بخشی از مقاله
اثر سطوح مختلف تداخل زمینه ای برمنتخبی از فاکتورهای آمادگی جسمانی دانش آموزان دختر 18-14 سال
چکیده
هدف از این تحقیق بررسی اثر سطوح مختلف تداخل زمینهای بر عملکرد فاکتورهای سرعت، چابکی و قدرت دانش آموزان دختر 18-14 سال بود. همچنین اینکه آیا برنامه های تداخل زمینهای علاوه بر تکامل مهارتهای حرکتی بنیادین و یادگیری بر فاکتورهای جسمانی مانند سرعت، چابکی و قدرت تأثیر گذارند یا نه. بدین منظور 48 دانش آموز دختر +2)ـ (16 به صورت تصادفی به 4 گروه تمرینی، تصادفی، قالبهای تصادفی، قالبی وگروه کنترل،تقسیم شدندکه به مدت 3 هفته به تمرین پرداختند.. این تحقیق از یک جلسه پیشآزمون، 6 جلسه تمرین و یک جلسه پسآزمون تشکیل شد. تکلیف مورد استفاده در این تحقیق در پیشآزمون و پسآزمون، فاکتور سرعت،15 متر و در فاکتور چابکی، آزمون ایلینویز و فاکتور قدرت 10 تکرار بیشینه بود. آزمودنیها در جلسه تمرینی در فاکتور سرعت،15،30،60 متر در فاکتور چابکی آزمون ایلینویز، آزمون T،آزمون 4 9 و در فاکتور قدرت 1./50./30تکرار بیشینه و پرس سینه را تمرین میکردند.در بخش آماری از آزمون تحلیل کوواریانس و آزمون لون و نیز نرمال بودن داده¬ها با آزمون شاپیرو ویلکز استفاده شد. نتایج نشان داد میانگین نمره عملکرد سرعت ، چابکی و قدرت پسآزمون در روش¬های تمرینی، اختلاف معنی¬داری دارند .p)> 0/001)پس از اعمال دوره تمرینی سرعت، چابکی و قدرت آزمودنیها بهبود یافت لیکن این بهبود در گروه تمرین تصادفی بیشتر بود .این نتایج نشان میدهد که تداخل زمینهای هم در عملکرد فاکتورهای سرعت، چابکی و قدرت تأثیرگذار است و باعث پیشرفت عملکرد فرد میشود.
واژه های کلیدی: تداخل زمینهای، سرعت، چابکی، قدرت، سن
-1مقدمه
افزایش سطح عملکرد فرد در ورزش های مختلف ،تمرینات متنوعی را می طلبد ، ضمن آنکه هر ورزش ویژه ای، مهارت های خاص خود را دارد که همگی برای رسیدن به اوج خود نیاز به تمرین و تجربه دارد. فعالیت بدنی از اصول اساسی و لازم برای رشد و عملکرد بسیاری از فرآیندهای فیزیکی ، فیزیولوژیکی ،حرکتی و روانی در افراد جوان است، به همین دلیل محققان علم ورزش و تربیت بدنی به دنبال کشف راه های بدیعی برای ارائه تمرین و آموزش موثر هستند ، ارائه روش های آموزشی و تمرین موثر و استفاده بیشتر و بهینه تر از زمان ، مربیان رشته های مختلف ورزشی را برآن داشته تا به دنبال یافتن روش هایی باشند((2 .بدون شک یکی از مهم ترین عوامل مؤثر در فرایند یادگیری و اجرا ، برنامه ریزی جلسات تمرین با تاکید بر تغییر پذیری تمرین به دلیل نیاز های متنوع فراگیران است(.(5 یکی از راههای برنامه ریزی تمرین تغییر پذیر، به کار بردن پدیده ای به نام تداخل زمینه ای است. تداخل زمینه ای پدیده ای است که درآن تداخل ایجاد شده در نتیجه اجرای چند مهارت در طول مرحله اکتساب ،عملکرد یا اجرای تمرینی فراگیر را تضعیف کرده اما یادگیری را درآزمون های یادداری وانتقال افزایش می دهد(مگیل. ( 2011 مهم ترین عامل تعیین کننده در میزان این تداخل ، آرایش تکالیف به شیوه های تمرینی قالبی، زنجیره ای و تصادفی است (اشمیت .(2012براین مبناست که تمرین تصادفی موجب می شودتا یادگیرنده پردازش ادراکی معنا دار تری نسبت به تکلیف یادگرفته شده داشته باشد،در نتیجه بازنمایی هر تکلیف پس از تمرین تصادفی نسبت به تمرین قالبی بیشتر در ذهن مانده و به خاطر آورده می شود ،در حالی که تمرین قالبی به خاطر ماهیت تکراری برنامه ، مقایسه تکلیف به حداقل می رسد و فرد به تحلیل های درون تکلیفی متکی و محدود است.این یکی ازموضوعاتی است که درحیطه یادگیری حرکتی مورد توجه بسیاری از محققان قرار گرفته است(.(1 تمام نظریات یادگیری حرکتی به طور هماهنگ و یک پارچه معتقدندکه تغییر پذیری در حرکت و زمینه اجرای آن به توسعه مهارت و تعمیم پذیری آن منجر می شود . از جمله نظریه هایی که بر اثربخشی تغییر پذیری تمرین تاکید دارند می توان به نظریه طرحواره اشمیت (1975) ، نظریه جنتایل (1978) و نیز دیدگاه سیستم های پویا (نیوول و مک دونالد ، (1992 اشاره کرد . تحقیقات گوناگونی در خصوص تداخل زمینه ای انجام شده مبین این مطلب است که ویژگی های فرد و تکلیف به روش های پیچیده ای با یکدیگر تعامل می کنندو فراگیری، یادداری و انتقال مهارت های حرکتی را تحت تاثیر قرار می دهند. بررسی تحقیقات اثر تداخل زمینه ای در یادگیری در سنین مختلف نتایج متفاوتی را نشان می دهد به طوری که نشان می دهد ، سن ، اثر تعاملی با تداخل زمینه ای داردمثلاً. در سنین دانشگاهی 18) تا 25 سال) یا بزرگسالی 65) تا 92 سال) مشخص شده که تمرینات تصادفی نسبت به تمرینات قالبی برای یادداری مهارت ها بهتر می باشد . همچنین یک اثر مثبت معناداری در بزرگسالان فعال نسبت به بزرگسالان غیر فعال نشان داده شده است ، بطوری که مزیت تمرین تصادفی نسبت به تمرین قالبی به طور معنی داری در تمام بزرگسالان دیده شده است. ورزشهای مناسب برای دوره های مختلف زندگی در دوران زندگی بر حسب سن ، جنس و وضع سلامتی بدن فرق می کند؛ به طور کلی درخصوص سنین مورد نظر در طبقه بندی تمرینات می توان گفت تا سن 13-12 سالگی، تمرینات پایه و زیربنایی کودکان از سن 14 تا 18 سالگی، تمرینات در یک رشته خاص (نوجوانان و جوانان) و از سن 18 سالگی به بعد تمرینات قهرمانی بزرگسالان، تعیین می گردد. تعیین زمان دقیق شروع و مدت زمان ادامه سه بخش تمرین از بخش های سه گانه مذکور، نه تنها به سن تقویمی، بلکه، به سن فعالیت، ویژگی های نوع رشته ورزشی، وضعیت تمرین و ویژگیهای فردی ورزشکار وابسته است.
تداخل زمینه ای علاوه بر اینکه باعث افزایش یادگیری می شود و برمهارت تاثیر گذار است، می توان بر فاکتور های جسمانی که شاخص کلیدی سلامت درکودکان و نوجوانان است،نیز تاثیر گذار باشد (اورتگا و همکاران، ; 2008 رویز و همکاران ،( 2009 .برنامه های تداخل زمینه ای می توان به عنوان مداخلات معتبر برای توسعه فاکتورهای جسمانی ارائه شود، به طور خاص دوی سرعت و چابکی ویژگی اولیه در بسیاری ازفعالیت ها و از اجزای مهم جسمانی مربوط به وضعیت سلامت افراد محسوب می شود (مگیل ، ;1990 بروگلی و همکاران 2008 ،2009 ،یانگ و همکاران ،; 2001 ویسنته و رودیگز و همکاران (2011 .علاوه براین چابکی به عنوان توانایی تغییر جهت بدن در شیوه ای کارآمد و
موثر تعریف شده است و قدرت نیز توانایی یا ظرفیت یک عضله یا گروه عضلانی،برای اعمال حداکثر نیرو علیه یک مقاومت است((5 .بنابراین افزایش قدرت عضلانی ،یکی از عوامل ضروری آمادگی برای کسانی است که در یک برنامه فعالیت جسمانی شرکت می کنند(.(4بر اساس مدل رشد جسمانی ،توسعه قدرت باید در اولویت دوران رشد باشد ، قدرت عضلانی با سرعت دویدن ،توان ،سرعت تغییر مسیر قابلیت پلایومتریک و استقامت رابطه نزدیک دارد و همچنین قدرت برای توسعه مهارت های حرکتی پایه حیاتی است . تحقیقات زیادی در زمینه تداخل و تاثیر آن بر یادگیری صورت گرفته، برخی از محققان مانند یانگ و همکاران (2002) ، میکالو و همکاران (2007)، پورتر (2008)، فقیهی و همکاران (2011) ،فارسی و عبدلی (1392) تحقیقی که در زمینه تداخل انجام دادند به این نتیجه رسیدند که آرایش تمرین تصادفی سبب یادگیری و عملکرد بهتری نسبت به تمرین قالبی می شود. در واقع نتایج تحقیقات این محققان این نظر را که تمرین متغیر قابلیت تعمیم پذیری – که معیار مهمی برای یادگیری است و یادگیری را ارتقاء می بخشد تایید کرد.(2،(16 و در مقابل نتایج تحقیق زتو و همکاران (2007) ،جین هولین و همکاران((2010،صدری و همکاران((2013نشان داد که گروه قالبی در آزمون اکتساب نسبت به گروه های دیگر بهتر عمل کردند امادر آزمون یادداری هیچ تفاوتی بین گروه ها دیده نشد و اثر تداخل زمینه ای حمایت نشد().12-19
.جاویر یانیک و همکاران ( 2013) به اثر تداخل های مختلف در برنامه های آموزشی سرعت و عملکرد چابکی در بین دانش آموزان پرداختند،که نتایج، تفاوت معناداری در نمرات چابکی و سرعت نشان داد،گروه تصادفی عملکرد خود را هم درسرعت وهم چابکی نسبت به گروه قالبی بهبود دادند((8 .نتایج تحقیقات نیمو و مارشال ( 2011) که به تاثیر تمرین قالبی و تصادفی درکسب مهارت و قدرت در وزن آزاد پرداختند نیز نشان داد که گروه قالبی و تصادفی به طور قابل توجهی بهتر از کنترل بودند و هیچ تفاوتی بین نمرات گروه قالبی و تصادفی در 1 تکرار بیشینه قدرت مشاهده نشد(.(15 افزایش استقامت قلبی و عروقی ،یکی از عوامل ضروری آمادگی برای کسانی است که دریک برنامه فعالیت جسمانی شرکت می کنند. و همچنین حفظ حداقل سطح قدرت در عضله یا گروه عضلانی،برای زندگی طبیعی و سالم حائز اهمیت است.
با توجه به نتایج تحقیقات گذشته و تناقض میان آنها و اینکه تحقیقات قبلی تمایل به بررسی تاثیر برنامه های تداخل زمینه ای در تکامل دیگر مهارت های حرکتی بنیادین و یادگیری داشته اند(رودریگز و همکاران (2011 ، با این حال تاثیر برنامه های تداخل زمینه ای در فاکتور های جسمانی مانند سرعت ، چابکی و قدرت ثابت نشده است .با توجه به اهمیت فاکتورهای جسمانی در افراد جوان (گالوتا و همکاران، 2009؛ گاتین و همکاران، 2005؛ رویز و همکاران، 2006؛ استرونگ و همکاران، 2005؛زیوسیز و همکاران، (2008 و ازآنجاییکه تعداد تحقیقات انجامشده درباره اثر تداخل زمینهای در فاکتورهای جسمانی اندک است، ،هدف از این مطالعه بررسی عملکرد فاکتورهای جسمانی دانش آموزان دختر 18-14 سال وتعیین اثر روش های مختلف تداخل زمینه ای در فاکتورهای سرعت،چابکی و قدرت می باشد.
-2روش تحقیق
روش تحقیق از نوع نیمه تجربی است. شرکت کنندگان به صورت تصادفی در قالب 4 گروه آزمایشی، در گروه های تصادفی،قالب های تصادفی، قالبی و کنترل طی سه مرحله ، پیش آزمون، دوره تمرینی و پس آزمون به تمرین پرداختند.
جامعه و نمونه آماری
شرکت کنندگان تحقیق، دانش آموزان دختر دوره متوسطه، شهرستان جوین بودند،که 48 نفر با دامنه سنی 18-14سال که با تکلیف مورد نظر آشنایی نداشتند، به صورت داوطلبانه به عنوان نمونه انتخاب و به طور تصادفی به 4 گروه 12 نفری تقسیم شدند.
روش اجرای پژوهش
ابتدا فرم رضایت نامه توسط والدین که مبنی بر شرکت فرزندانشان در این پژوهش بود پر شد. این تحقیق از یک جلسه پیش آزمون ،6 جلسه تمرین ( 2 روز در هفته ) و یک جلسه پس آزمون تشکیل شده بود .نحوه اجرای تکلیف به این صورت بود که ابتدا، روش گرفتن صحیح وزنه ها و بلند کردن آنها و اجرای صحیح تست های چابکی و سرعت توسط یک مربی به همه آزمودنی ها نشان داده شد.پس از آموزش های اولیه همه آزمودنی ها برای آشنایی با تکلیف، هر یک از آزمون ها را اجرا کردند، پیش آزمون و پس آزمون در تمام گروه ها شامل تست 15 متر سرعت، تست چابکی ایلینویز و 10 تکرار قدرت بیشینه بود(در این آزمون ،ورزشکار برای جلو گیری از آسیب های احتمالی از وزنه های کمتر شروع کرده تا به وزنه مورد نظر برسد،به گونه ای که آن وزنه را نتواند بیشتر از 10 بار بلند کند) که افراد 10 دقیقه قبل از آزمون به طور کامل گرم می کردند. بعد از آن گروه ها به مدت 3 هفته ( 2 روز در هفته ) ، با توجه به روش تمرینی خاص هر گروه به تمرین پرداختند ،که جلسات تمرینی گروه قالبی در فاکتور سرعت 15 متر، فاکتور چابکی تست ایلینویز و در قدرت 0/30 ،1تکرار بیشینه بود. گروه قالب های تصادفی، در فاکتورهای سرعت، 15 ،30 و 60 متر و در فاکتور چابکی، تست ایلینویز، تست T و تست 4 9 و در فاکتور قدرت 0/30 و 0/50، 1 تکرار بیشینه و پرس نیمکت را به صورت تصادفی در هر فاکتور اجرا کرند و گروه تصادفی در فاکتورهای سرعت ، 15 ، 30 و 60 متر و در فاکتور چابکی ، تست ایلینویز ، تست T و تست 4 9 و در فاکتور قدرت 0/30 و 0/50، 1 تکرار بیشینه و پرس نیمکت را اجرا کردند بدین صورت که در هر کوشش، ترکیبی از سه فاکتور به صورت تصادفی اجرا میشود . بین هر فاکتور در تمامی گروه ها 5 دقیقه استراحت و بین هر آیتم از فاکتورهای جسمانی سرعت 2 دقیقه و چابکی و قدرت 3 دقیقه استراحت و گروه کنترل در هیچ یک از جلسات تمرینی شرکت نکردند.
روش های آماری
جهت تجزیه و تحلیل داده های بدست آمده از آمار توصیفی و استنباطی استفاده شده است . در بخش آمار توصیفی داده ها از میانگین وانحراف معیار و در بحث امار استنباطی از آزمون تحلیل کوواریانس و آزمون لون و نیز نرمال بودن داده¬ها با آزمون شاپیرو ویلکز استفاده شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار spss استفاده گردیده است. همچنین سطح معناداری برای آزمون فرضیه ها (P<0/05) تعیین شده است .
-3نتایج و یافته های تحقیق
نتایج بدست آمده ازتحلیل کواریانس فاکتور سرعت، نشان داد میانگین نمره عملکرد سرعت پسآزمون در روشهای تمرینی، اختلاف
معنیداری دارند (p> 0/001)؛ به این معنی که نوع تمرین، باعث بروز تفاوت معنیدار در عملکرد سرعت بین گروهها شده است. آزمون
مقایسات چندگانه بونفرونی نشان داد که میانگن نمره عملکرد سرعت در گروه تصادفی با گروههای کنترل، قالبهای تصادفی، اختلاف معنی-
داری داشت p = 0/004)، (p= 0/003 و با گروه قالبی، اختلاف معنیداری نداشت .(p= 0/054) سایر مقایسات مربوط به گروههای آزمایشی معنیدار نشد.
عملکرد نمره سرعت گروههای مختلف پس از مداخله
همچنین به منظور بررسی تأثیر تداخل زمینهای بر عملکرد چابکی، تحلیل کواریانس به عمل آمد. بر این اساس نتایج نشان داد، میانگین نمره عملکرد چابکی پسآزمون در روشهای تمرینی، اختلاف معنیداری دارند (p> 0/001) و پس از اعمال دوره تمرینی، چابکی آزمودنیها تغییر یافت که نشان دهنده اثر بخشی تداخل زمینه ای در کاهش رکورد چابکی است.. آزمون مقایسات چندگانه بونفرونی، نشان داد که میانگن نمره
