بخشی از مقاله
چكيده
امروزه آموزش و بهسازي منابع انساني به عنوان يكي از استراتژي‌هاي اصلي دستيابي به سرمايه انساني و سازگاري مثبت با شرايط متغير قلمداد مي‌شود و از اينرو جايگاه و اهميت راهبردي آن در بقاء و توسعه سازماني نمايان شده است. بديهي است اين فعاليت نيز مانند هر فعاليت سازماني ديگر مستلزم برنامه‌ريزي صحيح و اصولي مي‌باشد. نيازسنجي جزء جدايي‌ناپذير برنامه‌ريزي آموزشي و نظام بهسازي منابع انساني محسوب مي‌شود. طي فرآيند نيازسنجي، نيازها مشخص شده و برحسب اولويت براي ارضاء و تحقق آنها اقدام
مي‌شود. نيازها براي انتخاب اقدامات درست، قبل از انجام هر اقدامي مشخص مي‌شوند. طراحي و اجراي پروژه‌هاي نيازسنجي آموزشي در هر سطحي مستلزم پيروي از يك طرح و الگوي عمل مشخصي است. انتخاب يا طراحي و تدوين الگوهاي نيازسنجي مي‌تواند باعث تسهيل و افزايش دقت و اعتبار فرآيند نيازسنجي شود. يك الگوي مناسب بايد هدف، قلمرو (حوزه)، روش‌هاي اجرايي، ياران ساير ابعاد لازم در جهت انجام يك پروژه نيازسنجي آموزشي را مشخص و معين نمايد.
هدف پژوهش حاضر، بررسي الگوهاي نيازسنجي موجود و مقايسه آنها از نظر شرايط اجرا، زمان، مكان و كاربردها و همچنين تعيين مناسب‌ترين الگوها براي نيازسنجي در سيستم بهداشت و درمان استان اصفهان مي‌باشد. و نيز بدين منظور پس از بررسي اسناد و مدارك موجود و جستجوي گسترده در منابع فارسي و انگليسي، الگوها و تكنيك‌هايي كه به صورت پراكنده دراين منابع معرفي شده‌اند را پژوهشگر با استفاده از بينشي سيستماتيك، كليه اين الگوها و تكنيك‌هاي موجود را در يك چارچوب كلي در پنج طبقه قرار داده و ضمن معرفي
الگوهاي هر طبقه، مزايا و معايب هر يك را مورد نقد و بررسي قرار گرفت. براي سنجش ميزان تناسب و كاربرد الگوها و مدل‌هاي مختلف از طريق مطالعه توصيفي پيمايشي با استفاده از ابزارهاي نظير پرسشنامه و مصاحبه سازمان نيافته،نظرات مديران و معاونان و كارشناسان ستادي و بهداشتي (19) شبكه بهداشتي و درماني در سطح استان اصفهان (80 نفر)، تحت بررسي قرار گرفت و نتايج تحقيق در دو بخش عبارتند از:
- براي نيازسنجي نيازهاي بهداشتي جمعيت تحت پوشش: الگوهايي مناسب هستند كه داراي ويژگي‌هاي زير باشند:
1- مفهوم نياز به عنوان فاصله بين وضع موجود و مطلوب و نيز به عنوان برداشت تركيبي. 2- منابع تعيين نياز، جامعه، اهداف و ارزش‌هايشان. 3- ابزارهايي نظير مشاهده مستقيم و پرسشنامه و ... . 4- شناسايي نيازها در سطح شهرستان. 5- ملاك تعيين الگو، ميزان مشاركت جمعيت. 6- مناسب‌ترين شرايط زماني نيازسنجي در چند مرحله. 7- مناسب‌ترين شرايط مكاني تجمع نمايندگان مردم در يك مكان خاص. 8- مناسب‌ترين شرايط اجرايي، تجمع نمايندگان در يك مكان خاص، تكنيك دلفي. 9- كاربردي‌ترين الگوها، الگوهاي تركيبي و الگوهاي هدف - محور
براي نيازسنجي نيازهاي سازماني كاركنان: الگوهايي مناسب هستند كه داراي ويژگي‌هاي زير باشد:
1- مفهوم نياز به عنوان برداشت تركيبي و نيز به عنوان فاصله بين وضع موجود و مطلوب. 2- منابع تعيين نياز، كاركنان شاغل در شبكه و آرمان‌ها و اهداف سيستم. 3- ابزارهاي نظير پرسشنامه، مشاهده مستقيم و ... . 4- شناسايي نيازها در سطح منطقه و شغل. 5- ملاك تعيين الگو، ميزان مشاركت كاركنان. 6- مناسب‌ترين شرايط زماني نيازسنجي در چند مرحله. 7- مناسب‌ترين شرايط مكاني تجمع نمايندگان كاركنان در يك مكان خاص. 8- مناسب‌ترين شرايط اجرايي، تجمع نمايندگان در يك مكان خاص، تكنيك دلفي. 9- كاربردي‌ترين الگوها، الگوهاي تركيبي و الگوهاي هدف - محور
بنابراين نيازسنجي آموزشي اولين و اساسي‌ترين گام در برنامه‌ريزي آموزشي سيستم بهداشت و درمان و آموزش پزشكي است و تعيين نيازها براساس الگوها و تكنيك‌هاي دقيق، مي‌تواند اثربخشي و كارايي برنامه‌ريزي اين سيستم را افزايش دهد.
با تشكر فراوان از استاد گرانقدر:
جناب آقاي جواد ميرزايي كه راهنما و استاد من در نگارش اين كارورزي بودند.
فصل اول : معرفي و تاريخچه
تاريخچه اولين درمانگاه در ابهر
همزمان با تصویب رژیم وقت در سال 1326 در مورد ساخته شدن درمانگاه در اقصی نقاط ایران ، شهرستان ابهر نیز جزء این مناطق بود که مرحوم ولی محمد سلطانی یک قطعه زمین محصور به متراژ6434جهت این امر اهدا نمودند . در اواسط سال 1326 نقشه پیاده و شروع به ساختن ساختمان نمودند که در نهایت در اوایل سال 1328 ساختمان اتمام و به بهره برداری رسید و در همان زمان دارو و پزشک به درمانگاه اعزام گردید . اولین پزشک این مرکز آقای دکتر محمد صعودی اهل تهران بودند که پس از مدتی جای خود را به آقای دکتر کرچمر پزشک آلمانی دادند که همراه با مترجم خود خانم سلیمانی به مدت دو سال به درمان بیماران پرداختند بعد از آن آقای دکتر رونق اهل یزد ، پزشک متخصص ایتالیایی ، آقای دکتر بیان
کینی که تسلط کاملی به زبان فارسی داشتند و علاوه بر طبابت به نقاشی ،مجسمه سازی و شاعری نیز می پرداختند شروع به درمان بیماران نمودند . پس از آن دکتر چش جراح و متخصص و رئیس سابق بیمارستان ثریا ( بیمارستان دستغیب فعلی ) شروع به طبابت نمودند و پس از آن جای خود را به آقای دکتر دیزجی اهل تهران ، دکتر اودیشو با مذهب آشوری اهل ارومیه و دکتر خندان و پس از آن تا تعطیلی درمانگاه در سال 1357 آقای دکتر هانی اهل اصفهان به امر طبابت و درمان مراجعین می پرداختند.
واحدهای این درمانگاه پزشک داروخانه ، تزریقات و پانسمان ، عملهای کوچک و عملهای بزرگ بوده است . اولین کسانی که در این درمانگاه مشغول فعالیت بودند آقایان پرویز ابراهیمی ، اکبر ابراهیمی ، محمد ابراهیم حسن شاهی و عطا اسکندری و عده ای نیز نیروی غیربومی بودند .
درمانگاه تخصصی ( بهداری سابق ):
در سال 1335 یک منزل مسکونی به متراژ 900 متر خریداری گردید و تا چندین سال در این محل به انجام فعالیت هایی چون واکسیناسیون ، سمپاشی منازل و کارهای بهداشتی پرداختند پس از آن ساختمان ویران گردید و یک ساختمان جدید به متراژ 600 متر ساخته شد .
پس از تعطیل شدن درمانگاه شاهنشاهی در سال 1357 مرکز درمانی به این محل انتقال یافت و پس از آن به درمانگاه موقوفه حاج مراد خان حسن شاهی منتقل شده است . در حال حاضر خدمات تخصصی ( داخلی – چشم پزشکی – گوش و حلق و بینی –زنان و زایمان – دندانپزشکی و آزمایشات ) – مشاوره تغذیه و خدمات بهداشتی با وجود یک پایگاه بهداشتی به مردم ارائه می گردد .
س
در کشور ما عرضه خدمات بهداشتی و درمانی توسط بخش دولتی ، خصوصی و مؤسسه های خیریه زیر نظر (( وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی )) با تکیه بر قانون بیمه همگانی انجام میشود . برنامه ریزی برای توسعه و تامین نیروی انسانی متخصص در امور پزشکی و ارتقای کمی و کیفی آن وانجام امور پژوهشی و تحقیقاتی با عنایت به نیازهای بهداشتی و درمانی جامعه به منظور کمک به حل مشکلات بهداشتی و درمانی از جمله وظایف دانشگاههای علوم پزشکی و دیگر سازمانهای مسئول در این وزارتخانه است .
بخشهای شبکه بهداشتی درمانی که در شهرستان مسئول کلی برنامه های بهداشتی درمانی می باشند عبارتند از :
خانه بهداشت
اولین محل مراجعه روستاییان نیازمند به امور بهداشتی پزشکی خانه بهداشت است که در آنجا کمک بهورزان زن ومرد - با تحصیلات دوره ابتدای یا راهنمای و طی 2 سال دوره آموزش مستقر هستند . بهورزان خدمات بهداشتی - درمانی اولیه راکه شامل آموزش بهداشت ، ایمن سازی بر علیه 6 بیماری مهم و خطرناک ودوران کودکی (دیفتری - کزاز- سیاسرفه- فلج اطفال- سرخک وسل) آموزش تامین آب آشامیدنی سالم و بهسازی محیط ، راهنمایی در مورد بهبود وضع غذا و تغذیه صحیح ، اصول بهداشت مواد غذایی ، توصیه مراقبتهای بهداشتی مادر و کودک ، آموزش درباره فاصله گذاری بین حاملگی ها ، پیشگیری و کنترل بیماریهای بومی و شایع ، درمان بیماریهای معمولی ، سوانح و حوادث ، تهیه و تدارک داروهای اساسی برای خانواده های روستایی در خانه بهداشت اغلب چهره به چهره و با حوصله و توضیحات کافی انجام می شود . هر خانه بهداشت یک روستای اصلی وچند روستای اطراف ( روستاهای اقماری ) رازیر پوشش قرار می دهد و چند خانه بهداشت زیر نطر یک مرکز بهداشتی - درمانی روستایی است .
مراکز بهداشتی - درمانی روستایی
این مراکز به طور معمول در روستاهای پرجمعیت مستقر هستند درآنها پزشک عمومی و مجموعه ای از کاردانهای امور مختلف پزشکی ، خدمات بهداشتی - درمانی و خدمات پیراپزشکی راارائه می کنند . این مراکز در روستاها اولین محل ارجاع بیماران از خانه های بهداشت هستند و همچنین نظارت بر کار بهورزان مستقر در خانه های بهداشت و انجام خدمات سیاری در روستاهای زیر پوشش رانیز برعهده دارند.
مراکز بهداشتی - درمانی شهر ی
این گونه مراکز مجموعه وظایف خانه های بهداشت و مراکز بهداشتی- درمانی روستایی را به مردم شهرها ارائه می کنند . در روستاها سطح اول شبکه ، خانه بهداشت و سطح دوم شبکه مراکز بهداشی - درمانی روستایی است که در شهرها مراکز بهداشت ی- درمانی شهری همانند مجموع سطح اول و دوم شبکه در روستاها عمل می کنند .
مرکز بهداشت و بیمارستانهای عمومی وتخصصی
مرکز بهداشت محل نظارت ، آموزش ، ارزشیابی و تدارک کلیه خانه های بهداشت و مراکز بهداشتی - درمانی روستایی و شهری است ضمنا پاره ا ی فعالیتهای تخصص - اپیدمیولوژیک راهم انجام می دهد .
بیمارستانها به طور معمول محل ارائه خدمات پزشکان متخصص و کارشناسان خدمات پیراپزشکی و در واقع محل ارجاع بیماران از مراکز بهداشتی - درمانی روستایی و شهری برای معاینات تخصصی و بستری شدن و معالجه بیماران بستری شده می باشند .طرحهای گسترش شبکه های بهداشتی - درمانی با توجه به سه عامل مهم دسترسی مردم به خدمات ، کم خرج بودن و مساله نیروی انسانی پزشکی و نیز با توجه به مختصات فرهنگی ، جغرافیایی و اقتصادی هر شهرستان طراحی گردیده اند .
امور درمان ودارو
خدمات درمانی سرپایی ،مراکز فوریت پزشکی ، خدمات درمانی بالینی و تهیه و تدارک داروهای مورد نیاز جامعه از موارد مهم امور درمان و دارو می باشد که معمولا خدمات درمانی سرپایی به دو صورت مراجعه مستقیم به مراکز درمانی و فوریت پزشکی بیمارستانها و یا استفاده از خدمات مراکز و پایگاههای فوریت ها ی پزشکی در منازل صورت می پذیرد ؛ خدمات درمانی بالینی بامراجعه بیماران به بیمارستانها و بستری شدن دراین مراکز انجام می شود ارائه خدمات درمانی بالینی در بیمارستانها ی عمومی ، تخصصی و فوق تخصصی انجام می شودکه بطور عمده محل استقرار بیمارستانها در مراکز شهری است و معمولا بیمارستانهای عمومی در مراکز شهری کم جمعیت مستقر است . بیمارستانهای عمومی دارای 4 بخش
جراحی عمومی ، داخلی ، اطفال و زنان وزایمان و بیمارستانهای تخصصی و فوق تخصصی دارای بخشهای مختلف درمانی است .گرچه بیشتر به دلیل برخورداری ازامکانات وسیع تجهیزات کافی و کارکنان متخصص ارائه خدمات درمانی بیشتر در بیمارستانهای دولتی صورت می پذیردولی از ارائه خدمات بخش خصوصی و خیریه در شهرهای پرجمعیت وبویژه بخش خیریه که در طی چند سال اخیر توسعه کمی وکیفی نسبتا مطلوبی یافته است . نمی توان غافل بود . سیاستهای کلی کشور برپایه ایجاد انگیزه در بخش خصوصی به منظور سرمایه گذاری در امر درمان است ولی به دلیل گران بودن هزینه های درمان و در نتیجه عدم رغبت و تمایل بخش خصوصی در این زمینه توفیق چندانی حاصل نشده است . به منظور اجرا ی
طرح نوین اداره بیمارستانهای دولتی با اتکاء به درآمدهای آن و ارائه خدمات درمانی به مردم در حال حاضر بیشترین خدمات ، در مجموعه های دولتی انجام میشود به طوری که در مراکز دانشگاهی استان خراسان بویژه مشهد و بخصوص بیمارستانهای قائم (عج)و امام رضا (ع) که دارای مراکز آموزشی - درمانی باشند اغلب مراجعه کنندگان برای اعمال جراحی
تخصصی و فوق تخصصی به این مراکز مراجعه میکنند که به دلیل حضور پزشکان ماهر و همچنین تجهیزات پیشرفته عملکردی فراتر از استانی دارند و در برخی موارد پذیرای بیماران خارج از کشور نیز می باشند .
این مجموعه ضمن نظارت مداوم بر امور مربوط به درمان بیمارستانهای دولتی ، خصوصی و خیریه خدمات پاراکلینیکی از جمله ارائه خدمات آزمایشگاهی و رادیو لوژی را نیز که بیشتر توسط بخش خصوصی صورت می پذیرد عهده دار می باشد.
سازمان انتقال خون
این سازمان با هدف تهیه خون و فر آورده های خون سالم برای بیمارن و نیازمندان عهده دار وظیفه بسیار خطیر و انسانی است که در مراکز استانها و شهرهای عمده در قالب پایگاههای انتقال خون فعالیت می کند . نقش عمده و کار اصلی این سازمان تهیه محصولات و مشتقات از پلاسمای خون جمع آوری شده می باشد که بسیاری از مشتقات ارزشمند خون تا چندی پیش باهزینه های گزاف از خارج کشور وارد می شد .
اهم فعاليتهاي انجام شده در واحد گسترش
استخراج شاخصهاي بهداشتي در سال 1385 و مقايسه آن با سال 1384به شرح نمودارهاي ذيل:
پيگيري تأمين نيروي انساني و تجهيزات مراكز سلطانيه، عميدآباد، خيرآباد (احداث مجدد) و دولت آباد (راه اندازي شده) كه مشخصات پرسنلي مراكز مذكور در جدول زير آمده است.
كروكي مركز تازه راه اندازي شده دولت آباد
جمع بندي آمار مربوط به بيمه روستايي و پزشك خانواده شامل
• آمار مراجعين و درآمد بيمه روستايي و ارسال به بيمه خدمات درماني استان
• فهرست اقدامات انجام شده توسط پزشكان خانواده در مراكز تحت پوشش شهرستان و ارسال به بيمه خدمات درماني استان
• آمار مراجعين و درآمد پزشك خانواده و ارسال به مركز بهداشت است
•تهيه و جمع بندي پيشنهادات طرح گسترش شهرستان با توجه به درخواستهاي اهالي و ضوابط كلي پيشنهاد گسترش شبكه شهرستان كه خلاصه آن در جدول زير آمده است:
تهيه نقشه از طرح پيشنهادي گسترش شهرستان
برنامه ريزي دهگردشي تيم پزشكي مراكز بهداشتي درماني تحت پوشش شهرستان طبق جدول زير
تجهيزات
• جمع بندي تجهيزات پزشكي و غيرپزشكي مورد نياز مراكز، خانه هاي بهداشت و پانسيون پزشكان خانواده به تفكيك استان و شهرستان و ارائه آن به مركز بهداشت استان
• مجهز كردن كليه مراكز تحت پوشش شهرستان به دستگاههاي اتوكلاو و ECG به غير از شناط و حسين آباد
ساير فعاليتهاي مربوط به پزشك خانواده
• برنامه ريزي و انجام پايش پزشكان خانواده در 4 مرحله در پايان هر فصل
• تهيه و جمع بندي ليست كارانه مراكز بهداشتي و درماني و خانه هاي بهداشت در برنامه پزشك خانواده
• پيگيري تشكيل پرونده هاي سلامت
• جمع بندي برنامه حضور پزشكان و ماماها در مراكز بهداشتي و درماني به صورت ماهانه
• درخواست نيروي انساني مورد نياز مراكز و واحدهاي ستادي بصورت سه ماهه از مركز بهداشت استان
• برنامه ريزي و برگزاري شوراي پزشكان، كاردانها و مربيان، كارشناسان و بهورزان
• برنامه ريزي بازديد از نحوه فعاليت مراكز در ساعات غير اداري
• جمع بندي آمار فوت اتفاق افتاده در روستاهاي تحت پوشش و ارسال آن به ثبت احوال شهرستان به صورت هفتگي
• تكميل برنامه IHNS
