارتباط مستمر با معلم، محدوديت دسترسي به منابع و عدم بهره‌مندي از امكاناتي هم چون (nat) كردن، تله كنفرانس مي باشد و در دو سطح انجام كه به صورت اتو – سطح آموزشهاي عمومي و ب) سطح آموزشهاي اختصاصي انجام مي گيرد.
دانشگاه مجازي:
دانشگاه مجازي دانشگاهي است كه در آن آموزش و پرورش رو در رو، چهره به چهره و در زمان و مكان واحد صورت نمي گيرد بلكه در عام مجازي صورت مي گيرد. به عبارت ديگر محيط دانشگاهي مجتمعي است كه دانشجويان مي توانند از طريق اينترنت در آن ثبت نام كنند از ميان دروس ارائه شده انتخاب واحد نمايند، در كلاس شركت و از برنامه كلاس استفاده كنند، از منابع آموزشي و سايت دانشگه به صورت مجازي بهره گيرند، در امتحانات به طور رسمي شركت نمايند و با استاد و حتي هم كلاسيهاي خود ارتباط برقرار نمايند.
اهم ويژگي ها دانشگاه مجازي: كه به طور خلاصه عبارتند از:
1- بي نيازي به حضور فيزيكي است دو دانشجو در كلاس درس.
2- وابسته نبودن كلاس درس به زمان خاصي.
3- كيفيت بالاتر ارائه دروس.
4- پشتيباني از تعداد زياد دانشجويان يك درس و بالطبع نامحدود بودن حضور دانشجويان در يك كلاس درس.
5- بالا بردن اعتبار علمي دانشگاه مجازي نسبت به دانشگاه واقعي.
6- بالا بردن سطح علمي جامعه دانشگاهي، اعم از دانشجويان و استادان.
7- دسترس

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید