بخشی از مقاله
احیای بافت تاریخی شهرها با تکیه بر اصول نوشهرگرایی
چکیده
بافت تاریخی شهرها جزئی از سرمایه ملی و فرهنگی کشور هستند که نه تنها دارای ارزش زیباشناختی و جمعی و هویت بخشی شهرهای ما بوده، بلکه محل سکونت و معیشت میلیونها نفر نیز میباشند. این بافتها دارای ویژگیهای منفی چون آشفتگی سیما و منظر، عدم دسترسی مناسب، کمبود تأسیسات و تجهیزات شهری، آشفتگی در ساختار اقتصادی و اجتماعی، فرسودگی کالبدی ـ سازهای و... است که منجر به تخلیه جمعیت زیادی از این بافتها شده است. رویکرد نوشهرگرایی بر ارزش های سنتی شهرها تکیه دارد. اصولش بر بازگشت به ساختار سنتی محلات است و به نظر می رسد قادر است با توجه به ظرفیت های نوین اجتماعی، راهکارهای موثری را در راستای احیای بافتهای کهن و رو به افول شهر ارایه دهد. در این راستا، پژوهش حاضر تلاش دارد با هدف ارائه راهکارهایی در راستای استفاده از رویکرد نوشهرگرایی و تأکید بر حفظ و احیای ارزشهای بافت تاریخی، ارتقا عملکرد و افزایش کارایی بافت های فرسوده و بافت های تاریخی را افزایش دهد.
واژگان کلیدی : بافت تاریخی، احیای بافت های تاریخی، رویکرد نوشهرگرایی
-1 مقدمه
توسعه شهرنشینی در شهرهای معاصر ایران عوارضی در برداشته که همه شهرنشینان ایرانی با آن دست به گریبانند .شاید بتوان گفت که بافتهای کهن شهری، جزء آن بخش از شهر بوده اند که بیشترین آسیب چنین توسعه ای را متحمل شده اند .دگرگونی ناگهانی نحوه توسعه شهر از توسعه کند و معاصرسازی در بسترتاریخ، به توسعه گسترده در اراضی حاشیه ای و ایجاد بافتهای نو، شهرکهن را به فراموشی سپرد و روند تبدیل بافت کهن به بافت فرسوده شهری را تسریع نمود. بافتهای کهن شهری نه یادواره خاطرات شیرین گذشته بلکه تبدیل به بستری ناکارآمد و کم ارزش برای مردمان ساکن در آن و شهرنشینان شهر معاصر گشتهاند. عدم توجه به این بافتها چنان هزینههای اجتماعی، اقتصادی و حتی انسانی برای شهر در بر خواهد داشت که هر نوع بیتوجهی به چنین کالبدهایی را غیرعقلانی جلوه میدهد. از میان برداشتن تهدیدات و استفاده از فرصتهای موجود در بافتهای تاریخی مستلزم اتخاذ شیوه برخورد مناسب با بافت به تناسب نیازهای بافت، ویژگیهای خاص و نحوه فرسودگی آن دارد. این بافتها به سه علت عمده نیازمند احیا و حفاظت هستند. (1 هزینههای اجتماعی و اقتصادی که این بافتها برای شهر در بر خواهند داشت( به ویژه حوادث غیر مترقبه نظیر زلزله) (2 توسعه پراکنده و حاشیهای و بزرگ شدن اندازه شهر. (3 بافتهای تاریخی واجد ارزش-های تاریخی، فرهنگی و عملکردی هستند که میراث مشترک جامعه به شمار میآید. فرسودگی و تخریب بافتهای شهری موجب تضعیف بسیاری از این ارزشها گشته، بررسی این ارزشها نشان میدهد که احیای آنها میتواند منافع اقتصادی و فرهنگی بسیاری برای شهر تامین نماید. بنابراین احیای بافتهای تاریخی برای باز تولید یا تقویت ارزشهای ذاتی امری ضروری است. چگونگی مداخله در بافتهای تاریخی به نحوی که بتوان ارزشهای ذاتی آنها را احیا و از قابلیتهای منحصر به فردشان استفاده نمود یک مسئله است. این ارزش ها به دو علت عمده فرسودگی کالبدی و عدم پاسخگویی به نیازهای معاصر و از سوی دیگر مداخلات شهرسازی متاثر از نهضت مدرنیسم در حال زوال میباشند. در این میان شهرسازی با رویکردی صرفا کالبدی و اقتصادی و در نتیجه غافل از مسائل اجتماعی و فرهنگی، در حل معضلات و مشکلات شهری ناکام بوده است. تجربیات گذشته جهان و البته بسیاری از تجربیات شهرسازی در کشور، نشان داده است که نمیتوان با نگاه از بالا و در قالب نقشههای مختلف(کاربری، تراکم،...)
در حل این معضلات موفق شد. بنابراین توجه به رویکردهای دیگر مانند رویکرد نوشهرگرایی امری ضروری است. نهضت نوشهرگرایی به عنوان یک نهضت جهانی طراحی و برنامه ریزی شهری با تاکید بر توسعه شهر درونی و مراکز قدیمی شهرها ، تلاش در بازگشت به ارزش های سنتی شهرها دارد. اصول نهضت نوشهرگرایی معیارهایی هستند که در بازگشت به ساختار سنتی محلات تاکید دارند و با توجه به مباحثی که مطرح می شود به نظر می رسد کاربست اصول نوشهرگرایی می تواند استراتژی برنامه ریزی در فرآیند احیای بافت های تاریخی قرار گیرد.
-2 بیان مسأله
بافت های کهن شهری ، مناطقی واقع در بخش های قدیمی شهرها هستند که تا پیش از آغاز قرن حاضر، یعنی شروع شهر نشینی جدید در ایران، شهر آن زمان را تشکیل می دادند. این گونه بافت ها که در زمان حاضر در مرکز شهرها واقع اند، جایگاه و موقعیت ویژه ای در شهر دارند. سطح نسبتا گسترده و عملکرد نیرومند فراشهری در مقیاس منطقه ای و ملی بر اهمیت آنها افزوده است. بازارهای سنتی شهری ، به عنوان مراکز داد و ستد و بناهای با اهمیت دیگر مانند مراکز مذهبی در این بافت ها واقع شده اند (میرمیران ، 1375، (81 با وجود همه ارزشهای یاد شده بافت های کهن شهری در ایران جه به علت مداخلات عجولانه و مخرب در کالبد این بافت ها و
چه به علت بی توجهی و خروج از چرخه حیات اقتصادی کشور دچار مسائل و مشکلاتی است که نه تنها برای ساکنین این بافت ها ، بلکه برای شهر به صورت کلی مسئله ساز می باشد.
مهمترین مسئله بافت کهن را می توان عدم پاسخگویی شهر قدیم به نیازهای زندگی معاصر دانست .کاهش مطلوبیت زیستی بافت های کهن ناشی از مجموعه ای از علل اقتصادی و کالبدی است که به فرسودگی این بافت ها دامن می زند و فرسودگی بافت کهن خود منشا بسیاری از معضلات اجتماعی و اقتصادی شهر می گردد.
چنین به نظر می رسد که پیش از آنکه معضلات کنونی بافت قدیم به بحران های شهری تبدیل شود و جدایی شهر قدیم از شهر معاصر به تقابل این دو منجر شود باید روشی هدفمند و اصولی در برخورد با این بخش از شهر اتخاذ گردد تا با تعیین اهداف قابل حصول و تدوین راهبردها و راهکارهای اجرایی علاوه بر احیای بخش وسیعی از گستره شهر امکان بهره برداری ارزشهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بافت کهن شهر را فراهم سازد.
مطالعات گوناگون در نواحی کهن و قدیمی شهرها در ایران نشان می دهد که نحوه برخورد با این نواحی عمدتا مبتنی بر حفظ و مرمت تک بناهای با ارزش بوده و کمتر به برنامه ریزی مشخص برای باز زنده سازی و باز گرداندن زندگی اجتماعی - اقتصادی و فرهنگی این نواحی اندیشه شده است ( بوچانی ، 1383 ، . ( 59
یکی از تئوری های جدید طراحی و برنامه ریزی شهری به ویژه در زمینه نوسازی و بازسازی بافت های فرسوده نوشهرگرایی می باشد . نوشهرگرایی شامل طرح های سنتی و تلفیق آنها با حساسیت های دوران مدرن است. نوشهرگرایی بر پایه اصولی از برنامه ریزی و طراحی استوار است که با همدیگر در جهت ایجاد یک مقیاس انسانی و مجموعه های قابل پیاده روی به کار می آیند . با توجه به اصول کلی نوشهرگرایی به نظر می رسد می توان اصول و قواعد آن را با شرایط خاص بافت های شهری کهن در ایران
تطبیق داد . این اصول عبارتند از : قابلیت پیاده روی، ایجاد کاربری های مختلط ، ایجاد گونه های مختلف مسکن در بافت، حفظ و تقویت ساختارهای سنتی، توجه به بافت های واجد ارزش تاریخی، بهبود کیفیت طراحی و معماری، تقویت حمل و نقل عمومی و
... می باشد.
-3 روش شناسی تحقیق
در تدوین پژوهش حاضر از راهبرد تحقیق کیفی استفاده شده است . در انجام این پژوهش از دو روش میدانی و کتابخانه ای برای جمع آوری اطلاعات استفاده شده است. از روش کتابخانه ای عموما در جهت دستیابی به سوابق مطالعات مشابه و ادبیات آن استفاده شده است. در استفاده از روش های میدانی برای جمع آوری اطلاعات مستند مربوط به ویژگی های کهن ایران و اطلاعات مربوط به نمونه موردی از ابزارهای مشاهده و مصاحبه استفاده شده است.
-4 مرور ادبیات و سوابق مربوطه
مداخله در بافت تاریخی شهر ها در مفهوم امروزی آن به اواخر قرن 19 و قرن حاضر بویژه پس از جنگ جهانی دوم بر می گردد. اقدامات اولیه در این زمینه را باید در کوشش های اروپایی جستجو نمود این تجارب با کارهای هاسمان در پاریس و نوشته های راسکین و موریس در انگلستان و اقدامات بست در اتریش آغاز شد (حبیبی، .(71 :1386
پیتر رابرتز (2000) در کتاب باززایی شهری پس از پرداختن به مفهوم احیا و بازسازی، به مباحث اجتماعی، اقتصادی و مشارکت ساکنان در احیای محله پرداخته است. مباحث طولانی اجتماعی و اقتصادی، جای بحث در مورد نحوه احیا کالبدی - فیزیکی را خالی کرده است .
در ایران تجارب مدیریت و برنامه ریزی احیاء ناحیه تاریخی شهرها به فاصله زمانی 1300 تا کنون بر می گردد طی این سالها دارای فرازو نشیب هایی است در دهه 1350 با برگزاری سمینارها و ارائه کتب و مقالات علمی نقش و اهمیت ناحیه تاریخی شهرها بیشتر شد با پیروزی انقلاب اسلامی تلاش های علمی در این زمینه سست گردید تا اینکه از سال 64 به بعد با اجرای طرحهای تحقیقاتی چاپ کتب و مقالات علمی برگزاری سمینارها و ... فعالیت هایی در این زمینه صورت گرفت (حائری، .(27 :1368 دفتر بهسازی و بازسازی بافت های فرسوده شهری در وزارت مسکن و شهرسازی تأسیس گردید و در برنامه توسعه اقتصادی اجتماعی فرهنگی جمهوری اسلامی در بخش عمران شهری فصلی با عنوان تهیه و اجرای طرح های نوسازی برای چهار هزار هکتار بافت مسئله دار شهری اختصاص یافت (سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشوری، (2 :1372 و تشکیلات جدیدی در وزارت مسکن و شهرسازی با عنوان شرکت مسکن سازان با شعباتی در مراکز استانها برای مدیریت و برنامه ریزی احیاء و مرمت ناحیه تاریخی شهرها ایجاد شد و طرحهای مختلفی در بافت قدیم شهرهای کشور اجراء گردید (کلانتری خلیل آباد ، .(79 :1384 همچنین درکشورمان تحقیقات زیادی روی احیا بافت های قدیمی صورت گرفته است ، از جمله این مطالعات می توان به اثر با ارزش باززنده سازی بناها و شهرهای تاریخی دکتر محمد منصور فلامکی (1383) ، کتاب پر محتوای بهسازی و نوسازی شهری از دیدگاه علم جغرافیا تالیف دکتر علی شماعی و احمد پوراحمد (1385)، همچنین به کتاب بهسازی بافت های کهن شهری دکتر کیومرث حبیبی ، احمد پوراحمد و ابوالفضل مشکینی (1386) و کتاب اصول نوسازی شهری دکتر علیرضا عندلیب (1389) اشاره نمود. (آذر ، 1387، ( 3
-5 امکانات و قابلیتهای بافت تاریخی و دلایل حفاظت از آن
بافت هر شهر، مالکیتی پویا و در حال تغییر است که وضع کالبدی شهر و چگونگی شکلگیری آن را در طول زمان نمایان میسازد( توفیقی، .(126 : 1376
تکنولوژی جدید معماری، ازدیاد جمعیت، تبدیل خانوادههای گسترده به خانوادههای هستهای، ازدیاد وسایل نقلیه جدید و عوامل دیگر خواه ناخواه بافتها و شبکههای سنتی و کهن را دستخوش تغییر قرار داده است؛ با این ترتیب از آنجا که نظام شهری به صورت مجموعهای کامل و سیستمی گسترده و پویا عمل میکند، نمیتوان بازسازی و احیای محلههای فرسوده را بدون در نظر گرفتن روند کلی و توانهای کل سیستم شهری به شکلی انتزاعی تعیین کرد. متاسفانه نگاه به بافت قدیمی در اغلب موارد نگاهی منفی بوده است و این بافتها همواره به عنوان نوعی بحران در شهر تلقی میشوند، در صورتی که دارای وجوه مثبت بسیاری از قبیل موارد زیر میباشند.
-1-5 ارزش زیباشناختی: شهر قدیم بیانگر مقیاس انسانی، فردیت و تشخص، اهمیت و مهارت، غنا و تنوعی است که اکنون در شهر پلاستیکی و ماشینی ساز مدرن با اجزای تکراری و پروژههای کلان مقیاس آن به چشم نمیخورد.
-2-5 ارزش تنوع معماری: جاذبههای زیباشناختی مکانهای تاریخی میتواند از درهم آمیزی بسیاری ساختمانها خاصل آید و نه ارزشهای مجزای هر ساختمان خاص.
-3-5 ارزش تنوع زیست محیطی: تباین پویا میان محیط زیست بافت قدیمی و فضاهای مدرن بر زیبایی محیط میافزاید. -4-5 ارزش تنوع عملکردی: باعث ایجاد نوعی اشتراک مساعی میشود.
-5-5 ارزش منابع: ساختمانها و مجموعههای قابل استفاده مجدد که از مصرف انرژی و مصالح برای دوباره سازی میکاهد. -6-5 ارزش تدوام خاطره فرهنگی( ارزش میراث): شالودههای تاریخی و فرهنگی کشور باید به مثابه بخشی زنده و فعال از توسعه و حیات اجتماعی حفظ شوند تا به مردم، شناختی از موقعیتشان اعطا کند.
-7-5 ارزش اقتصادی و تجاری: با توجه به بالا بودن هزینههای نگهداری بافت، توجیهات اقتصادی و تجاری میتواند به پشتیبانی دیگر عوامل بیاید( ماهنامه شهرداریها، .(1382
-6 تعاریف و مفاهیم
-1-6 بافت شهری
بافت شهری عبارت است دانه بندی و درهم تنیدگی فضاها و عناصر شهری که به تبع ویژگیهای محیط طبیعی به ویژه توپوگرافی در محدوده شهر یعنی بلوکها و محلههای شهری به طور فشرده یا گسترده و با بی نظمی خاص جایگزین شده اند( شماعی و پوراحمد، .( 82: 1384
-2-6بافت تاریخی
ابنیه و فضاهایی که قبل از سال 1300 هجری شمسی شکل گرفته و به ثبت آثار ملی رسیده و یا قابلیت ثبت شدن را دارا میباشند. واجد ارزش فرهنگی- تاریخی هستند و براساس نظر شورای عالی شهرسازی و معماری در مورد اینگونه بافتها ضوابط و مقررات سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ملاک عمل خواهد بود(وفائی نژاد و ایازی، 1 :1380تا .(18
-3-6بافت فرسوده
بافت فرسوده به عرصههایی از محدوده قانونی شهرها اطلاق میشود که به دلیل فرسودگی، عدم برخورداری مناسب از دسترسی سواره، تاسیسات، خدمات و زیر ساختهای شهری آسیب پذیر بوده و از ارزش مکانی، محیطی و اقتصادی نازلی برخوردارند( حبیبی و همکاران، .(66 :1386 بافتهای مسئله دار شهری بافتهایی هستند که کاهش ارزشهای محیط زیست در آنها مشهود است و این خود زمینههای نزول ارزشهای سکونتی را فراهم آورده است؛ و در نتیجه نوسازی در بافت متوقف شده و میل به مهاجرت در ساکنان افزایش خواهد یافت(پور جعفر، 99 :1388 تا .( 100 بطور کلی کاهش کارایی هر پدیدهای فرسودگی آن را در پی خواهد داشت. هنکامی که در محدودهای از شهر، حیات آن به هر علتی رو به رکود میرود، بافت شهری آن محدوده در روند فرسودگی قرار خواهد گرفت( عندلیب، .( 36: 1386
-4-6فرسودگی
مراد از فرسودگی خارج شدن از شکل اصلی و حرکت به سوی نابودی کالبدی- عملکردی شهر( حاجیان،2:1381؛ مجتهدزاده، .(150 :1379 فرسودگی بافت و عناصر درونی آن یا به سبب قدمت یا به سبب فقدان برنامه توسعه و نظارت کافی بر شکل گیری آن بافت بوجود میآید. پیامد فرسودگی بافت در نهایت به از بین رفتن منزلت آن در اذهان شهروندان منجر میشود، در اشکال گوناگون از جمله کاهش یا فقدان شرایط زیست پذیری و ایمنی و نیز نابسامانیهای کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و تاسیسات، قابل دریافت و شناسایی است( شفائی، 6 :1385 تا .( 7
-5-6احیا
احیا به معنی بازگرداندن فعالیت و سرزندگی به بافت و فرآیندی پویا و توانمند است. تیزدل معتقد است که موفقیت احیا امری کیفی است و هیچ الگویی وجود ندارد که از طریق آن و به تجربه بتوان ادعا کرد که احیاء موفق تحقق یافته است. هیچ روش و رویکرد استانداردی برای احیاء موفق وجود ندارد و راهکارهای احیاء در هر بافت تاریخی باید بر پایه مشخصههای بومی آن بافت تدوین گردد. از سوی دیگر در امر احیا باید به از بین بردن همه عواملی که موجب فرسودگی بافت شده توجه داشت. به عبارت دیگر "احیاء امری است که موقعیت آن می باید در هر زمینه کالبدی، اقتصادی و اجتماعی نمو یابد(تیزدل، 65 :1379 تا.(71
-7 تاریخچهی مختصری از احیا
از آغاز تا میانه سده هفدهم میلادی، مهمترین حفاظت، حفظ خاطرات و نشانههای خاص بوده است؛ چرا که پیشینیان میخواستند تا یاد و توصیف افراد، فعالیتها و جوامع را در گذر زمان نگاه دارند. در این دوران، مرمت گر حق دخالت در اصل بنا را دارد. تحول در سیاستها و رویکردهای حفاظت، فضای جدیدی را برای فعالیتهای این نهضت فراهم نمود.
در نیمه دوم قرن هجدهم، رویکرد مرمت سبکی وابسته به تقلید گسترش مییابد. در این دوره اصالت هنر را در پیروی محض از اصول و آرمانها هنر کلاسیک میدانستند و اصل صحت تاریخی دارای ارزش بوده و هنرمند میتوانسته از برخی برگشت-ها به فرم سر باز زده؛ و برخی دیگر را به کار ببرد.
از اواخر قرن نوزدهم و در نیمه اول قرن بیستم، شروع حفاظت اصولی و تفکرات مدرن را شاهدیم. در این دوره، اندیشه-هایی مبنی بر حمایت از میراث فرهنگی و اصالت آنها، بر پایه تفکرات جان راسکین شکل گرفت و در ادامه با تلاشهای ویلیام موریس، جریانی با عنوان جنبش حفاظت مدرن کار خود را آغاز کرد. البته در این دوره گروهی از معماران مانند لوکوربوزیه بودند که هدف جانشین کردن بافت جدید بر بافت قدیم را در سر داشتند. از نیمه دوم قرن نوزدهم به بعد دو جریان منتج از دو تفکر نیز منجر به تغییرات عمدهای در بافتهای شهری گردید: اقدام بارون هوسمان در پاریس و قوانین و برنامه های صیانتی انگلستان.
از نیمه دوم قرن بیستم، تفکرات پست مدرن حاکم شد و توسعه قلمرو و فعالیت حفاظت از بناهای منفرد به تمامیت بافت از یکسو و توجه توأمان به میراث فرهنگی و طبیعی از سوی دیگر، تحول رویکردی در استفاده مجدد از ابینه و آثار تاریخی و گرایش به تجدید حیات کارکردی و استفادههای اقتصادی مؤثرتر از بناهای تاریخی و همچنین توجه به صنعت توریسم به عنوان فرصتی برای توسعه و رشد اقتصادی ساکنین و یا مجاورین مناطق تاریخی، از مهمترین این تحولات به شمار میروند. اما همانگونه که اشاره شد، از اواسط دهه هفتاد میلادی رویکرد حفاظت یکپارچه مورد تأکید قرار گرفته که در آن ضمن توجه همه جانبه به طیف متنوعی از ارزشها اعم از اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، به تعمیم قلمرو حفاظت در بسترهای سیاسی، برنامه ریزی و آموزشی پرداخته میشود. توجه به اقتصاد حفاظت و ایفای نقش محوری توسعه در سیاستها و رویکردهای حفاظتی، به عنوان مکمل یکدیگر نیز از دهه 1980 موج جدیدی در برنامههای این نهضت به وجود میآورد.
-8 ابعاد گوناگون فرایند احیای بافتهای تاریخی
-1-8 احیای کالبدی
در روند احیای محلههای تاریخی، مداخلههای عینی، مرثی و کالبدی اغلب مرحله نخست را تشکیل میدهند. فعالیت-هایی مانند: چرک زدایی از پیکره ساختمانهای قدیمی، بهسازی و مرمت بناها، بهبود وضع خیابانها و... که ظاهری آبرومند برای محدوده ایجاد میکنند. بهبود بخشیهای ظاهری محیط برای جذب مردم و کارکردهای جدید ضروری است، همین تصویرها است که مکانی را برای سرمایه گذاران، بازدید کنندها و ساکنان جذاب میکند. بسیاری از مطالعات و بررسیها نشان میدهد که مردم در مکانهایی که رو به تخریب نهاده اند و نشان های سهل انگاری در آنها به چشم میخورد، احساس ناراحتی و ترس میکنند. به این ترتیب، احیای کالبدی هم شامل بهبود بخشی قلمروهای همگانی میشود که سرمایه گذاری آنها را نهادهای عمومی بر عهده میگیرند و هم بهسازی بدنه ساختمانها را شامل میشود که از طریق نوسازی، چه کاربری فعلی و چه کاربری جدید، محقق می-شود. احیای کالبدی در حقیقت مجموعه اقداماتی را شامل میشود که باعث حفاظت و تقویت ارزشهای اصالت و ارزشهای صناعتی دربافتهای تاریخی میشود. همچنین مرمت کالبدی بافتهای تاریخی موجب احیای ارزشهای علمی این بافتها شده و مقدمات احیای ارزشهای عملکردی بافت را فراهم میآورد.
اگرچه احیای کالبدی نخستین قدم برای احیای کامل بافت های تاریخی به شمار میآید اما باید توجه داشت که اقدامات صورت گرفته برای احیای کالبدی تنها مقدمه تقویت و حفاظت ارزشهای فرهنگی و کارکردی به شمار میآید. در حقیقت احیای کالبدی شرط لازم برای احیای بافت تاریخی تقویت ارزشهای آن به شمار میآید اما کافی نیست(تیزدل، 1، 72 :1379 تا .(73
-2-8 احیای اقتصادی
احیای اقتصادی یک محدوده تاریخی فرایندی است که طی آن عملکردهای جدید به بافت تزریق میشود وفعالیتهای گذشته احیاء میشوند. همچنین جذابیتهای بافت برای سرمایه گذاریهای بخش خصوصی و عمومی افزایش مییابد. احیای اقتصادی موجب احیای ارزشهای عملکردی و ارزشهای اقتصادی بافت میگردد. احیای اقتصادی و باز گردانیدن فعالیتها به بافتهای فرسوده تاریخی میتواند در تداوم فرایند حفاظت کالبدی بافت نیز موثر واقع شود.
توسعه و بهسازی ساختمانها شرط لازم و نه کافی برای احیا است. احیا کالبدی در کوتاه مدت میتواند باعث ایجاد قلمرو و همگانی جذاب و حفاظت شده باشد که تصویر مثبتی از مکان مورد نظر ارائه دهد و اعتماد همگانی به آن جلب شود، اما در بلند مدت، منطقه به احیای اقتصادی نیاز دارد. یک ساختمان نوسازی شده خالی به خودی خود چیزی به احیای اقتصادی محدوده اضافه نمیکند، اما استفاده از همان ساختمان توسط مردم، ماجرا را عوض میکند زیرا در نهایت مردم و فعالیتهای اقتصادی هستند که سبب ارزشهای اقتصادی میشوند(همان: .(73
-3-8 احیای اجتماعی
محله تاریخی که از لحاظ اجتماعی عملیات احیای موفقی در آن صورت گرفته باشد، مکانی است سرزنده و پویا. محله احیا شده، محیطی است جذاب و مکانی است مناسب برای ماندن و رفتن، خیابانها مملو از مردم است و میزان خلافکاری و جرم نیز در آنها کاهش یافته است. طراحی شهری امروز، با ایجاد حس مکان سر و کار دارد. هر قلمرو همگانی، هم دارای ساختار کالبدی و هم دارای ساختار اجتماعی است، از این رو، در مناطق شهری، نیاز به حیات بخشی به دست مردم دارد(همان: .(73 حضور مردم در بافت موجب احیای ارزشهای فرهنگی بافت خواهد شد، بازگشت ساکنین اصلی و یا ساکنین جدید که متعلق به طبقات اجتماعی و درآمدی بالاتری میباشند به تقویت و هویت محلات تاریخی کمک میکند.
-9 نظریه مربوط به احیا
-1-9نظریه اصالت بخشی(خچچتثإ×جچثحپتثتثچحجتﱡ)
یکی ازعمده ترین نظریاتی که تاکنون درخصوص ساماندهی واحیای محلات نواحی مرکزی شهرها، که درمطالعات شهری جایگاه ویژه ای دارد.ارائه شده، نظریه اصالت بخشی می باشد.محلات مسکونی، زیرسیستم هایی از سیستم شهری،متشکّل ازعناصرکالبدی،موقعیتی، اجتماعی،اقتصادی ومحیطی باکارکردهای مشخص هستند که از تعامل بین آن ها هویت محلّه ای شکل می گیرد×؟این محلات به رغم مجاورت با بخش تجاری مرکزی شهر((CBD که موتور محرکه سیستم شهری است،کمتر از مزایای آن بهره برده و دچار تغییر وتحول می شوند×؟بنابراین، شناخت علل رکود وعقب ماندگی این محلات توجه بسیاری از متخصصان را به خود جلب کرده است. اصالت بخشی ،مجموعه فعالیت هایی است که به منظور اصلاح و بهبود مسکن و محیط مسکونی وتغییردرترکیب واحدهای همسایگی وجایگزینی گروه های کم درآمد به وسیله ساکنان با درآمد متوسط و بالا در بخش مرکزی شهرها انجام می گیرد.
بر این اساس نظریه ها ومدل هایی ارائه شده است؛ که یکی از عمده ترین تئوری ها درخصوص احیای محلات مرکزی شهر،نظریه اصالت بخشی است. این نظریه، اولین باردرسال 1964 میلادی به وسیلهگلس((Glass مطرح گردید(رهنما، : 1375 .(73 این نظریه، داشتن نگرش جامع سیستمی وناحیه ای(فضایی) را برای فرآیند احیای محلات مرکزی شهر ضروری می داند و بانگرش های موضعی، موردی ومقطعی و همچنین اجرای طرح های نوسازی بزرگ مقیاس((Redvelopent به دلیل مشکلات اقتصادی واجتماعی وعدم کارآیی،موافق نیست.
