بخشی از مقاله
ارتباط بین استرس شغلی و حوادث با تاکید بر عوامل محیطی در کارکنان شرکت شمال پلاستیک
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی ارتباط بین استرس شغلی و حوادث ناشی از کار با تأکید بر عوامل محیطی در کارکنان شرکت شمال پلاستیک انجام شد. این پژوهشی از نوع توصیفی - پیمایشی و جامعه آماری آن شامل تمامی کارکنان (۳۰۰ نفر) شرکت در سال ۱۳۹۱ بود. گروه نمونه این تحقیق شامل ۱۶۰ نفر بود که از کل جامعه آماری به طور تصادفی انتخاب گردید. روش نمونه گیری تصادفی ساده و ابزار پزوهش پرسشنامه های اطلاعات فردی - شغلی و استرس شغلی بلکیک بودند. ضریب اعتبار پرسشنامه استرس شغلی ۰.۷۸ و روایی هر دو پرسشنامه توسط چند تن از متخصصان تایید گردید. روش های آماری بکارگرفته شده: آمار توصیفی و آمار استنباطی (آزمون های t، ضریب همبستگی پیرسون، و تحلیل رگرسیون تک متغیری). نتایج نشان داد که استرس شغلی در کارکنان پایین تر از حد متوسط است و کمبود استرس می تواند پایین بودن انگیزه کارکنان به کار را نشان دهد. بعلاوه، پایین بودن میزان استرس می تواند بر بازدهی کارکنان و بهره وری سازمانی تاثیر منفی بگذارد. استرس شغلی با متغیر های وضعیت فیزیکی محیط کار، حوادث و مصدومیت های کار، فشار زمان در محیط کار، مشکلات محیط کار و تصمیم گیری در کار همبستگی دارد.
واژه های کلیدی استرس شغلی، حوادث عوامل محیطی ، شرکت شمال پالاستیک.
مقدمه
استرس یکی از مفاهیم مهم در مطالعه روانشناسی و بهداشت روانی به شمار می آید و به کیفیت های گوناگون زندگی اطلاق می شود و به عنوان علل بسیاری از درد ها، ناراحتی ها و بیماری ها تلقی می شود. مردم عادی آن را پدیده ای رنج آور و ناخوشایند، پزشکان مسئله را از دید واکنش های فیزولوژیک، روانپزشکان بنا را بر فشارهای عصبی و به کار بردن مکانسیم های سایکوفیزیولوژیک و بالاخره روانشناسان آن را تغییر رفتار و حالات هیجانی و بحرانی می دانند. (اتکینسون ، ترجمه براهنی، ۱۳۶۸) استرس به شکل دیگر می تواند به صورت پاسخ فیزیولوژیکی در نظر گرفته شود ۱]
در دهه اخیر موضوع استرس و آثار آن در سازمانها مورد توجه بسیار واقع گردیده است اگر چه در علم پزشکی مساله فشار عصبی و علل و عوارض آن مدتهاست مورد بررسی و تحقیق قرار دارد اما باب این بحث در رفتار سازمانی تازه گشوده شده است. علیرغم این نظر که استرسهای مفید نیز وجود دارد و مقداری از فشارهای عصبی برای ایجاد تحرک و تلاش در انسان ضروری است ، زمانی که بحث استرسی مطرح می شود بیشتر به عوارض و ضایعات آن توجه شده واسترس مضر و مخل مد نظر قرار نمی گیرد. به هرحال استرس اثرات فراوانی بر عملکرد و فعالیتهای اعضای سازمان دارد. مدیران، کارکنان و ارباب رجوع سازمان تحت تاثیر فشارهای عصبی دچار حالات روانی خاصی می شوند و دست به اعمالی می زنند که مستقیما در باز دهی سازمان منعکس می گردد. فشارهای عصبی دارای آثار جسمانی نیز هست و از این طریق هم به سازمان لطمات شدیدی می آورد. استرسهای حاد نیروی انسانی سازمان را هم ضایع می کند و هدف سازمان را دستخوش تزلزل می سازد .
یکی از معضلات اساسی که طی چند دهه اخیر و با روی آوردن تدریجی جوامع به سمت زندگی مدرن گریبان گیر جوامع بشری
شده است، پدیده استرس می باشد . با صنعتی شدن جهان این پدیده اهمیت ویژه ای یافته و به طور گسترده و فزاینده ای، شاغلین را تحت تأثیر قرار می دهد. استرس شغلی می تواند زمینه ساز رویدادها و حوادث شغلی و در نتیجه ایجاد صدمات و جراحات به افراد و خسارات به تجهیزات در محیط کار شود . مطالعات انجام شده بر روی رفتارهای ناایمن نشان داده است که عوامل استرس زای شغلی از طریق کاهش تمرکز، حواس پرتی، اختلال در حافظه، تردید در انجام کارها و کاهش قدرت تصمیم گیری، سهم به سزایی در بروز اعمال نایمن از سوی شاغلین دارد [۱]
انسان به ندرت تسلیم استرس می شود بلکه سعی می کند با آن مقابله کند. رفتار مقابله ای به معنای کوشش برای کنترل فشارهایی است که بیش از اندازه و توانایی فرد می باشد. منظور از مقابله رفتاری است که مردم در مقابل آسیب پذیری روانی که توسط تجربیات سخت و مشکل آفرین اجتماعی ایجاد می شوند از خود بروز می دهند. مقابله، رفتاری است که بطور چشمگیری از میزان فشارهایی که اجتماعات به افراد خود وارد می آورند، می کاهد. مقابله از نظر فولکمن و لازاروس عبارتست از "تلاشهای شناختی و رفتاری فرد به منظور غلبه بر تنش روانی، تحمل کردن، کاهش دادن یا به حداقل رساندن آن است". در ارتباط با رفتار مقابله ای دو مورد را مهم دانسته اند: یکی ارزیابی شناختی و دیگری منابع مقابله ای را و معتقدند که ارزیابی شناختی به تجارب گذشته و منابع مقابله ای افراد بستگی دارد [۱].
ویژگیهای روانی از جمله استرس شغلی از مهمترین فاکتورهای تأثیرگذار بر روی افراد می باشدا ۱]. استرس شغلی ممکن است باعث مشکلات روانی زیادی از قبیل فشارهای عصبی، فکری و عاطفی شده، علاوه بر این می تواند سبب تشدید مشکلات جسمانی از قبیل بیماریهای قلبی - عروقی دردهای اسکلتی عضلانی و اختلالات ریوی - گوارشی و همچنین پایین - آمدن کیفیت کار شود. استرس شغلی در ضمن آثار نامطلوب ذکر شده، می تواند زمینه ساز بروز رویدادها و حوادث شغلی و در نتیجه ایجاد صدمات و جراحات به افراد و خسارت به تجهیزات در محیط کار گردد. امروزه مشخص شده است که پیشرفت روش های فنی ، فرآیندها و تجهیزات به تنهایی در کاهش صدمات و حوادث مؤثر نیست ، بلکه فاکتورهای انسانی و از جمله خصوصیات روانی نیز نقش بسیار مهمی در این زمینه به عهده دارند
اهداف پژوهش
۱. تعیین میزان استرس شغلی کارکنان به طور کلی.
2 . تعیین ارتباط بین استرس شغلی و وضعیت فیزیکی کار،
۳. تعیین رابطه بین استرس شغلی و حوادث و مصدومیت های کار،
۴ . تعیین ارتباط بین استرس شغلی و فشار زمان در محیط کار.
۵. تعیین رابطه بین استرس شغلی و مشکلات محیط کار.
۶. تعیین ارتباط بین استرس شغلی وتصمیم گیری درکار.
۷. پیش بینی حوادث و مصدومیت های محیط کار از طریق استرسی شغلی کارکنان.
۸. پیش بینی تصمیم گیری در کار از طریق استرس شغلی کارکنان.
فرضیه های پژوهش
۱. استرس شغلی کارکنان (به طور کلی) در حد بالایی است..
۲. بین استرس شغلی کارکنان و وضعیت فیزیکی کار ارتباط وجود دارد .
۳. بین استرس شغلی کارکنان و حوادث و مصدومیت های کار رابطه وجود دارد ۔
۴. بین استرس شغلی کارکنان و فشار زمان در محیط کار ارتباط وجود دارد.
۵. بین استرس شغلی کارکنان و مشکلات محیط کار رابطه وجود دارد .
۶ . بین استرس شغلی کارکنان و تصمیم گیری در کار ارتباط وجود دارد .
۷. استرس شغلی کارکنان از طریق حوادث و مصدومیت های کار قابل پیش بینی می باشد .
۸. تصمیم گیری در کار از طریق استرس شغلی کارکنان قابل پیش بینی می باشد .
روش تحقیق
این پژوهشی از نوع پیمایشی (زمینه یابی) و به ارتباط بین متغیر مورد مطالعه یعنی استرس شغلی و حوادث ناشی از کار در میان کارکنان شرکت شمال پلاستیک (SPC) واقع در شهرستان رودسر منطقه ی چابکسر می پردازد. گروه نمونه تحقیق حاضر شامل ۱۶۰ نفر از کارکنان شاغل در بخشهای ستادی و عملیاتی شرکت شمال پلاستیک است که از میان کل ۳۰۰ نفر کارکنان این شرکت به طور تصادفی می باشد و به طور تصادفی ساده انجام گرفته است. کل کارکنان مرد و زن بخش های متفاوت تولیدی و غیر تولیدی شرکت شمال پلاستیک در نیمه اول سال ۱۳۹۱ مورد مطالعه قرار گرفته اند. جهت نمونه - گیری، پس از هماهنگی با مدیر عامل شرکت، پیش از تکمیل پرسشنامه ها توسط آزمودنی ها به آنها اطمینان داده شد که اطلاعات مندرج در پرسشنامه ها کاملا محرمانه خواهد ماند و فقط به منظور انجام پژوهش می باشد و در صورتی که آزمودنی ها علاقمند به دانستن نتایج آزمون خود باشند، نتایج به طور خصوصی به ایشان اعلام خواهد شد.
ابزار پژوهش
در این پژوهشی از دو پرسشنامه اطلاعات فردی و شغلی - حرفه ای و استرس شغلی بلکیک استفاده شده است.
۱- پرسشنامه اطلاعات فردی و شغلی - حرفه ای
پرسشنامه اول شامل اطلاعات فردی و شغلی - حرفه ای (جمعیت شناختی) است که شامل اطلاعات فردی از قبیل سن، جنسی، وضعیت تاهل، سطح تحصیلات و همچنین اطلاعات شغلی - حرفه ای شامل سابقه کار، عنوان شغلی، محل فعالیت، نحوه نوبت کاری، میانگین اضافه کاری ماهانه، میانگین حقوق دریافتی ماهانه و نوع آموزش های گذرانده می باشد.
۲- پرسشنامه ی استرس شغلی
این پرسشنامه شامل ۵۸ سوال است که تنها ۳۱ سوال آن گزینش شده و جهت ارزیابی کارکنان مورد استفاده قرار گرفته است. اعتبار این پرسشنامه از طریق آلفای کرونباخ ۷۸/. و روایی آن نیز توسط چند متخصص روان سنجی تایید شده است.
یافته ها
اکثر افراد در حدود ۲۱٫۲ ٪ در دامنه سنی بین ۳۰ تا ۳۵ و ۴۰ تا ۴۵ سال قراردارند. تعداد ۱۴۰ نفر ( ۸۷.۵٪) از آزمودنی ها مرد و ۲۰ نفر (٪۱۲.۵) زن هستند. ۱۳۰ نفر یعنی در حدود ۸۱٫۲٪ از آزمودنی ها متاهل و در حدود ۱۸٫۸٪ از آن ها مجرد هستند. ۹۱.۲ درصد افراد نمونه سطح تحصیلاتشان فوق دیپلم و پایین تر و ۸۸ درصد لیسانس و بالاتر می باشند. ۵۸۸٪ به صورت دائم و ۴۱.۲٪ درصد به طور قراردادی در استخدام شرکت هستند. اکثر کارکنان یعنی در حدود ٪۶۸.۸ بالای ۵ سال سابقه کار دارند.
جدول ۱. توصیف آماری متغیر استرس شغلی، وضعیت فیزیکی محیط کار، حوادث و مصدومیت های کار، فشار زمان در محیط کار، مشکلات کار و تصمیم گیری در کار
با تاکید بر اینکه تفاوت اندکی بین مد، میانه و میانگین در متغییر های جدول ۱ وجود دارد و از آنجاییکه میزان کجی و کشیدگی در تمامی متغیر ها کمتر از رقم یک است، می توان عنوان نمود که توزیع موجود در جدول ۱ مفروضه نرمال بودن را داراست و می توان از میانگین به عنوان معرف شاخص گرایش مرکزی استفاده نمود و از مدل های آماری پارامتریک استفاده به عمل آورد.
*** استرس شغلی کارکنان (به طور کلی) در حد بالایی است.
برای آزمون این فرضیه از آزمون tتک متغیره استفاده شد.
جدول ۲. آمار توصیفی مربوط به میزان استرس شغلی کارکنان
جدول ۳. آزمون t تک متغیره مربوط به میزان استرس شغلی کارکنان
با توجه به جدول فوق و با تأکید بر میزان t به دست آمده، میتوان مطرح نمود که تفاوت معنی داری (در سطح بین میانگین تجربی و میانگین نظری در استرس شغلی وجود دارد. از این رو، عنوان میشود استرس شغلی در کارکنان پایین تر از حد متوسط است و فرضیه رد می شود.
*** بین استرس شغلی کارکنان و وضعیت فیزیکی کار ، حوادث و مصدومیت های کار، فشار زمان در محیط کار، مشکلات کار و تصمیم گیری در کار ارتباط وجود دارد.
برای آزمون این فرضیه از آزمون همبستگی استفاده شد.
جدول ۴ مربوط به ماتریس همبستگی بین استرس شغلی و متغییرهای ۱) وضعیت فیزیکی محیط کار و ۲) حوادث و مصدومیت های کارژ ۳) فشار زمان در محیط کارژ ۴) مشکلات کار و ۵) تصمیم گیری در کار (۱۶۰=N)
