بخشی از پاورپوینت

اسلاید 1 :

}مقدمه

     از زمان مهاجرت آریایی ها به ایران و شکل گیری تمدن ماد و بعد از آن تمدن های دیگر شهر ها به گونه هایی رشد پیدا کرده اند و هر یک دارای سبک های مخصوص به خود بوده اند . ما در این ارائه سعی بر این داریم تا علاوه بر شناسایی سبک های مختلف موجود در شهرهای ایران قبل از ظهور اسلام ، آنها را با سبک های مختلف هم دوره با آنها در اروپا مقایسه کنیم . لذا این تحقیق نگاهی تطبیقی بر سبک های شهرسازی ایران قبل از اسلام و هم دوره با آنها در اروپاست .

اسلاید 2 :

      مادها نخستین سلسله ایران و تاثیر آنان برشهر سازي

     مدنيت دوران ماد، همواره با هگمتانه به ذهن مي آيد. اما واقعيت اين است كه طي هزاره سوم تا نيمه دوم هزاره نخست قبل از ميلاد سلسله هايي در شمال غربي فلات ايران رشد كرده بودند كه تفاوت هايي كلي با تمدن هاي شكل يافته در بين النهرين داشتند. شهرهاي مستحكم و كمتر شناخته شده اين سلسله ها در ايران غربي پراكنده بودند. مدنيت ماد بي ترديد يا بر بازمانده اين شهرها و يا در ستيز با آنان شكل گرفت. از همين رو شكل شهر مادي برگرفته از نمونه هاي مشابه آن در اورارتو و آشور و يا نزد اقوام آسيانيِ ساكن در مركز، غرب و شمال غربي فلات ايران، همچون مانناييان بود. در ميان سلسله هاي باستاني، شهرهاي مادي كمتر براي باستان شناسان شناخته شده است و اين بي ترديد به پراكندگي اندك با حوزه محدود پراكندگي آنان باز مي گردد و اين پراكندگي محدود ،خود نتيجه ناامني منطقه به دليل تهاجمات حكومت هاي مهاجم آشور و اروارتو بود. اين عامل البته در شكل گيري و صورت دژ- شهر بوده، و يا با حصار يا حصارهايي تودرتو احاطه مي شدند. تعداد حصارهاي يك شهر نشانگر بزرگي يا كوچكي شهر بود. شهر دوران ماد به دلايل گوناگون، از جمله كيهان شناسي ويژه دوران باستان، شكل رقومي زمين و البته امنيت ،عموماً بر فراز ارتفاعات طبيعي و يا مصنوعي بنا مي شدند. گاه مانند شهر خارخار،يك حصار و يا مانند شهر كيشه سو، چند حصار متحدالمركز شهر را دربر مي گرفت.

}

اين شهرها چنان كه هرتسفلد گفته است داراي نقشه اي ثابت با تفاوت هايي جزيي بودند. اين تفاوت ها ناشي از شرايط اقليمي ويژه شان بود. دژ شهرها به صورت يك زنجيره دفاعي برپا شده بود تا امكان ايجاد شهرهاي بزرگتري چون هگمتانه را در پشت خود فراهم كند. در واقع شهرهاي شاهي، مانند هگمتانه، دردوران مادها از گسترش اين دژ شهرها حاصل شدند، كه آنها نيز به نوبه خود مراكز نخستيني براي انباشت ثروت ، تمركز اقتدار سياسي و توسعه اجتماعي به شمار مي آمدند. هگمتانه اصلاً به معناي مكان جمع شدن بود و تصويري از اتحاد قبايل ماد و اتحاد سه جامعه ايلي، روستايي و شهري را   مي نماياند. اصولاً شهر مادي را نتيجه فرايند تكاملي از روستاها به دژ- شهرها و آنگاه شهرهاي مهم تري چون هگمتانه دانسته اند.اگرچه در دوران مادها مي توان از جامعه شهري سخن گفت، اما اين جامعه هنوز در برابر جماعات روستايي و عشيره اي اندك مي نمود.

 با اين همه در اين دوران كالبدهاي شهري بيش از پيش آشكار شده، و اگرچه هنوز بافتي همچون بازار ،مرحله آغازين حيات خود را مي گذراند، اما راه ها، راهوندها و شوارع عام، حصار، برج، معبد و كاخ همچون نمونه هاي بين النهريني خود كاملاً شكل گرفته بودند، در واقع همه آن مجموعه اي كه درون دژ قرارمي گرفت، يعني دژ و تقسيمات داخل آن، مورد برنامه ريزي و طراحي دقيق قرارگرفته بود. اين سازمان اجتماعي و سياسي تا 559ق.م. كه آسيتاك، آخرين شاه سلسله ماد، در برابر نخستين شاه پرقدرت هخامنشي، كوروش، شكست خورد، ادامه داشت.

اسلاید 3 :

}در ایران شهرسازی قبل ازاسلام از سال 240 قبل ازمیلاد آغاز شده و تا 640 میلادی ادامه می یابد . ساختار کالبدی – فضایی شهرها در این دوره بر اساس دو سبک عمده پارسی و پارتی و یک میان سبک پارسی – هلنی شکل می گیرند .

}1- سبک پارسی   ( قرن 9 تا 4 قبل از میلاد) (هخامنشیان )

}2- سبک پارسی – هلنی   ( قرن 3 قبل از میلاد ) (سلوکیان )

}3- سبک پارتی  ( قرن 3 قبل از میلاد تا 7 میلادی ) (اشکانیان – ساسانیان )

اسلاید 4 :

1- سبك پارسي (قرن نهم تا قرن چهارم ق .م.)

اقوام آريايي مستقر در كوههاي زاگرس و دشتهاي آن در برخورد با اقوام ساكن در بين‌النهرين با نوعي از سكونت يعني شهرنشيني آشنا شدند. اينان از مرحله جوامع ساده روستايي به مرحله جامعه شهري رسيدند و تبلور كالبدي اين گذر، ايجاد « شهر ـ قدرت » هگمتانه بود. آرياييها ، مظاهر تمدن را از ساكنان بين‌النهرين آموختند و شباهت هگمتانه به شهرهاي اور، بابل و نينوا به همين دليل بود اما هگمتانه علي‌رغم اين شباهت تفاوتهايي با آنها داشت. اين شهر فقط شهر ـ معبد بين‌النهرين نبود و به يكجا هم شهر ـ معبد و هم شهر ـ قدرت محسوب مي شد و محل تجمع سه جامعه ايلي ، روستايي و عشايري به شمار مي رفت ، در حالي كه چنين تجمعي در بين‌النهرين ديده نشده است.

شار مادي در اين دوره عبارت بود از قلعه‌هاي محكم و استوار بر فراز تپه و يا يك نقطه سوق‌الجيشي كه نقاط زيستي كوچك و بزرگ در دامنه‌اش پراكنده بودند. در اين دوره ، شهر، نقاط زيستي و بازار (كه در مرحله جنيني خود قرار داشت) در خارج از قلعه واقع بودند، و به طور كلي ميتوان گفت كه شهر هنوز فراگير نشده و به مفهوم گسترده آن وجود نداشت.

اسلاید 5 :

}سبك پارسي در دوران هخامنشي به اوج خود رسيد. حكومت هخامنشي پس از فتح بابل، با شهرهاي پر رونق بين‌النهرين مواجه گشت و روابط تجاري خود را با اقصي نقاط جهان برقرار كرد. در اين دوران روابط « كالا با كالا» جاي خود را به روابط « كالا ـ پول ـ كالا » و سپس « پول ـ كالاـ پول » داد و براي نخستين بار، شار پارسي، مركزي براي استقرار چنين رابطه‌اي شد. شار نظامي ـ كشاورزي دوران ماد جاي خود را به شار نظامي ـ بازرگاني پارسي در مرزها، و شار بازرگاني ـ كشاورزي در سرزمينهاي مياني واگذاشت. در اين دوره است كه « بازار » در شهر متولد شد و « جامعه شهري » به معناي اخص كلمه معنا يافت. شار پارسي در اين دوره ، علاوه بر « شهر ـ معبد » ، « شهرـ بازار » نيز بود.

}سازمان فضايي ـ كالبدي شار در سبك پارسي ، شامل دژ حكومتي ، شار مياني و شار بيروني بوده است. دژ حكومتي ، مجموعه‌اي مركب از كاخها، معابد ، ايوانها، تأسيسات نظامي و اداري و انبارهاي آذوقه و ذخاير را شامل مي شد. اين دژ با ديوارهاي سنگين محافظت مي گشت و در مهمترين نقاط سوق‌الجيشي شهر قرار داشت. در صورت نبود عوارض طبيعي، تپه‌هاي مصنوعي براي استقرار چنين دژي برپا مي گرديد. شار مياني ، مجموعه محلاتي بود كه براي استقرار طبقات ممتاز در نظر گرفته مي شد و خانه هايي نسبتاً مشابه را در بر مي گرفت، كه در ميان آنها بازاري وجود داشت . مجموعه شار مياني در ميان ديواري مستحكم محصور بود كه دروازه‌هايي براي ورود و خروج به آن ايجاد شده است. شار بيروني مجموعه اي مركب از محلات و خانه ها ، بازارها ، باغات و مزارع پراكنده در سطحي وسيع را شامل مي شد و معمولاً توسط يك حصار طبيعي مانند كوه، تپه، رودخانه، جنگل و امثال آن از محيط بيروني تفكيك مي گشت. شار بيروني در سبك پارسي، شبيه روستاهاي بزرگ كنوني، قابل تصور است و اكثريت جامعه شهري در آن زندگي مي‌كردند.

اسلاید 6 :

شهر همدان
بناي شهرهمدان را به ديا آكو پادشاه ماد نسبت مي دهند. شهر همدان به نامهاي اكباتان - هگمتانه -آنادانا يا همدانا معروف است. شهرهمدان در زمان فرمانروايي بخت النصر ويران شد و بعدها داريوش بزرگ آن را مرمت كرد.
 

اسلاید 7 :





 
 كهن‌ترين شهر جهان حدود ‌٥٠٠٠ سال پيش از ميلاد به عنوان كانون مذهبي ساكنان دشت اطراف بنياد نهاده شد. نخستين كسي كه ويرانه‌هاي شوش باستان را باز شناخت بنجامين بن جناح خاخام كليمي بود كه بين سال‌هاي ‌١١٦٣ و ‌١١٧٣ ميلادي براي بررسي وضعيت كليميان در ايران به سر مي‌برد. وي هنگام زيارت دانيال نبي(ع) از تپه‌هاي باستاني شوش نيز ديدن كرد .  از ديدني‌هاي اين شهر مي توان موزه‌ي شوش، بارگاه دانيال نبي(ع) ، كاخ شائور تپه‌هاي باستاني و قلعه شوش را نام برد. .

اسلاید 8 :

تفاوتهاي شوش و تخت جمشيد

شوش و قصور هخامنشي  آن ، با داشتن تفاوتهايي از پرسپوليس به هنگام فتح اسكندر مقدوني در سال 331 قبل از ميلاد ويران نگرديد . اسكندر در شوش به برگزاري جشن ازدواج خود با « استاتيرا » دختر آخرين پادشاه هخامنشي  ونيز ازدواج گروهي (بيش از يكهزار نفر از سربازان خود با زنان ايراني به سال 324 قبل از ميلاد نمود و بدين طريق ، اتحاد و وحدت دو ملت را با امپراطوري نوين جهاني به نمايش گذارد . ولي بعد از مرگ اسكندر قصور و ابنيه مورد استفاده قرار نگرفنه است و به نابودي گرائيدند .

 

ودر مقابل شهري هلني – شرقي ،داراي مراكز اداري متعدد ،در قسمتي  از تپه باستاني توسعه يافت كه اختصاصات «پوليس» يوناني را از جمله تئاتر ،ورزشگاه و غيره كه بر روي سكه ها وقطعات مكتوب يوناني به  انها اشاره شده است و به دنبال داشت . شهر سپس عنوان سلوكيه ناميده شد و شوش تا دوران پارتي همچنان به شكوفايي خود ادامه داد و اگر چه بعد از ان دوره بر اسا س مدارك باستان شناسي دوران افول شهر شروع شده ولي سهم مهمي را در سنت تاريخي به عهده داشت . ليكن تاسيس شهرهاي جديد وتاسيس مجدد شهرهاي موجود به نظر

مي رسد منتهي به نمبهمي در گزارشهاي تاريخي شده باشد .

 

 مشخص نيست اسامي وعناوين ساساني خورشاپور ، ايران خور – شاپور ، همچنين ايران شهر شاپور آيا به شهر قديمي شوش يا شهر جديد التاسيس ايوان كرخه تعلق داشته است يا خير ؟ به نظر مي رسد كه تاسيس شهر اخير به جهاتي با تخريب شوش قديم توسط شاپور دوم ( 379-309) ميلادي ارتباط پيدا مي كند . گفته مي شود گه به دستور شاپور به بهانه تنبيه مردم به خاطر شورش آنها شوش زير پاي فيل ها به نابودي كشانيده شد ..

 

 به هر حال شوش مجددا در دوران ساساني سر از نابودي به در آورد و بعد از فتح اعراب به اوج بزرگي و ثروت رسيد . و به خاطر داشتن ابريشم پارچه اطلسي ، منسوجات با ارزش ، صنعت نيشكر و احتمالا تداوم صنايع موجود در خوزستان اوايل دوران پادشاهان ساساني ، شوش به درجه اعلاي اشتهار رسيد . همچنين مقبره دانيال نبي كه در حال حاضر نيز وجود دارد در روزگار باستان نيز داري اهميت فراواني بوده است . در ميان آثار و بقاياي مربوط به شوش در دوران اسلامي يك حمام در قسمت ويرانه هاي آپادانا يك كارخانه تهيه شكر در ويرانه هاي كاخ اردشير ، يك مسجد ، يك مدرسه و يك كوزه سفالگري در بخش مربوط به« شهر صنعتگران » و بالاخرا منازل مسكوني در قسمت هاي مختلف را مي توان نام برد كه همچون بسياري از شهرهاي ديگر ايران ، شكوه و عظمت شوش نيز مقارن قرن سيزدهم ميلادي به پايان رسيد .

اسلاید 9 :

تخت جمشید تنها یک مرکز حکومت بود و نقطه زیستی محسوب نمی شود چرا که پادشاهان فقط برای برگزاری اعیاد  ومراسم با شکوه از این مجموعه استفاده می کردند و شایان ذکر است که مناطق زیستی در اطراف این مجموعه شکل گرفتند که از مهمترین آنها می توان به شهر استخر اشاره نمود.

اسلاید 10 :

2- ميان سبك پارسي ـ هلني (قرن سوم ق .م.)

}دولت سلوكي براي تحكيم خود و گسترانيدن سلطه‌اش بر سرزمينهاي مفتوحه ، بيش از 400 نو شهر در كنار قلاع نظامي ايجاد كرد كه مشهورترين آنها شهر « صددروازه » حدود دامغان امروزي بود. شهرهاي پارسي ـ هلني براساس نزديكي به راههاي اصلي ، نزديكي به قلاع نظامي يا شهرهاي قديمي و با توجه به اهميت سوق‌الجيشي مكان‌يابي شده بودند. نوشهرهاي اين دوره با توجه به ريشه يوناني ، مركز عمده دادوستد و تجارت، و با توجه به ريشه پارسي به گسترش روابط بازرگاني و صنعتي با روستاهاي تحت نفوذ مي‌پرداختند و شهر به مجموعه قلعه شهر و روستاهاي به هم پيوسته اطلاق مي‌شد.

}سازمان فضايي ـ كالبدي نوشهرهاي سبك پارسي ـ هلني ، مانند طرح عهد كلاسيك ، هيپوداموس و شبكه معابر شطرنجي و با مقياس انساني بوده است. ميدان مانند « آگورا »  مركز مبادلات فرهنگي ، تجاري و اداري و تجليگاه كالبدي دو فلسفه يوناني و ايراني محسوب مي گشت.

}

در متن اصلی پاورپوینت به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر پاورپوینت آن را خریداری کنید