بخشی از مقاله
آموزش الکترونيکي معلولان در شهرهاي الکترونيکي
چکيده
شعار اتحاديه جهاني ارتباطات ، ITU، در سال ۲۰۰۸ ميلادي فناوري اطلاعات در خدمت معلولين بوده است . شايد يکي از موضوعات مهم که حق مسلم بشر در هر شرايطي است رسيدن به دانش از طريق آموزش است که اين موضوع براي معلولين در شهرهاي الکترونيکي با آموزش الکترونيکي امکانپذير مي شود. معلولين در يک شهر الکترونيکي بايد بتوانند از امکانات تحصيل در دانشگاههاي الکترونيکي به نحو شايسته اي استفاده نمايند. شعار اتحاديه جهاني ارتباطات مي تواند انگيزه اي باشد تا توجه به معلولين در زمان توسعه کاربردهاي فناوري اطلاعات و ارتباطات در توسعه شهرهاي الکترونيکي بيشتر باشد.
در اين مقاله راهکارهاي توسعه آموزش مجازي براي معلولين در شهرهاي الکترونيکي مورد توجه قرار گرفته شده است و مزاياي اين خدمت بزرگ براي معلولين تشريح شده است .
واژگان کليدي
معلولين ، آموزش الکترونيکي ، فناوري اطلاعات ، آموزش مجازي معلولين ، معلوليت
۱- مقدمه
نقش آموزش در رشد شکوفايي اقتصاد، بهبود مناسبات انساني ، ارتقاي کيفي رفاه اجتماعي و ايجاد تمدن ، امري مسلم و بديهي است . به موازات توسعه تکنولوژي اطلاعات استفاده از تجهيزات نوين اطلاع رساني مانند رايانه ، نرم افزارهاي مختلف شبکه جهاني و اينترنت در زمينه هاي آموزشي ضرورتي تام يافته است به صورتي که در حال حاضر بدون استفاده از تکنولوژي اطلاعات امکان اجراي برخي از امور ميسر نيست . در بعضي موارد حتي در صورت امکان انجام روش هاي سنتي به علت هزينه و صرف وقت معمولاً براي دسته اي از کاربران مانند معلولين مقرون به صرفه نيست . علاوه بر آن استفاده از فناوري مدرن آموزشي کمک خواهد کرد تا هم سرعت عمل در پردازش اطلاعات و ارائه نتايج درست زياد شود و هم ميزان اشتباهات ممکن در روند اجرايي تحقيق کاهش يابد. در حالي که در روش هاي سنتي چنين دستاوردهايي به کندي قابل پيش بيني است . همين ويژگي ها و نيز سهولت در کاربري سخت افزارها و نرم افزارهاي مدرن آموزشي و علمي به صورت عام سبب شده است تا امروزه بيش از ۱۰۰ کمپاني تحقيقاتي بزرگ در سطح جهان مشغول تهيه انواع نرم افزارهاي ويژه مهندسي باشند که دامنه آن نه تنها مدل هاي ساده رياضي بلکه شبيه سازي بسياري از آزمايشهاي پيچيده علمي را نيز پوشش مي دهد. از سوي ديگر ارجحيت آموزش ديداري و يا بصري در مقايسه با آزمايشهاي شنيداري يا سمعي از ديرباز حتي در ديدگاه عامه مردم نيز امري مسلم و بارز بوده است و نماد عيني آن ضرب المثل شنيدن کي بود مانند ديدن است . چنين تصوري داراي اساس و بنيان علمي قوي نيز است زيرا در حال حاضر با توجه به بررسي ها و آزمايشهاي صورت گرفته مشخص شده است که ميزان يادگيري از طريق چشم چندين برابر يادگيري از طريق گوش است و پايداري اطلاعات دريافتي از طريق چشم نيز قابل مقايسه با روش دريافت از گوش نمي باشد.
با توجه به مزيت ياد شده و نيز به دليل وجود برخي محدوديت ها و مشکلات که مانع حضور جدي علاقه مندان علم و بخصوص معلولين در کلاسهاي درس مي گردد، متدهاي جديد آموزشي با استفاده از تکنولوژي اطلاعات به صورت جدي مورد مطالعه و بررسي قرار گرفته است . لذا بايد ضمن در نظر گرفتن ساختار فرهنگي جامعه نسبت به توسعه اجراي آن در سطوح مختلف آموزشي با تحولات جهاني و نيز استفاده از فناوري هاي پيشرفته در زمينه هاي اجتماعي با هدف رفع نارساييها و حل معضلات هرگونه بي توجهي نسبت به دستاوردهاي علمي در اين زمينه خسارتهاي جبران ناپذيري را در بر خواهد داشت [۱].
در اعصار مختلف نيازهاي بشر از منظر کمي و ابعاد کيفي متغير بوده است چرا که تحول جز لاينفک اوست . انسان قرون متمادي را صرف بهبود زندگي و رفع نيازهاي خويش نموده و مي نمايد. در عصرما که موسوم به عصر ديجيتال هم است ، انسان در پي آن است که بواسطه صفر و يک ، کيفيت زندگي خود را مطلوب تر ازپيش کند.
حق مسلم بشر در هر شرايطي رسيدن به دانش به واسطه آموزش است . شرايط همه افراد جامعه نمي تواند با يک ديگر يکسان باشد، چرا که جامعه هم به اين تفاوت براي بهبود وضيعت خود نيازدارد. يکي از طيف هاي متفاوت افراد همه جوامع ، معلولان هستند که شرايط خاصي را بايد تا انتهاي زندگي متحمل شوند. اين طيف اجتماعي خاص به آموزش دقيتري براي کسب مهارت هاي فردي و اجتماعي نياز دارند و قطعأ ابزار فناوري اطلاعات و ارتباطات و کاربرهاي آن مي تواند تاثير زيادي در بهبود کيفيت آموزش اين بخش از جامعه داشته باشد. در دنياي امروز، شرايط و نيازها متفاوت ، معلولان را به سمت استفاده از محيط هاي مجازي سوق مي دهد. يکي از سرفصل هاي دنياي مجازي پيش رو, آموزش الکترونيکي است که اگرمتناسب با شرايط معلولان طراحي شود، مي تواند راه گشاي علمي آموزشي معلولان در سطوح مختلف مخصوصا" در سطح آموزش عالي باشد. در ادامه به نقد و بررسي و همچنين ارائه راهکارهايي در زمينه آموزش الکترونيکي در بين معلولان پرداخته شده است .
نيازهاي مادي و معنوي انسان امروزي ديگر تنها با تعاملات در دنياي حقيقي پاسخ داده نمي شود بلکه بايد براي پاسخ دادن بهينه به احتياجات بشر وارد فضاي مجازي شد. ادغام فضاهاي مجازي .
يکپارچه سازي سرويس دهي مي تواند بخشي از نيازهاي افراد مختلف و بخصوص معلولين را در شهرهاي الکترونيکي برآورده کند. يکي از نيادين ترين نيازهاي افراد جامعه در هر شرايطي نياز به آموزش است که امروزه از مهم ترين سرفصل هاي شهرهاي الکترونيکي محسوب مي شود.
٢- جايگاه معلولين در آموزش الکترونيکي
در هرجامعه اي ، آموزش از مهم ترين زيرساخت هاي توسعه همه جانبه آن جامعه محسوب مي شود و شهرهاي الکترونيکي نيز از اين
قائده مستثنا نيست . هر جامعه تحت تاثير متغيري بنام زمان بطور هوشمند يا ناخوداگاه ، متحول و رو به جلو حرکت مي کند. در قرون بعد از رنسانس سرعت رشد جوامع بشري به دلايل متعددي که مهم ترين آن تفکر مدرن يا modernism بود، بيشتر شد.
توسعه مادي و معنوي محصول دانشي است که از طرق آموزشي به طيف گسترده انساني و اجتماعي رسيده است و خود اين جوامع انساني با اطلاعات علمي و عملياتي که آموزش ديده اند توسعه محيط پيرامون خود را رغم زدند. پس بايد گفت آموزش نه تنها موجب رشد بلکه موجب سرعت بخشيدن به رشد جامعه مي شود، بنا بر اين هر نوع سرمايه گذاري در اين مقوله براي تمام اقشار جامعه اعم از افراد عادي و يا معلولين بسيار لازم است .
مقوله آموزش پديده اي نو ظهور نيست ، اين ماشين سريع السير همواره در جاده ي زمان در پي بهينه سازي آموزش بشر به مقصد دانايي بوده است . ماشين آموزش امروز سيال يا پويا مي باشد و مي تواند استانداردهاي آموزشي متناسب که با زمان را براي انتقال بهينه دانش به در نظر بگيرد. استانداردهاي آموزشي بسته به زمان و شرايط متغير مي باشند. در دهه اخير با گسترش دسترسي به رسانه هاي الکترونيکي فرصت هاي آموزشي مبتني بر آن ، نظير آموزش الکترونيکي گسترش يافته است . آموزش هاي تحت وب و يا بر خط فرصت برابر را براي يادگيري افراد جوامع در هر شرايط زماني و مکاني و جسماني فراهم کرده است .
مهمترين اصل در آموزش الکترونيکي ، فراگير بودن آن است که بر همين اساس مي تواند فرصت هاي آموزشي برابر را ميان افراد متقاضي يک زمينه ي خاص نظير: علمي ، هنري ، فرهنگي و.. توزيع کند. در هرجامعه طيف هاي مختلف شخصيتي ، هر يک براي بهود شرايط خود و پيرامونش نيازمند کسب مهارت است .
يکي از طيف هاي اجتماعي در جوامع ، معلولان هستند که به دليل شرايط خاصي که دارند يکي از اصلي ترين مخاطبان آموزش الکترونيکي محسوب مي گردند.
قبل از اينکه به جايگاه آموزش الکترونيکي در زندگي افراد معلول بپردازيم ، لازم است با اين دهک کمرنگ جامعه بيشتر آشنا شويم . طبق اعلام نظر سازمان بهداشت جهاني تقريبا ده درصد جمعيت هر کشور را معلولان تشکيل مي دهند. اگر اين آمار را به عينه نمي توانيم ببينيم دليل آن اين نيست کشور ما از اين قاعده مستثنا است ، بلکه دليل آن عدم مناسب سازي شهري براي حضور معلولان در اجتماع است . شهرهاي الکترونيکي فرصت مغتنمي فراهم مي کنند تا مسئولين بتوانند با برنامه ريزي مناسب و طراحي بهتر شهرها، شرايط حضور بيشتر اين قشر در جامعه را فراهم کنند.
از طرفي نبود آموزش کافي براي ارتباط بين افراد معلول و غير معلول باعث شده تا ارتباط محدودي بين اين دو قشر وجود داشته باشد. آموزش الکترونيکي مي تواند دليل مضاعفي براي جذب معلولان به فعاليتهاي وسعتر اجتماعي باشد و در زندگي آنها تاثير مثبت بگذارد.
٣- شناخت مختصر از طيف هاي معلولان
مسلما" وقتي معلوليت را از نظر انواع و گونه بررسي مي کنيم نمي توانيم بيشتر از چند معلوليت جسمي و حرکتي ، نابينا، ناشنوا و همچنين معلوليت ذهني را نام ببريم .
اما لازم به ذکر است گاهي افراد داراي بيش از يک نوع معلوليت هستند، به طور مثال ممکن است فرد معلولي به دليل Cerebral Palsy
(C.P) ضمن آن که از ناحيه عضلات دست و پا دچار مشکل است - که اين خود مربوط به قسمت مخچه ي مغز مي شود- ضعف بينايي هم داشته باشد، به همين دليل ما نمي توانيم از نظر طيف و گستردگي به يک رقم واحد برسيم .
اما چيزي که براي ما در توسعه آموزش حائز اهميت است مجموعه معلوليت است که بايد در نظر گرفته شود. محدوديت هاي خاصي که هر يک از انواع معلوليت ها به لحاظ اجتماعي دارند و وضعيت فيزيکي دارند زمينه ارائه راهکارهايي آموزشي و امکانات خاص براي هر مورد را الغا ميـکند. يعني انوع خاص آموزش براي معلولين متفاوت و علاقه مند به ادامه تحصيل در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالي کشور بايد پيش بيني شود. آموزشهاي سنتي نمي توانستند اين نيازها را برآورده کنند، اما آموزش الکترونيکي قطعأ مي تواند راهگشا باشد. براي آموزش مجازي يا الکترونيکي معلولين مولفه هاي گوناگوني ذکر مي کنند که تفاوت چنداني با آموزش الکترونيکي براي افراد عادي ندارد، لذا هزينه آن نسبت به آموزش سنتي کاهش هم خواهد داشت . البته اين مولفه ها بسته به نوع آموزش ، مخاطب ، هدف آموزشي و مدت دوره آموزشي مي توانند شناور باشند و يا گاه مي تواننند تمامي اين عناصر ابزار يادگيري الکترونيکي را رغم بزنند و گاه بخشي از اين ابزار براي يادگيري مخاطب کافي است .
ولي گروه ديگري از افراد با شرايط جسمي خاصي در جامعه هستند که علاوه بر اينکه به کليه مولفه ها نيازمند هستند به مولفه هاي ديگري نيز نياز دارند که آنان را معلول مي خوانيم . اين دسته از افراد جامعه به دليل مشکلات جسمي که دارند نيازمند آموزشي متناسب با شرايط
