بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
عوامل اقليمي
يك امر كلي كه تقريباً در رابطه با كليه ساختارهاي سنتي ايران صدق ميكند، همگوني آنها و محيط مسكوني با عوامل اقليمي است. اين مطلب را درسواحل درياي خزر، كرانه خليج فارس و درياي عمان، دامنه قلل مرتفع و حاشيه كوير مركزي ميتوان به وضوح مشاهده نمود. بافت شهري، فرم بنا و نوع مصالح در هر يك از اين مناطق در تطبيق كامل با شرايط اقليمي مي‌باشند.
عواملي كه بر شرايط اقليمي يك منطقه تأثير مي‌گذارد شامل زاويه تابش خورشيد، عرض جغرافيايي يعني دوري يا نزديكي از خط استوا، شدت جريان و جهت بادهاي فصلي، وجود آب،رطوبت گياه در منطقه و بالاخره ارتفاع از سطح دريا و ناهمواريهاي سطح زمين است كه در اينجا اهميت هر يك توضيح داده خواهد شد.
اسلاید 2 :
1ـ خورشيد
كره زمين داراي محور دوران ثابتي است كه نسبت به خط عمود بر صفحه گردش زمين به دور خورشيد ْ5/23 درجه انحراف دارد. از آنجائيكه اين انحراف محور، نقاط مختلفي از كره زمين را در فصول مختلف مقابل خورشيد قرار مي‌دهد، لذا حرارت و آب و هواي كره زمين درهر منطقه بنابر زاويه تابش خورشيد نسبت به زمين فرق ميكند و اين مطلب باعث ايجاد فصول مختلف در هر ناحيه از كره ارض ميشود. (شكل 1)
اسلاید 3 :
در اول ديماه نقطه جنوبي محور يعني قطب جنوب رو به خورشيداست و نيمكره جنوبي در فصل تابستان قرار مي‌گيرد. در اول فروردين و اول مهرماه نقاط جنوبي و شمالي محور نسبت به خورشيد به صورت موازي قرار مي‌گيرند و شب و روز در هر دو نيمكره مساوي هستند. يعني دوازده ساعت روز و دوازده ساعت شب ميباشد. در اين حالت هر دو نيمكره نسبت به خورشيد اعتدال قرار دارند كه يكي در «اعتدال بهاري» و ديگري در «اعتدال پائيزي» است. دراول تيرماه نقطه شمالي محور يعني قطب شمال رو به خورشيد است و نيمكره شمالي در فصل تابستان و نيمكره جنوبي در فصل زمستان ميباشد كه اولي را «انقلاب تابستاني» و دومي را «انقلاب زمستاني» گويند.
اسلاید 4 :
به دليل انحراف محور زمين، زاويه تابش آفتاب نسبت به زمين و همچنين مكان طلوع و غروب آفتاب در فصول مختلف فرق ميكند. (شكل 2) به عنوان مثال در شهر تهران آفتاب در زمستان از سمت جنوب شرقي طلوع و در جنوب غربي غروب ميكند. جهت مشخص نمودن موقعيت خورشيد در ساعات مختلف روز و فصول گوناگون، بايد زاويه تابش و جهت تابش آفتاب مشخص باشد.
زاويه تابش: زاويه‌اي است كه شعاع تابش خورشيد با سطح افق مي‌سازد (از صفر تا نود درجه)
جهت تابش: زاويه‌اي است كه تصوير شعاع تابش خورشيد بر روي زمين با خط شمال و جنوب مي‌سازد. شمال صفر درجه و جنوب صد و هشتاد درجه در نظر گرفته شده است (شكل 2-1).
زاويه تابش آفتاب در زمستان كمتر و در تابستان بيشتر است. براي شهر تهران كه در نيمكره شمالي واقع شده، زاويه تابش آفتاب هنگام ظهر در ماههاي مختلف سال مطابق جدول 1 ميباشد.
اسلاید 5 :
قرار دادن اكثر بازشوها و پنجره‌هاي بزرگ در قسمت جنوبي ساختمان و حفاظت از اين پنجره‌ها در مقابل آفتاب تابستان به وسيله سايه‌بان و يا ايوان از خصوصيات اكثر ساختمانهاي سنتي و جديد ايران است.
توجه به ديوار جنوبي ساختمان و استفاده از انرژي خورشيدي براي تأمين حرارت در ساختمان اساس كار بناهايي است كه به نام «ساختمانهاي خورشيدي» معروف است. تحقيق و مطالعه بر روي اينگونه ابنيه درسنوات اخير بسيار گسترش يافته و در كشورهاي غربي تعداد زيادي از اين قبيل ساختمانها احداث شده است.
اسلاید 6 :
چنانچه از اين جدول مشخص ميشود، زاويه تابش آفتاب در تابستان هنگام ظهر تقريباً عمودي است ولي در زمستان آفتاب با زاويه كمتري مي‌تابد. از اين خاصيت در ضلع جنوبي ساختمان ميتوان استفاده كرد. با قرار دادن يك سايه‌بان بالاي پنجره‌هاي اين ضلع، ميتوان از ورود تابش آفتاب و گرم شدن ساختمان در تابستان جلوگيري نمود. اما در فصل زمستان كه احتياج به حرارت خورشيد ميباشد، به دليل اينكه زاويه تابش آفتاب كمتر است، تابش خورشيد به داخل اطاق نفوذ ميكند. (شكل 3)
نحوه كار اين ساختمانها بدين صورت است كه در طي روز ازآفتاب انرژي حرارتي كسب ميشود. اين انرژي در اجسام يا مايعاتي مانند آب كه ظرفيت خوب جذب حرارت دارند و به تدريج حرارت پس مي‌دهند، ذخيره مي‌گردد. براي ذخيره حرارت به طور كلي از بشكه‌هاي آب استفاده ميشود يا از مصالح بنائي كه براي ساخت بنا بكاررفته است. اين مواد كه مانند يك خازن حرارتي عمل مي‌كنند، در طي روز بايد تحت تابش مستقيم آفتاب باشند و از آفتاب كسب حرارت كنند. در شب هنگام كه حرارت محيط كاهش مييابد، اين مواد كماكان حرارت روز را در خود حفظ كرده‌اند و به تدريج اين حرارت و گرما را به فضاي ساختمان منتقل مي‌كنند. هنگام سحر تقريباً تمام حرارت ذخيره شده از دست رفته وكسب حرارت از خورشيد مجدداً شروع ميشود.
اسلاید 7 :
در اينجا ذكر اين نكته ضروري است كه هر چه آفتاب نسبت به سطحي عمودي‌تر بتابد، مقدار انرژي كسب شده توسط آن سطح بيشتر خواهد بود. دليل اصلي اينكه نور و حرارت آفتاب ظهر شديدتر از سحر و غروب است، به همين خاطر ميباشد. لذا جهت استفاده از انرژي خورشيدي در طراحي، معمار بايد موقعيت خورشيد در اسمان (زاويه و جهت تابش) * و جهت قرارگيري وجوه مختلف ساختمان نسبت به آنرا بداند.
اسلاید 8 :
درفصل تابستان كه خورشيد تقريباً عمودي مي‌تابد، بام ساختمان بيش از ساير سطوح انرژي كسب ميكند. در فصل زمستان نيز چون خورشيد مايل مي‌تابد، ديوار جنوبي ساختمان بيش ازساير سطوح انژي كسب ميكند. ديوارهاي شرقي و غربي در تابستان تقريباً دو برابر زمستان انرژي خورشيدي جذب مي‌كنند و اين به دليل آن است كه آفتاب مسير طولاني‌تري مي‌پيمايد و مدت بيشتري به ديوارهاي شرقي و غربي مي‌تابد (اشكال 2 و 4). در تابستان قسمتهايي از ساختمان كه بيشتر در مقابل تابش آفتاب قرار دارند (پشت بام و ديوارهاي شرقي و غربي) بايد در مقابل انرژي حرارتي خورشيد محافظت شوند. در زمستان كه امكان كسب بيشترين انرژي از طريق ديوار جنوبي و پشت‌بام ميباشد، بايد به وسيله پنجره و ديگر وسايل حداكثر استفاده از انرژي خورشيدي صورت گيرد (شكل 5).
مطلبي كه به خصوص در مورد ساختمانهاي يك طبقه بايد مورد توجه قرارگيرد اين است كه در اين ساختمانها سطح بام تقريباً برابركليه سطوح جانبي است. بنابراين حفاظت اين قسمت ازساختمانها در مقابل تابش آفتاب در تابستان، خصوصاً در مناطق گرم، امري ضروري است. به علاوه در صورت امكان بايد در مناطق سرد ازبام جهت كسب انرژي خورشيدي هنگام زمستان استفاده شود.
اسلاید 9 :
بهترين طرز قرارگيري ساختمان در مقابل آفتاب در جهت شرقي ـ غربي است. يعني طول ساختمان بايد در اين جهت و عرض بنا در جهت محور شمالي ـ جنوبي باشد. زيرا ديوار جنوبي در زمستان بيشترين مقدار انرژي را كسب ميكند و اين ديوار را توسط سايه‌بان ميتوان در تابستان محافظت نمود. ديوارهاي شرقي ـ غربي كه در تابستان مقدار بسيار زيادي انرژي كسب مي‌كنند، بايد حتي المقدور سطح كمتري داشته باشند. همچنين بهتر است كه اين ديوارها زير سايه درختان و يا ساختمانهاي جانبي قرارگيرند.
از آنجائيكه در طي روز در اثر تابش آفتاب درجه حرارت محيط افزايش مييابد و هوا و محيط اطراف ساختمان در بعدازظهر، گرمتر از صبح هنگام ميباشد، لذا بهتر است جهت ساختمان قدر رو به شرق بچرخد تا آفتاب تابستان كمتر بطور مستقيم به سطح غربي ساختمان بتابد (شكل 5).
اسلاید 10 :
2ـ1ـ بـــاد
اختلاف درجه حرارت و فشار هوا، به علاوه دوران كره زمين باعث جابجايي هو و در نتيجه باد ميشود. به دليل اينك باد با خود ابرهاي باران‌زا و باران كه لازمه حيات است را به ارمغان مي‌آورد، بدون وجود باد، زندگي در روي كره زمين براي بشر غير ممكن است.
در ايران ابرهاي باران‌زا از طرف درياي مديترانه و اقيانوس هند مي‌آيند. جريان باد ديگري هم از سمت شمال مي‌وزد كه با خود سرماي زياد به همراه دارد. در جنوب ايران بادهاي صحرايي عربستان مي‌وزد كه مانع تجمع ابرهاي باران‌خيز در اين منطقه ميشود.
