بخشی از مقاله
*** این فایل شامل تعدادی فرمول می باشد و در سایت قابل نمایش نیست ***
شیوع ناهنجاري هاي وضعیتی ستون فقرات دانش آموزان دختر و ارتباط آن با فاکتورهاي آمادگی جسمانی
چکیده:
مقدمه: اساسی ترین ساختار بدن انسان و در واقع چارچوب بدن انسان استخوان بندي آن می باشد.ستون فقرات یکی از اندام هاي مهم و حیاتی بدن محسوب می شود که علاوه بر حمایت و حفاظت از نخاع نقش اساسی را در انجام حرکات به عهده دارد.
هدف ازاجراي طرح پژوهشی حاضر بررسی ناهنجاریهاي وضعیتی ستون فقرات( عارضه سر به جلو، افتادگی شانه، کج گردنی، کج پشتی، کیفوز و لوردوز) دانش آموزان دختر مقاطع راهنمایی و متوسطه شهر خرم آباد وارتباط آن با فاکتورهاي آمادگی جسمانی آنها میباشد.
مواد و روشها: جامعه آماري این تحقیق کلیه دانش آموزان راهنمایی و دبیرستان دختر ناحیه 1شهر خرم آباد که در سال تحصیلی86-87 مشغول به تحصیل بودند، میباشند( تعداد تقریبی ،.( N = 10000 نمونه آماري هدف این تحقیق به روش تصادفی مرحله اي 350 دانش آموز 180) نفر 14-11 سال ، 170 نفر 18-15 سال) به عنوان نمونه انتخاب می شوند. پس از جمع آوري دادهها تعداد نمونهها ریزش داشت ودادههاي جمع آوري شده مربوط به ،168 دانش آموز راهنمایی و 156 دانش آموز دبیرستان بود. پس از جلسه توجیهی نمونهها، برگه رضایت را پر نمودند و با ابزار اندازه گیري( متر، ترازو، خطکش منعطف، خط شاقولی ، صفحه شطرنجی، زمان سنج و جعبه انعطاف سنج ) قد، وزن، عارضه هاي کج گردنی، افتادگی شانه، سر به جلو، لوردوز، کیفوز ، اسکولیوز، انعطاف پذیري کمربند لگنی و قدرت استقامت عضلات شکم مورد سنجش قرار گرفت. براي توصیف و تعیین ارتباط بین داده هاي خام حاصل از اندازه گیري، از نرم افزار 17 spss واز آزمون T مستقل ،آزمون خی دو و ضریب همبستگی توافقی پیرسون و اسپیرمن در سطح اطمینان 95 درصد استفاده و نمودار ها با استفاده از نرم افزار Excel 2003 رسم شده است. نتایج نشان داد که
یافته ها:در نهایت نتایج تحقیق نشان داد که، رابطه عارضه کج گردنی و ابتلا به اسکولیوز از لحاظ آماري معنی دار نبوده است. بین عارضه لوردوز کمري، عارضه سر به جلو و ابتلابه کیفوز پشتی دختران 18- 11 سال ارتباط معنی داري وجود ندارد. بین شاخص توده بدن و بروز ناهنجاري لوردوزکمري، اسکولیوز دختران 18-11 سال ارتباط معنی داري وجود ندارد بین شاخص توده بدن و بروز کیفوز پشتی دختران 18-11 سال ارتباط معنی داري وجود دارد. مشخص شد که بین میزان قدرت کمربند شانه اي و بروز عارضه سر به جلو، کج گردنی دختران 18-11 سال به لحاظ آماري ارتباط معنی داري وجود ندارد. بین میزان قدرت استقامت عضلات شکم و بروز لوردوز کمري دختران 18-11 سال ارتباط معنی داري وجود ندارد.
نتیجه گیري: بین میزان انعطاف پذیري کمربند لگنی و بروز لوردوز کمري دختران 18-11 سال ارتباط معنی داري وجود ندارد. بدون شک فعالیت بدنی منظم همراه با رعایت اصول تمرین می تواند در کاهش بروز ناهنجاري هاي وضعیتی به ویژه ناهنجاري هاي وضعیتی در مقابل ناهنجاري هاي ساختاري موثر باشد.
کلید واژهها: وضعیت بدنی- ناهنجاري اسکلتی- لوردز کمري – کیفوز پشتی- انعطاف پذیري کمربند لگنی- قدرت استقامت عضلات شکم
مقدمه
انتظاراتی که در قرن حاضر، خصوصاً در جامعه کنونی ما از تربیتبدنی و ورزش وجود دارد، بسیار فراتر از تنها تربیت چند قهرمان ورزشی و بالابردن نام و افتخار ملتها است، هرچند که آن هم به نوبه خود ارزشمند است، اما انسان در هر سنی با توجه به تأثیرات محیطی واستعدادهاي ذاتی، از نظر بدنی و روانی در حال تغییر است و چه بسا بسیاري از تغییرات روانی در اثر مستقیم تغییرات شکلهاي بدنی و حرکت ایجاد میشود و این مسئله در سنین پائین که دانشمندان منشأ یادگیریهاي انسان
را برپایه حرکتی و بازي میدانند، بسیار آشکارتر است. شناخت عوارض و ناهنجاریهاي جسمی و حرکتی انسان و علتیابی و چگونگی برخورد و اصلاح آنها، سالها است نظر دانشمندان را به خود معطوف داشته است. سلامتی جسمانی و داشتن وضعیت بدنی مطلوب ، در زندگی بشراز اهمیت خاصی برخودار است و مثبت و منفی آن می تواند بر سایر ابعاد زندگی انسان اثر بگذارد. لیکن قبل از هرچیز، شناسایی دقیق و حسابشده این عوارض در هر سن و جنس و منطقه خاصی، توسط محققین، امري بدیهی به نظر میرسد تا پس از آمارگیري و علتیابی آنها، راهکارها و پیشنهاداتی جهت پیشگیري و درمان آنها از طریق معلمین دلسوز تربیتبدنی ومراکز خاص هنجاریابی جسمانی ارائه شود . آمارهایی که براساس بررسیهاي محققین در برخی نقاط کشور راجع به درصد ناهنجاریهاي وضعیتی ارائه شده بسیار تکاندهنده است، چنانچه بطور میانگین 80 درصد افراد جامعه نیازمند بررسیهاي دقیق هنجاریابی و تحت نظر قرارگرفتن توسط متخصصین مربوطه میباشند و تنها، تفاوت در میزان شیوع نوع عارضه در نقاط مختلف کشور است. بنا به گزارش یک تحقیق، حدود 86 درصد از دانشآموزان پسر تهرانی داراي ناهنجاریهاي ستون فقرات (بالاتنه) بودهاند. همین گروه در پائینتنه نیز از ناهنجاریهایی به میزان 72/77 درصد رنج میبرند ( موسوي گیلانی،.(1383
در بررسی انجام شده پیرامون وضعیت بدنی ورزشکاران ملی نیز مشاهده میشود که میزان بالائی از این گروه داراي ناهنجاریهاي وضعیتی هستند. امید است تحقیق حاضر در این راستا بتواند در شناسائی و رفع عوارض مربوط به این منطقه، خصوصاً در جامعه دانشآموزي و ارائه پیشنهادات و راهبردهاي دقیق علمی به مربیان و معلمین محترم ورزشی تأثیرگذار باشد.در ارزیابی وضعیت ستون فقرات آزمودنی ها ي دختر و پسر ملاحظه شد که نرخ شیوع اغلب ناهنجاري ها در دختران بیشتر از پسران است که با توجه به مستعد بودن زمینه هاي ابتلاي دختران به ناهنجاري هاي ستون فقرات و نیز محدودیت اجتماعی مرتبط با فعالیت هاي حرکتی و ورزشی آنان، توجه جدي تر به برنامه هاي غربالگري، تجویز حرکات اصلاحی و فراهم آوردن زمینه هاي فعالیت بدنی آنان، ضروري به نظر می رسد(دانشمندي پور حسینی، .(1383
دوره نوجوانی زمان مناسبی براي شناسایی دختران مبتلا به ناهنجاري هاي ستون فقرات با منشا نا شناخته می باشد. بسـیاري از تغییرات اسکلتی در دوره بلوغ تثبیت می شوند.ناهنجاري ستون فقرات به خصوص در دختران که مادران آینده می باشـند، می تواند بسیار مشکل ساز باشد. بنابراین این مرحله از زندگی بهترین زمان براي تشخیص و مداخله موثر می باشد(وزیـري، دغاغله، .(1381
با توجه به افزایش روزافزون ناهنجاريهاي اسکاتی و اهمیت تاثیرآن در زندگی آینده افراد مخصوصا دختران بر آن شدیم تـا شیوع ناهنجاري هاي اسکاتی ستون فقرات را در دانش آموزان دختر راهنمایی و دبیرستان شهر خرم آبادرا مورد بررسی قـرار داده و ارتباط شیوع این ناهنجاري ها را با چاقی و سطح فعالت بدنی آنها مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم.
مواد و روشها:
روش تحقیق حاضر از نوع همبستگی توصیفی انتخاب شده است. ازکلیه دانش آموزان راهنمایی و دبیرستان دختر شهر خرم آباد که در سال تحصیلی 87-86 مشغول به تحصیل می باشند.، نمونه آماري هدف این تحقیق به روش تصادفی مرحله اي 210 دانش آموز 180) نفر 14-11 سال ، 130 نفر 18-15 سال) به عنوان نمونه انتخاب می شوند. بدین پس از جمع آوري داده ها تعداد نمونه ها ریزش داشت وتعداد پرسشنامه هاي قابل بررسی در این تحقیق،168 پرسشنامه راهنمایی و 100 پرسشنامه از دبیرستان بود. پس از جلسه توجیهی نمونه ها، برگه رضایت و پرسشنامه محقق ساخته( سطح فعالیت بدنی- سابقه کمردرد) را پر نمودند و با ابزار اندازه گیري( متر، ترازو، خطکش منعطف،خط شاقولی ، صفحه شطرنجی، زمان سنج و جعبه انعطاف سنج ) قد، وزن، عارضههاي کج گردنی،افتادگی شانه، سر به جلو، لوردوز،کیفوز ، اسکولیوز ،انعطاف پذیري کمربند لگنی و قدرت استقامت عضلات شکم مورد سنجش قرار گرفت.
ابزار گرد آوري اطلاعات:
خط کش منعطف: جهت اندازه گیري انحناي ستون فقرات از خط کش منعطف ساخت کشور تایوان استفاده شد. دقت ایـن وسیله یک دهم و ضریب پایایی آن 97 درصد می باشد(سخنگویی،.(1379 وزن و قد نمونه ها به ترتیب با استفاده از ترازوي دیجیتال (دقت 100 گرم) و دستگاه قد سنج ( دقت 1 سانتی متر) ساخت کشور ایران اندازه گیري شد.
اندازه گیري نقاط مرجع:
آزمودنی براي انجام آزمون انحناي کمري، در حالت ایستاده و کاملا راحت و طبیعی، با پاهاي برهنه بر روي مقوایی که محل قرار گیري پا در آن مشخص شده بود،
قرار گرفت. از آزمودنی خواسته می شد که پاها را به اندازه ي عرض شانه باز کند و نگاهش به طرف جلو باشد و به صورت کاملا عادي و ریلکس قرار بگیرد. سپس محقق در پشت سرآزمودنی، براي یافتن نقاط مرجع قرار می گر فت. این نقاط عبارت بودند از: خار هاي خاصره اي خلفی فوقانی که ارزیابی آنها به وسیله دو فرورفتگی در ناحیه تحتانی پشت صورت گرفت(شکل .(1 به وسیله ماژیک ضد حساسیت پوست این نقاط علامت گذاري شدند، آنگاه بوسیله یک خط مستقیم این نقاط را به هم وصل کرده که طبق آناتومی گري، زائده خاري با S2 هم سطح است(.(4 با انگشتان دست به دو طرف پهلوي فرد بالاي تاج خاصره، فشار آورده تا بافت هاي نرم به کنار روند آنگاه دو انگشت شست در پشت فرد موازي با سطح افق به هم می رسند که طبق آناتومی گري، زائده خاري مهره چهارم کمري با آن هم سطح است(شکل .(1 سپس با شمارش خار مهره ها به سمت بالا، زائده خاري اولین مهره کمري را یافته و با ماژیک علامت زده شد . سپس خط کش منعطف را بر روي نقاط مشخص شده قرار داده(L1، (S2 و بر روي آن فشار یکسانی در طول خط کش وارد کرده تا هیچ فضایی بین خط کش و پوست فرد نباشد و خط کش شکل قوس کمر را به خود بگیرد. سپس خط کش را از پشت فرد برداشته و بدون تغییر شکل، قوس ایجاد شده روي آن را بر روي کاغذ مربوط رسم نمودیم. نکته حائز اهمیت این است که براي رسم انحناء بایستی خط از طرفی رسم شود که خط کش مماس با پوست بوده است. سپس علائم را پاك کرده و بعد از یک دقیقه استراحت به فرد، از او خواسته شد که دوباره بر روي محل مشخص شده با حالتی که توضیح داده شد قرار بگیرد، و اندازه گیري به همان نحو دوباره انجام بگیرد. این عمل در مورد هر آزمودنی سه بار انجام گرفت و میانگین ثبت گردید. سپس از طریق فرمول میزان انحناي کمري فرد بر آورده شده، که در این فرمول(L؛ طول منحنی) طول منحنی نشان دهنده فاصله بین اولین مهره کمري تا دومین مهره خاجی و (H) ارتفاع منحنی و خط عمودي در وسط خط L می باشد(روش کاب)، ( شکل .(2 جهت ارزیابی ناهنجاري پشت پس از یافتن مهره هفتم گردنی و دوازدهم پشتی(C 7، (T 12 با روش کاب میزان قوس پشت افراد اندازه گیري شد.
بعد از بدست آوردن زوایاي ستون فقرات افراد در 4 گروه براي ارزیابی قوس پشتی(زاویه کمتر از 20 درجه: پشت صاف،زاویه 20 تا 50 درجه: فرد نرمال، زاویه 50 تا 70 درجه: فرد داراي کیفوز و زاویه بالاي 70 درجه: کیفوز شدید)، و 4 گروه براي ارزیابی قوس کمري( زاویه کمتر از 20 درجه: پشت صاف، زاویه 20 تا 30 درجه: فرد نرمال، زاویه 30 تا 40 درجه: فرد داراي لوردوز و زاویه بالاي 40 درجه لوردوز شدید)، طبقه بندي شدند(سخنگویی،.(1379
آزمون تشخیص اسکولیوز:
اسکولیوز را می توان از علایم عدم تقارن سه گوش بین بازو، تنه و کفلها، بلندي شانه ها، نوك کتفها و چین ناحیه خلفی لگن تشخیص داد. همچنین وقتی فرد از ناحیه کمر به جلو خم می شود در کتفها وضعیت ناهنجاري دیده می شود. در این آزمون از
فرد می خواهیم ابتدا به حالت معمولی ایستاده و سپس سر وتنه را به جلو خم کند تا دستها تقریبا به مفصل زانو یا کمی پایین تر از آن برسد. آنگاه با قرار گرفتن در پشت سر فرد، لبههاي کتف و پشت و همچنین ستون فقرات به دقت بررسی می شود تا عدم تقارن در طرفین یا بالا بودن استخاون کتف روي دیواره قفسه سینه در یک طرف به عنوان اسکولیوز تشخیص داده می شود. آزمایش خم شدن به جلو یکی از رایج ترین آزمایشاتی است که در مدارس براي تشخیص زودرس ناهنجاريهاي ستون فقرات انجام می گیرد. در زمینه اعتبار این تست، در یک مطالعه که نتایج آن در سال 1995 انتشار یافت معنی دار بودن تست
خم شدن به جلو براي تشخیص اسکولیوز در 10000 کودك در سنین 10،12 و14 سال بررسی شد. نتایج نشان داد که تست آدامز به راحتی همچنان از اعتبار لازم جهت انجام برنامه بیمار یابی در مدارس برخوردار است. گلدبرگ و همکارانش نیز حساسیت تست آدامز در تشخیص اسکولیوزهاي بیش از 40 درجه را 0/83 بیان می کنند (سخنگویی،.(1379
صفحه شطرنجی: صفحه اي به ابعاد 200×150 سانتیمتر می باشد که با نخ نایلونی به مربه هاي 5×5 سانتیمتر تقسیم شوه است.
عارضه اقتادگی شانه و کج گردنی را می توان از نماي قدامی با ایستادن فرد مقابل این ابزار تشخیص داد. همچنین عارضه سر به جلو از نماي جانبی قابل تشخیص است. لازم به ذکر است که هنگامی که فرد در مقابل صفحه قرار می گیرد، حالت عادي خود را بدون ایجاد انقباض در عضلات اتخاذ نماید..
آزمون درازنشست با زانوي خمیده: هدف از اجراي این آزمون ارزشیابی استقامت عضلات شکم می باشد. در این آزمون، فرد آزمون شونده روي تشک با زانوي هاي خمیده به پشت می خوابد و به مدت یک دقیقه فرد حرکت درازنشست انجام می دهد.
تعداد درازنشست هاي صحیح در یک دقیقه ملاك اندازه گیري استقامت عضلات شکم می باشد.
آزمون کشش از بارفیکس اصلاح شده: هدف از اجراي این آزمون اندازه گیري استقامت عضلانی بازو وکمربند شانهاي می باشد که با میله بارفیکس اصلاح شده براي خانم ها اندازه گیري می شود.در این آزمون فرد تا سرحد خستگی به کشش از بارفیکس ادامه می دهد و با بروز خطا در اجرا متوقف می شود.
آزمون انعطاف پذیري عضلات راست کننده ستون فقرات: این آزمون با استفاده از جعبه انعطاف سنج انجام می گیرد. فرد در مقابل نیمکت با زانوهاي خمیده می نشیند و در حالی که به جلو خم می شود دستهاي خود را دراز کرده و با خط کش مدرج روي جعبه میزان انعطاف بدست می آید.
روشهاي تجزیه و تحلیل آماري
براي توصیف و تعیین ارتباط بین دادههاي خام حاصل از اندازه گیري، از نرم افزار 17 spss وآزمون خی دو و ضریب همبستگی توافقی پیرسون و اسپیرمن در سطح اطمینان 95 درصد استفاده و نمودار ها با استفاده از نرم افزار Excel 2003 رسم شده است.
یافته ها:
ابتدا آمار توصیفی داده ها و سپس نتایج آزمون فرضیه ها آورده شده است.چنانچه در جدول شماره 1 مشاهده می کنید وضعیت BMI دانش آموزان بصورت درصد با استفاده از فراوانی افراد آورده شده است.
