بخشی از مقاله
چکیده
وظیفه معماري یک فضاي عمومی، افزایش میزان حضور انسان و همبستگی بین آنها می باشد،اما آنچه درواقع شاهد آن میتوان بود،کاهش روابط انسانی و ارتباطات چهره به چهره ونیز افزایش قدرت فناوري به نحوي که فضاهاي مجازي، ارتباطات اینترنتی، دهکده جهانی و مسائلی از این دست، سبب شده تعاملات اجتماعی کمرنگ شده و به دنبال آن خطرات اجتماعی- روانی افزایش یابد. با توجه به پایین بودن سطح تعاملات اجتماعی به عنوان مسئله اصلی تحقیق، سعی شده است از طریق شناسایی عوامل تأثیر گذار بر اجتماع پذیري انسان، با استفاده از روش تحلیلی توصیفی ،فضاي عمومی به عنوان واحد مطالعه، مکانی جمعی و رفتاري مورد توجه قرار داده شود.
هدف اصلی این پژوهش، شناسایی مؤلفه هاي کیفی محیط، ارزیابی و تحلیل فضاي عمومی، در جهت بیان راهکارهاي اجرایی و عملی، براي دستیابی به افزایش تعاملات بوده تا بتوان ارتباط موثري میان انسان و فضا یافت و فرصت تعامل و ارتباط، اشتیاق به فعالیت،شکل گیري رویدادها، احساس امنیت، افزایش اعتماد به نفس و...
ایجاد کرد.
در این پژوهش اثبات شده است که کیفیت و ساختار کالبدي مناسب فضاي عمومی به جهت اجتماع پذیري وجذب اقشار مختلف جامعه، امکان حضورافراد وخلق رویدادهاي اجتماعی، فرهنگی وخاطرات جمعی را ایجاد خواهد کرد.همچنین هماهنگی آن با نیازهاي انسان،الگوهاي رفتاري، اعتقادات،فرهنگ مطابق با اکثریت جامعه، از راهکارهاي عملی براي دستیابی به اجتماع پذیري انسان است.
1 مقدمه
با وجود اینکه در شهر تماسهاي اجتماعی بسیار زیاد است، اما این تماس ها نه بر اساس داشتن ارزش هاي مشترك برقرار می شود و نه مبتنی بر معیاري در جهت نیل به اهداف مشترك است. بلکه این روابط صورت رسمی دارند و خالی از محتوا هستند و تماس ها زود گذر و ناپیوسته و روابط اجتماعی سودجویانه و پیچیده، حسابگر و عقل گرا هستند. فضاهاي عمومی شهري به عنوان مکان سوم1 - بعد از مکان اول و دوم :خانه و محل کار - که نقشی اساسی در ارتباطات اجتماعی دارند، از حدود سه ده پیش و با گسترش فناوري ارتباطات و افزایش تقاضاي عمومی ،کیفیت بخشی به فضاهاي شهري در جهت ارتقاء تعاملات اجتماعی، از یک راهکار، به ضرورتی انکار ناپذیر تبدیل گردیده است.
فضاهاي شهري به دلیل نقش مهمی که در زندگی اجتماعی مردم ایفا می کنند از اهمیت خاصی در شکل دهی و پایداري روابط اجتماعی برخوردارند، به طوري که امروزه اهمیت همبستگی روابط در آن و در جامعه بیش از همیشه آشکار شده است. فراوانی و تراکم نامتجانس شهرها، فاصله اجتماعی بین انسان ها را برخلاف نزدیکی روز به روز بیشتر نموده و همبستگی، ارتباط و توجه افراد نسبت به یکدیگر را کاهش داده است. یکی از دغدغه ها تعامل با عرصه عمومی وحضور در فضاها و ارتقاء تعاملات اجتماعی است.
گرایش بسیاري از متخصصان شهري در درجه اول به این است که شهر را به مکان مناسبتري براي زندگی تبدیل نموده و به منظور بالا بردن رفاه مردم، کیفیت زندگی را بهبود بخشند. فضاي کالبدي شهر به عنوان بستر و فرم فیزیکی جامعه از محتوي یا جریان اجتماعی ، اقتصادي و فرهنگی شهر تأثیر می پذیرد و با سازماندهی فضاي فیزیکی بر آن تأثیر می گذارد
فضاي شهري مدرن، با گذر زمان و دگرگونی هاي مکان و ورود تکنولوژي اطلاعات و ارتباطات، بر شبکه روابط اجتماعی تأثیر گذاشته و سطح تعاملات را کاهش داده است. تا جایی که عمده ارتباطات جهان امروز به جاي تعامل مستقیم به ارتباطات از طریق دنیاي مجازي شکل می گیرد. لذا توجه به ارتقاء بعد اجتماعی شهري و خلق رویدادهاي اجتماعی وافزایش فرصت هاي مشارکت در حیات جمعی، شناخت فضا و ابعاد انسانی آن، عوامل کالبدي و جاذبه هاي بصري و طبیعی نیز، نیاز به بررسی خواهند داشت.
2 تعاملات اجتماعی و انسان
تعامل اجتماعی و برقراري ارتباط، می تواند یک موضوع فیزیکی، یک نگاه، یک مکالمه و ارتباط بین افراد باشد که خود مستلزم تعریف رویدادها و فعالیت هاي متناسب و در نتیجه نقش پذیري مردم در فضا و عضویت آنها در گروهها و شبکه هاي اجتماعی است
شناخت کافی انسان و ارتباطاتش در شکل گیري کالبدي محیط براي تعامل بیشتر موثر می باشد. افراد مختلف به سطوح مختلفی از تعامل اجتماعی تمایل دارند، تعریف سطح مطلوب تعامل به طور ذهنی از گفته هاي مردم و به طور عینی از موضع گیري هنجاري نسبت به زندگی خوب به دست می آید. هر دو تعریف از ارزش بالایی برخوردارند و داراي جهت گیري اجتماعی و سیاسی هستند
ارنت1 فضا را در دومعنا ، فضاي حضور در میان دیگران و فضاي مابین دیگران تحلیل کرده تا درکی جامع از قلمروي عمومی سیاست و همین طور فضاي عمومی کالبدي شهر فراهم کرده باشد
انسانها با برقراري روابط اجتماعی در محیط هاي شهري درصدد پاسخ گویی به نیازهاي انسانی و اجتماعی یکدیگرند - فتحی. - 1391 شناخت از انسان و نحوه ارتباطش با دیگران، می تواند در شکل دهی محیط کالبدي فضاي عمومی براي ارتقاء تعاملات اجتماعی موثر باشد. انسان ،همواره مهم ترین عامل تأثیر در کلیه طرح هاي بشري است و عمده فعالیت طراحان در جهت رفع نیازهاي انسان در سطوح مادي و معنوي بوده و هست . بشر امروز، نه تنها کلیه نیازهاي فطري و همیشگی انسان را در خود دارد بلکه بسیاري نیازهاي جدید نیز، به جهت پیشرفت تکنولوژي به زندگی او اضافه گردیده است و همراه با افزایش قدرت فناوري، روز به روز بیشتر با روابط انسانی و ارتباطات چهره به چهره فاصله می گیرد. به نحوي که فضاي مجازي ، ارتباطات اینترنتی، کار در خانه - از طریق اینترنت - ، دهکده جهانی و ... سبب شده تا تعاملات اجتماعی کاهش یافته ویه دنبال آن بروز خطرات اجتماعی – روانی فراوان اجتناب ناپذیر باشد.
فضاي مطلوب تمایل به حضور افراد را افزایش می دهد. فضاي مطلوب شهري فضایی است که تمامی ابعاد فضاهاي باز شامل ابعاد انسانی، حق و حقوق شهروندي در فضا ،کنترل آن و معناي فضا و رابطه آن را دارا باشد. با الهام از الگوي سلسله مراتبی نیازهاي انسانی مازلو2، سلسله مراتب نیازهاي انسانی در فضا، که این نیازها شامل دسترسی، آزادي فعالیت، ادعا کردن، انطباق و مالکیت می باشد، نیز باید مورد توجه قرار گیرد - عباس زادگان . - 1380
3 عوامل تأثیرگذار براجتماع پذیري
اجتماع پذیري در فضاهاي عمومی بر پایه نیاز مردم به حس تعلق اجتماعی و تعامل با یکدیگر قرار دارد و این امر در یک فضاي اجتماعی حمایت کننده در کنار تأمین آسایش فیزیولوژي ، ادعاي قلمرو حس مالکیت و دریافت عدالت در فضا میسر خواهد بود. موارد تأثیر گذار بر تعاملات اجتماعی که طیف وسیعی از مولفه هاي ادراکی، مفهومی کالبدي و عینی را در بر می گیرد داراي دیدگاههاي مختلفی است
